ErməNİ saxtakarliğI. Yalan üZƏRİNDƏ qurulan tariX
Yüklə 32,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti hökumətinin üzvləri Malta adasında sürgündə
- Qarsda İbrahim bəy Cahangirovun məzarı
- 145 - ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX podpolkovnik Preston hökumət üzvləri ilə görüşmək adı altında şəhərə gəlir. İngilislər Ermənistan hökumətinin arzusunu yerinə yetirərək, Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin parlament binasını mühasirəyə alaraq parlament və hökumət üzvlərindən 12 nəfəri həbs edirlər. İbrahim bəy Cahangirovun da daxil olduğu heyət həmin axşam zirehli qatarla Gümrüyə, oradan Tiflisə, sonra isə Batuma aparılır. Batumdan gəmi ilə İstanbula gətirilən Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin liderləri Malta adasına sürülürlər. Beləliklə, altı ay fəaliyyət göstərən Qars hökuməti ingilislərin əli ilə süquta yetirilir. 239 Azərbaycan hökuməti ingilislərin Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətini süquta yetirməsini kəskin şəkildə qınamış, onlara olan inamı utancverici bir şəkildə heçə endirdiyini bildirmişdi. 240 Bundan sonra Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin 12 bölgəsində milli şuralar yerli hökumətlər şəklində müstəqil fəaliyyət göstərirlər. Vilayətdə fövqəladə vəziyyət elan edilir və aprelin 14-də yerli türk-müsəlman əhalisini sakitləşdirmək məqsədilə ingilis generalı Devinin tövsiyəsi ilə 6 türk, 1 rus ( molokan), 1 yunandan ibarət yeni qondarma Milli Şura yaradılır. 241 Aprelin 19-da Qars vilayətinin qubernatoru təyin edilən S.Korqanov, aprelin 21-də isə general Osepyanın komandanlığında 2000 erməni əsgəri, onların ardınca da 50 min erməni qaçqını Qarsa daxil olur. Aprelin 28-də 2-ci erməni piyada alayı Qarsı ingilislərdən təhvil alır. Ayın 30-da qondarma Milli Şura ləğv edilir, daşnak hökuməti Qarsda öz fəaliyyətinə başlayır və qəza təşkilatlarını qurmaq üçün öz nümayəndələrini bölgələrə göndərir. Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin ingilislər tərəfindən süquta yetirilməsi fürsətindən istifadə edən gürcü ordusu general Kvinitatzenin komandanlığında aprelin 20-də hücuma keçərək Ərdəhanı, daha 239 Gökdemir Ahmet Ender. Cenüb-i Garbi Kafkas Hükümeti. Ankara. 1989 240 Hovannisian Richard. The Republic of Armenia. Volume I, 1918-1919, Los Angeles: University of California Press,1971 241 Gökdemir Ahmet Ender. Cenüb-i Garbi Kafkas Hükümeti. Ankara. 1989 Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti hökumətinin üzvləri Malta adasında sürgündə - 146 - ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX sonra isə Çıldır və Gölə nahiyələrini işğal etmış, kütləvi qırğınlar törətmişdi. 242 Müttəfiqlərin qoşunlarının komandanlığının ermənipərəst mövqeyi erməniləri yeni-yeni əraziləri ələ keçirməyə təhrik edirdi. 1919-cu il mayın 28- də Ermənistan parlamenti “Birləşmiş Ermənistan haqqında Akt” qəbul etmiş, Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı iddia sürdüyü ərazilər, o cümlədən də Qars vilayəti “Birləşmiş Ermənistana” daxil edilmişdi. 1919-cu il iyunun 8-də ingilis hərbçilərinin Qarsı tərk etməsindən sonra erməni silahlı dəstələri genişmiqyaslı hücumlara başlayırlar. Ermənilərin törətdikləri qırğınlardan qurtulmaq üçün İrəvan quberniyasının 91 kəndindən Qars vilayətinə pənah gətirən 25 min azərbaycanlı əhalinin bir qismi yenidən Türkiyənin içərilərinə doğru hərəkət etmiş, bir qismi də Gürcüstandan keçməklə Azərbaycanda özlərinə sığınacaq tapmışdı. 243 9 mart 1920-ci ildə Azərbaycan parlamentinin fövqəladə iclasında Qars vilayətində və İrəvan quberniyasında baş verən qanlı hadisələr, Ermənistan Respublikasının təcavüzkar əməlləri müzakirə edilmişdi. Müzakirənin sonunda qətnamə qəbul edilmişdi. Qətnamədə Azərbaycan parlamentinin Rəyasət Heyətinə səlahiyyət verilmişdi ki, Ermənistan hökumətinin qanlı əməllərinə son verməsinə təsir göstərmək üçün mədəni ölkələrin parlamentlərinə müraciət etsin və Azərbaycan hökumətinə tapşırılmışdı ki, erməni təcavüzündən zərər çəkənlərin və qaçqınların vəziyyətinin yüngülləşdirilməsi üçün lazım olan tədbirləri görsün. 244 Hәr tәrәfdәn hәrbi təcavüzə mәruz qalan Türkiyәnin ölüm-dirim məsәlәsi hәll edildiyindәn, Malta adasına sürgün edilәn Cәnubi-Qәrbi Qafqaz Cümhuriyyətinin qurucularının taleyi ilə uzun müddət maraqlanan olmamışdı. Arxiv sənədlərindən məlum olur ki, Malta adasında sürgündə olan Qars 242 Yenə orada. 243 ARPİİSSA, fond 276, siyahı 1, iş 38, vərəq 47. 244 ARDA, fond 897, siyahı 1, iş 69, vərəq 101. Qarsda İbrahim bəy Cahangirovun məzarı - 147 - ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX hökuməti üzvlərinin taleyi ilə ilk öncə Azərbaycan hökuməti məşğul olmuşdu. Azәrbaycanın xarici işlәr nazirinin müavini Mәmmәd bәy Tәkinski 1919-cu il noyabrın 21-dә Azәrbaycanın Gürcüstandakı diplomatik nümayәndәliyinә mәktub göndәrmişdi ki, Britaniya hökumәtinin Qafqazdakı ali komissarı Uordropa Azәrbaycan hökumәti adından müraciәt etsin vә sürgündә olan qarslı mücahidlərin azad edilmәsi haqqında vәsatәt qaldırsın. Lakin İbrahim bәy Cahangirovun vә mәslәkdaşlarının azad edilmәsi yalnız 1921-ci ilin may ayında baş tutmuşdu. Belə ki, Böyük Britaniya I Dünya müharibәsindәn sonra Qafqaz mandatına sahib olduğu zaman hәmin ölkәnin xarici işlәr naziri lord Kerzonun qardaşı polkovnik Ravlinson Şәrqi Anadoluya nәzarət etmək üçün öz qәrargahını Әrzurumda yerlәşdirmişdi. İngilislər Qafqazdan çәkildikdәn vә Kazım Qarabәkir paşanın komandanlığı ilә türk ordusu Şәrqi Anadolunu azad etdikdәn sonra polkovnik Ravlinson türklәrin әlindә girov qalmışdı. Atatürk Maltada sürgündә olan yüz türk mücahidini polkovnik Ravlinsonla dәyişmәyi Britaniya hökumәtinә tәklif edir. Әsirlәr gәmi ilә Trabzon limanına gәtirilirlәr. Lakin ingilislәr hiylәyә әl ataraq, polkovniki tәhvil alıb, qarslı әsirlәri təhvil vermədən geri dönmәk istәdiklәrindәn әmәliyyat baş tutmur. İkinci dәfә Atatürk polkovnik Ravlinsonla 65 әsiri, o cümlәdәn, Cәnubi-Qәrbi Qafqaz Cümhuriyyətinin parlament üzvlәrini dәyişdirmәyi tәklif edir. Mayın 23-də әsirlәr azad edilir vә qarslı mücahidlәr әski Rusiya tәbәәsi olmaları bәhanәsi ilә Tiflisә göndәrilirlәr. Sonradan onlar müxtəlif yollarla Qarsa qayıdırlar. Yuxarıda sadalanan faktlar onu sübut edir ki, 40 illik Rusiya işğalından qurtulan Qars vilayəti ingilislərin yeritdiyi cinayətkar siyasət sayəsində Ermənistanın işğalı altına düşmüş və 1920-ci ilin oktyabrınadək işğal altında qalan Cənubi-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinin əhalisi sözün həqiqi mənasında erməni silahlı qüvvələri tərəfindən soyqırımına məruz qoyulmuşdu. Yuxarıda sadalanan faktlar onu da göstərir ki, Birinci Dünya müharibəsindən sonra ingilis missiyası Cənubi Qafqazda fəaliyyət göstərdiyi dövrdə erməni tarixçilərinin iddia etdikləri kimi, türk-müsəlman əhalisinin deyil, ermənilərin mənafeyinə xidmət etmiş, onların törətdikləri qırğınlara, qətl və qarətlərə rəvac vermişdi. Yüklə 32,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|