- 206 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
ikinci katibi vəzifəsində çalışmış Viktor Polyaniçkonun qətlində də “erməni izi”
vardır. Belə ki, 1989-cu il yanvarın 12-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin
qərarı ilə DQMV-də ermənipərəst Arkadi Volskinin rəhbərliyi ilə təşkil
olunmuş Xüsusi İdarə Komitəsi həmin ilin sonunda ləğv edildikdən sonra
V.Polyaniçkonun sədrliyi altında Təşkilat
Komitəsi yaradılmışdı. 1990-1991-ci illərdə
V.Polyaniçko Xankəndidə işlədiyi dövrdə
ona qarşı 6 dəfə sui-qəsd təşkil edilsə də,
ermənilər istəklərinə nail ola bilməmişdilər.
Azərbaycandan gedəndən ilyarım sonra –
26 iyun 1993-cü ildə V.Polyaniçko Rusiya
prezidentinin sərəncamı ilə Şimali Osetiya
və İnquşetiya münaqişəsi üzrə səlahiyyətli
nümayəndə təyin edilmişdi. V.Polyaniçko
1 avqust 1993-cü ildə Şimali Osetiyada öz
xidməti maşınında inquş döyüşçülərinin
rəhbərləri ilə görüşə gedərkən hücuma
məruz qalmış və 15 güllə yarasından
yerindəcə keçinmişdi. Onunla bərabər,
Vladiqafqaz qarnizonunun rəhbəri general-
mayor Anatoli Koretski və xüsusi təyinatlı “Alfa” qrupunun üzvü, baş leytenant
Viktor Kravçuk da öldürülmüşdü. Bundan başqa, 4 rus hərbçisi də yaralanmışdı.
Əldə edilən məlumatlara görə, V.Polyaniçkoya qarşı terror aktını Ermənistan
DTK-sının kəşfiyyat əməliyyatları şöbəsinin müdir müavini Can Hovanesyanın
təşkil etdiyi terrorçu qrup həyata keçirmişdi. İngiltərəli tədqiqatçı-jurnalist
Tomas de Vaal “Qara bağ: Ermənistan və Azərbaycan sülh və müharibə
arasında” kitabında Viktor Polyaniçkonun erməni döyüşçülər qrupunun
hücumu nəticəsində öldürüldüyünü yazır.
353
2 aprel 1997-ci ildə Rusiya Dövlət Dumasının Müdafiə məsələləri
komissiyasının sədri general Lev Roxlinin Rusiyadan Ermənistana gizli olaraq
1 milyard dollar məbləğində silah verilməsi barədə Dumada hesabatla çıxış
etməsi Rusiyanın siyasi dairələrində böyük qalmaqal doğurmuşdu. 3 iyul 1998-
ci ildə Lev Roxlin Moskva yaxınlığındakı bağ evində odlu silahdan açılan atəşlə
qətlə yetirilmişdi. Hələ ki, istintaqla öz təsdiqini tapmasa da, bu terror aktının
arxasında da ermənilərin olduğu qənaəti mövcuddur.
353
Томас де Ваал. Черный сад: Армения и Азербайджан между миром и войной. Москва, 2013
General L.Roxlin
- 207 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
Təkcə XX əsrin son 30 ilində müxtəlif erməni terrorçu qruplaşmaları
tərəfindən 200-dən artıq terror aktı həyata keçirilmiş, təqribən 70 siyasi qətl icra
edilmiş, 40-dan artıq sui-qəsd həyata keçirilmiş, 1500 nəfərdən artıq günahsiz
insan müxtəlif dərəcəli bədən xəsarətləri almışdı.
Ermənistan müstəqillik əldə etdikdən sonra bu ölkədə yaşayan ruslara
qarşı diskriminasiya siyasəti həyata keçirilmiş və onların böyük əksəriyyətinin
deportasiyasına nail olunmuşdu.
Faktlar göstərir ki, ermənilər tarix boyu bir tərəfdən Rusiyanın himayəsini
qazanmaq üçün özlərini rusların sadiq dostu kimi qələmə vermiş, digər tərəfdən
isə fürsət düşən kimi ruslara qarşı quldurluq, terror və qırğınlar törətmişdilər.
- 208 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
XIX iddia
“1988-ci ilədək Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində
sosial-iqtisadi vəziyyət Azərbaycanın digər
regionlarından aşağı səviyyədə olub”
Sovet Ermənistanı rəhbərlərinin təhriki ilə 1988-ci ildə Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi tələbini əsaslandırmaq üçün
iddia irəli sürülmüşdü ki, guya Azərbaycan rəhbərliyinin yeritdiyi diskriminasiya
siyasəti nəticəsində muxtar vilayətin sosial-iqtisadi vəziyyəti Azərbaycanın
digər regionlarından aşağı səviyyədə olub. Azərbaycanlı müəlliflər tərəfindən
həmin iddianın arxiv sənədlərinə istinadən əsassızlığını sübut edən çoxsaylı
əsərlər və məqalələr yazılmışdır. Bəs görəsən, Sovet hakimiyyəti illərində
erməni müəlliflərinin özlərinin yazdıqları əsərlərdə və tərtib etdikləri statistik
məcmuələrdə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin sosial-iqtisadi vəziyyəti öz
əksini necə tapmışdır? Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin vəziyyəti ilə
Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların vəziyyətlərinin müqayisəli təhlili hansı
mənzərəni ortaya qoyur?
Məsələnin mahiyyətinin tamamilə açılması üçün əvvəlcə Ermənistanın
Azərbaycana qarşı qaldırdığı ərazi iddialarına tarixi ekskurs etmək lazımdır.
Ermənilər Azərbaycanın bir parçası olan Dağlıq Qarabağa ilk ərazi iddiasını
1918-ci ildə tarixdə ilk dəfə qurulan müstəqil Ermənistan (
Ararat) Respublikası
dövründə irəli sürmüşdülər. Hansı ki, həmin dövlətin özü tarixi Azərbaycan
torpağının - keçmiş İrəvan xanlığının ərazisində yaradılmışdı.
1919-cu il mayın 28-də Ermənistan parlamenti “Birləşmiş Ermənistan”
haqqında qərar qəbul etmiş, Qarabağı, Naxçıvanı və Qars vilayətini Ermənistan
ərazisi elan etmişdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Ermənistan
ordusunun Qarabağa hücumunun qarşısı qətiyyətlə alınmış və daşnak
hökumətinin təhriki ilə Dağlıq Qarabağda baş qaldıran erməni üsyanları
yatırılmış, Azərbaycanın suveren hüquqları bütün Qarabağ ərazisində bərqərar
edilmişdi.
Ermənilər ikinci dəfə Sovet hakimiyyətinin ilk illərində yenidən Dağlıq
Qarabağa və Naxçıvana ərazi iddiası irəli sürmüşdülər. Lakin 7 iyul 1923-
cü ildə Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin dekreti ilə Azərbaycanın
tərkibində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti yaradılmaqla erməni iddialarına son
- 209 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
qoyulmuşdu. Naxçıvanın taleyi isə 1921-ci il Moskva müqaviləsi ilə birdəfəlik
həll edilmiş, əsassız erməni iddialarına kökündən balta vurulmuşdu.
Ermənilərin növbəti dəfə Dağlıq Qarabağa ərazi iddiası ilə çıxış etməsi
İkinci Dünya müharibəsinin sonlarına təsadüf edir. Müharibənin sonunda
SSRİ-nin Türkiyənin Qars vilayətinə qarşı ərazi iddiası ilə çıxış etməsi Sovet
Ermənistanının rəhbərlərinə fürsət vermişdi ki, Dağlıq Qarabağa və Naxçıvana
ərazi iddiası məsələsini yenidən qaldırsınlar. 1945-ci il oktyabrın 27-də
Ermənistan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Qriqor
Arutinov İosif Stalinin qəbulunda olarkən xaricdə yaşayan 300 mindən artıq
erməninin Sovet Ermənistanına köçmək istədiyini, amma əvvəlcə “mövcud
ədalətsizliyin” aradan qaldırılmasını – yəni Dağlıq Qarabağ və Naxçıvanın
Ermənistana birləşdirilməsi məsələsinin həll edilməli olduğunu bildirmişdi.
354
Lakin 1945-ci il dekabrın 10-da Azərbaycanın rəhbəri M.C.Bağırov Q.
Arutinovun iddiasına cavab olaraq Moskvaya bildirmişdi ki, Qağlıq Qarabağın
Şuşa istisna olmaqla Ermənistana birləşdirilməsi təklifi ilə o şərtlə razıdır ki,
Ermənistanda əhalinin əksəriyyətini azərbaycanlılar təşkil edən Əzizbəyov, Vedi
və Qarabağlar rayonları Azərbaycana birləşdirilsin.
355
Bundan sonra bir müddət
Ermənistanın Dağlıq Qarabağa olan ərazi iddiası arxa plana keçirilmişdi.
Əvəzində, ermənilər 100 minə yaxın azərbaycanlının Ermənistandan
deportasiya edilməsinə nail olmuşdular.
1949-cu ildə Sovet Ermənistanının rəhbəri Q.Arutinov yenidən İ.Stalinə
müraciət edərək Dağlıq Qarabağ məsələsinin müzakirə olunmasını xahiş
etmişdi. Lakin M.Bağırovun və L.Beriyanın səyləri nəticəsində bu məsələnin
müzakirəsi yersiz sayılmış və məqsədəuyğun hesab edilməmişdi.
356
1960-cı illərdə Ermənistanın Dağlıq Qarabağa ərazi iddiası üçün yenidən
münbit şərait yaranmışdı. 1961-ci ildə Ermənistanda sovet hakimiyyətinin
qurulmasının 40 illiyi münasibətilə Ermənistana gələn Sov.İKP MK-nın Baş
katibi Nikita Xruşova Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi barəsində
edilən müraciətə cavab olaraq o, bəyan etmişdi ki, artıq SSRİ-də milli məsələ
həll edilmişdir.
357
Lakin buna baxmayaraq, 1963-cü ildə Dağlıq Qarabağda
və ətraf rayonlarda yaşayan 2500 erməninin imzası ilə N.Xruşova məktub
354
“Ноев Ковчег” , Москва, март, 2009, № 3 (138)
355
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər Arxivi (ARPİİSSA). Fond 1, siyahı
169, iş 249, vərəq 8-12
356
Борьба армян за воссоединение НКАО с Советской Арменией. Сборник документов и материалов.
Ереван: Институт Истории, 2011
357
Затикян О. Армянский вопрос и проявление национального сознания в 1960 годы. Вестник архивов
Армении. № 1, 2009
Dostları ilə paylaş: |