- 102 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
quşların, suda olan balıqların, yerin altında olanların təsvirlərini
yaratma”.
159
Daha sonra “Şmot” kitabında deyilir:
“Mənim yanımda (hökmüm
olan yerdə) gümüş ilahiləri, qızıl ilahiləri, öz təsvirlərini yaratma”.
160
O da
məlumdur ki, Romanın işğalı altında
olan Yahudada
(İudeya) əhalini romalılara
qarşı qaldıran səbəblərdən biri gəlmələrin şəhərdə heykəl və büt qoymaları,
bayraq və sancaqlarını müxtəlif təsvirlərlə bəzəmələri olmuşdu. Belə olan
təqdirdə İsa Məsihin öz şəklini yaradıb hədiyyə verməsi mümkünsüzdür və
bu, həmin rəvayətin ellinizm mədəniyyətinin təsiri altında yarandığını, tarixi
gerçəkliklərlə və dini ehkamlarla əlaqəsi olmadığını göstərir.
159
Тора. “Двaрим”, (4:16). Иерусалим: “Шамир”, 1992
160
Тора. “Шмот” (20:20). Иерусалим: “Шамир”, 1992
- 103 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
X iddia
“Qartal ermənilərin dini və dövlətçilik rəmzidir”
XX əsrin 50-ci illərindən etibarən erməni din xadimlərinin – katolikosların
və yepiskopların üzərlərində peyda olmuş vacib dini atributlardan biri də qızıl
zəncirlə boyunlarından asılan ikibaşlı qartal fiqurudur. Bu fiqurun nə həqiqi
mənşəyi, nə də daşıdığı funksiya haqqında erməni kilsə ədəbiyyatında ətraflı
məlumat vardır. Elə erməni ictimaiyyəti də həmin
rəmzin əsl mahiyyətindən
xəbərsizdir. Ayrı-ayrı mənbələrdə ikibaşlı qartal səthi olaraq ya “qriqorian
məzhəbinin rəmzi”, “katolikos ordeni”, ya “patriarx panagiyası”
(din xadiminin
boynundan asılan kiçicik ikona və ya mücrü), ya da “II Yekaterinanın erməni
patriarxını təltif etdiyi orden” kimi tanınır. Bəzi materiallardan isə belə təsəvvür
yaranır ki, sanki onların müəllifləri həmin atributa dair hansısa qapalı məlumatın
açıqlanmaması naminə onun “erməni mənşəli” və “qədim ari ermənilərə
məxsus” olması barədə inanılmaz
rəvayətlər uydurmaqdan çəkinməmişlər.
Məsələn, akademik
Suren Ayvazyan
“Tarix” kitabında and içir ki,
“İkibaşlı
qartal sırf erməni mənşəlidir və
başlardan biri Böyük Ermənistanın
şərq hissəsini, digəri isə onun qərbini
təcəssüm etdirir. ERMƏNİSTAN
MAKEDONİYASINDAN (!)
olan
Bizans imperatorları bu təsviri
ermənilərdən mənimsəyərək sonralar
öz imperiyalarının dövlət rəmzinə
çevirmişlər. Kiyev Rus dövləti xristianlığı qəbul edəndə isə knyazın
arvadının - erməni şahzadəsi Annanın və onu müşayiət edən erməni
ruhanilərin (S.Ayvazyana görə, onlar rusların acizanə xahişi ilə Kiyevə gəlmişdilər
– A.Q.) vasitəsilə Ermənistanın ikibaşlı qartalı sonralar Rusiyanın dövlət
rəmzi olmuşdur”.
161
Üstəlik, erməni araşdırmaçıları onu da iddia edirlər
ki, Ermənistanda – əvvəllər Tiflis quberniyasının Loru-Borçalı qəzasının
Allahverdi
(indiki Tumanyan) rayonunda Dsex kənd kilsəsi fasadındakı ikibaşlı
qartal təsviri əslinə qalsa, “Mamikonlar knyaz sülaləsinin” gerbi olmuşdu.
162
Tatarıstanlı alimlər – Kazan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetindən
161
Айвазян C. “История”. http://aivazyansuren.am/node/11
162
Исторические флаги Армении. http://www.vexillographia.ru/armenia/history.htm
Qədim xettlərin ikibaşlı qartalı
- 104 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
Nailə Xalitova və Tatarıstan Elmlər Akademiyasının Ş.Mərcani adına Tarix
İnstitutundan
Niyaz Xalitov isə birgə qələmə aldıqları “Orta əsr islam və türk-
tatar incəsənətində ikibaşlı qartal” adlı tədqiqat işində bu tipli iddiaların
heç bir
tarixi sübuta söykənmədiklərini qeyd edirlər. Onlar bu rəmzə ilk dəfə eramızdan
əvvəl XIII əsrdə xett monumental-dekorativ sənətində rast gəlindiyini, sonralar
qədim Misir, Şumer, Assuriya dövlətlərində, eramızın XI-XII əsrlərində isə
müsəlman aləmində yayıldığını, xristianların isə yalnız
səlib müharibələri
zamanı - XIII əsrdə bu simvolu mənimsədiklərini bildirirlər. Onu da əlavə edirlər
ki, ikibaşlı qartal işarəsi Kordova xilafətinin
(Əndəlus), Səlcuq dövlətinin, Qızıl
Ordanın və Krım xanlığının rəsmi rəmzi kimi qəbul edilmişdi.
163
1.
2.
3.
Təsvirlərin oxşar və fərqli əlamətlərinə diqqət yetirin: 1. 1228-ci ildə səlcuq sultanı I Əlaiddin
Keyqubadın fərmanı ilə Əhməd şahın Anadoluda tikdirdiyi Divriği Ulu Caminin divarında Toğrul
- Səlcuqların gerbi; 2. Erməni patriarxlarının boyunlarından asdıqları “orden”; 3. Həqiqi “katolikos
ordeni”- Rusiya imperatriçasının katolikos I Simeonu təltif etdiyi mükafatın əsli (Eçmiədzin muzeyi)
Rusiyalı kilsə tarixi tədqiqatçısı
Mariya Yeltsova isə ikibaşlı qartalın
“ermənilərə aid olduğunu” iddia etsə də, Eçmiədzin kilsəsində saxlanılan
ən qədim patriarx ordeninin
məhz
XVIII əsrdə hazırlandığını bildirir.
164
Erməni simvolizmi üzrə mütəxəssis sayılan
Samvel Qriqoryan isə tamamilə
fərqli fikirdədir. O, “qədim erməni knyaz sülalələrindən Artaşeslərin və
Arşakunilərin” dövlət rəmzlərində ikibaşlı qartal təsvirinin olması
barədə digər
araşdırmaçıların ehtimallarını rədd edərək təəssüflə bildirir ki,
“İndiyədək
bu fikri təsdiqləyə bilən nə numizmatika materialları, nə abidələr, nə
də digər maddi sübutlar müəyyən edilmişdir”. Bununla belə,
“erməni
163
Халитова Н, Халитов Н. Двухглавый орел в исламском и тюрко-татарском средневековом искусстве -
https://elibrary.ru/item.asp?id=22764316
164
Ельцова М. “Сокровища Армении”, http://www.tserkov.info/conf/?ID=4804