ErməNİ saxtakarliğI. Yalan üZƏRİNDƏ qurulan tariX
Yüklə 32,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Abqar əmin olmuşdu ki, O
- “Xristos” (!) adlanan İsaya Edessa ölkəsinin
- 93 - ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX cü illər) dövründə Edessanın adı “Antioxiya” sözünə dəyişdirilmiş, onun ölümündən sonra isə Parf dövlətinin vassalı olmuşdu. Eramızdan əvvəl 132-ci ildə yenidən müstəqil dövlət olmuşdu. Maraqlıdır ki, şəhər yalnız eramızdan əvvəl 127-ci ildə Abqarlar sülaləsinin nəzarətinə keçmişdi. Antik müəllif Plininin “Osroena ərəbləri” adlandırdığı qövm vaxtilə Aman dağlarından bu ərazilərə köçmüşdü. 138 Beləliklə, Edessa V Abqarın zamanında deyil, yalnız Selevkilər dövlətinin süqutundan (eramızdan əvvəl II əsr) sonra kiçik Osroena dövlətinin paytaxtına çevrilmişdi. Onomastika (adların mənşəyini, tiplərini və etimologiyasını öyrənən elm) üzrə araşdırmalara əsasən, Osroenada hakimiyyətdə ərəb sülalələri olsa da, əhalinin əksəriyyəti aramilərdən ibarət idi. Ərəblər bu ərazilərə hələ eramızdan əvvəl gəlmiş, Osroenadan savayı, Bet-Arbaya, Zabdukena, Arzapena, Sofena kimi Parf imperiyasından asılı olan marionet dövlətlər qurmuşdular. Eramızın III əsrində bu dövlət Roma imperiyasının tərkibinə daxil edilmiş, onun əyalətlərindən birinə çevrilmişdi. 139 Ən başlıcası isə, V Abqarın xristianlığa, eləcə də İsa Məsihə heç bir aidiyyatı yox idi. Xristianlığı Edessaya V Abqar deyil, ondan təqribən 150 il sonra - eramızın 212-ci ilində IX Abqar qəbul etdirmişdi. Bu isə erməni-qriqorian kilsəsinin V Abqarı və arvadı Yelenanı övliyalar sırasına daxil etməsinə qətiyyən mane olmamışdı. 140 Qəribə bir “təsadüf” üzündən Roma imperatoru Konstantinin anası da - oğlundan əvvəl xristianlığı qəbul edən, İsa Məsih tərəfdarlarını himayəsi altına alan və ölümündən sonra müqəddəsləşdirilən qadın da “Yelena” adlanırdı. Lakin bu azmış kimi, erməni xalqı ilə heç bir etnik bağlılığı olmayan ərəb V Abqar Uhama nəinki onların “milli hökmdarı” elan edilmiş, üstəlik həvari Faddeydən (erm. Totevos) İsa Məsihin portretini alan yerdə olan təsviri Ermənistan Respublikası Milli Bankının 100 min dram nominalındakı əskinası üzərinə həkk olunmuşdur. Tarixi mənbələrdə göstərilir ki, II əsrdən etibarən Roma ərazisində təqiblərdən yayınan xristian icmalarının Edessaya axını başlanmışdı. IX Abqar onlara himayə göstərmiş, dini etiqadları üçün şərait yaratmışdı. Rusiyalı alim Boris Derevenskinin qənaətinə əsasən, hökmdarın xristian dinini qəbul etməsindən sonra Edessa kilsəsinin tarixi, onun həvari mənşəli olması barədə reallıqdan uzaq rəvayətlər silsiləsi yaranmışdı. Bu rəvayətlərin nüvəsini isə I əsrdə Abqar Uhama ilə İsa Məsihin məktublaşması haqqında mif təşkil edir. B.Derevenski “İsa Məsih tarixi şəxsiyyət kimi” kitabında hər iki salnaməçinin - Qeysəriyyəli Yevsevi və Movses Xorenatsinin əsərlərindəki məktubun 138 Абрамзон М.. “Осроена в Римской восточной политике в I в. до н. э. — III в. н. э./ “Проблемы истории, филологии, культуры”. Вып. XV. М. — Магнитогорск — Новосибирск, 2006 139 Лёзов С. “Классический сирийский язык”, http://www.biblicalstudies.ru/NT/Lyosov03.pdf 140 Мещерская Е. “Легенда об Авгаре”, М.: Наука, 1984 - 94 - ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX cüzi fərqlərlə eyni mətndən ibarət olduğunu vurğulamaqla yanaşı, Movses Xorenatsinin Abqar haqqında mifləri daha da inkişaf etdirdiyini qeyd etmişdir. Fərqli cəhəti isə “erməni Homerinin” əlavə olaraq, daha beş məktubun da adını çəkməsi, vassal bir dövlətin çarı olan V Abqarın cəsarətə gələrək Roma imperatoru Tiberiyə, İran şahı Ərdəşirə, Assuriya hökmdarı Nesehə məktublar ünvanlayıb onları İsanı Rəbbin oğlu və Xilaskar kimi tanımağa dəvət etməsidir. 141 Movsesin yazdıqlarına qayıdaq. V Abqar yeddi il idi ki, ağır xəstə idi. Xəstəliyinin ağırlaşdığı bir dövrdə ona xəbər çatır ki, uzaq Yerusəlimdə “İsa” adlı mömin bir şəxs peyda olmuş və Rəbbin adı ilə möcüzələr yaradır, sağalmaz xəstələrə şəfa verir, ölüləri dirildir. Movses Xorenatsi yazır ki, bütpərəst Abqar İsa haqqında eşitdiyi söhbətlərdən çox heyrətlənmişdi: “Abqar əmin olmuşdu ki, O (İsa) həqiqətən də Rəbbin oğludur və demişdi: “Bu, insanın deyil, Rəbbin qüdrətidir. Rəbbdən başqa bir kəs ölüləri dirildə bilməz”. 142 Burada diqqət çəkən məqam Abqarın öz zamanını bir neçə yüz il qabaqlayaraq nəinki mömin xristian, hətta monofizit erməni-qriqorian kilsəsinin adepti mövqeyindən fikir yürütməsidir! Çar Abqar bu qərara gəlir ki, təcili Yerusəlimə çapar göndərib İsanı yanına çağırsın və çapar oraya getmişkən, qayıdanda İsanın şəklini də Edessaya gətirsin. Ovanes Drasxanakertsi və Movses Xorenatsinin əsərlərində bu tarixi missiyanı yerinə yetirən çaparın adının gah “Anan”, gah da “Ananiya” olduğu bildirilir. Digər tərəfdən, bəzi erməni kilsə rəvayətlərində o, çapar deyil, peşəkar rəssam kimi də təqdim edilir. Əvvəlcə, V Abqar İsaya məktub yazır. Movses Xorenatsi Abqarın məktubunun mətnini “orijinalda olduğu kimi” çatdırır. Lakin həmin məktubdan o da məlum olur ki, bütpərəst Abqar həm də öncəgörmə qabiliyyətinə malik şəxs idi və İncil Müjdələri yaranmamışdan onların mətnlərini əzbər bilirdi. Üstəlik, İsa Məsihin Rəbbin təcəllası olduğuna da əmin idi. Diqqət edin, məktub hökmdarın bu səmimi sözləri ilə başlanırdı: “Xristos” (!) adlanan İsaya Edessa ölkəsinin (halbuki, ölkənin adı Osroena idi) hökmdarı və Sənə qul olmağa layiq olmayan Abqar tərəfindən”. Sonra yazılır: “Mən Abqar, Ermənistan ölkəsinin (?) çarı Yerusəlim torpağına təşrif buyurmuş İsa Xilaskara (!) və Xeyirxaha öz salamlarımı yetirirəm… Sənin haqqında hər şeyi eşitdim və öz ağlımla belə fikirləşdim ki, ikisindən birisən: Sən ya Rəbbin özüsən, ya da bu möcüzələri yaradan Rəbbin Oğlusan. Bu məktubu Sənə yazıb xahiş edirəm ki, zəhmət çəkib yanıma gələsən və məni mübtəla olduğum 141 Деревенский Б. “Иисус Христос как историческая личность”, http://www.gumer.info/bogoslov_Buks/ apologet/Derev_hist/Derev_7.php 142 Хоренаци М. “История Армении”, перевод с древнеармянского языка, введение и примечания Гагика Саркисяна Издательство: Ер., “Айастан”, 1990 Yüklə 32,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|