- 254 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
Yusifin Teymurilər üzərində qələbəsindən və onların həmin ərazidə varlığına son
qoyulmasından bir neçə il sonra inşa etdirilmişdi.
Məntiqlə, Əmir Səəd məqbərəsi
Əmir Teymurun düşmənlərinin məzarı üzərində ucaldılan tarixi abidədir. Digər
tərəfdən, orta əsr ərəbdilli mənbələrində bütün türk-oğuzlar “türkman”, yaxud
“tərakumə” adlandırılmışdır ki, bu, müasir Türkmənistan ərazisində yaşayan
türkmən etnosu anlamına gəlmir. Türkmənbaşının yazdığı “Ruhnamə” kitabında
digər türkdilli xalqları aşağılayan ifadələrə yer verilməsi də ermənilər üçün
göydəndüşmə olmuşdu. 2005-ci ilin martında “Ruhnamə”nin erməni dilinə
tərcüməsinin İrəvanda təntənəli təqdimat mərasiminin keçirilməsi S.Niyazovun
ermənilərin dəyirmanına su sökməsinin qarşılığında atılan addım idi.
Türkmənistan rəhbərlərinin və alimlərinin orta əsrlər tarixinə “biganəlikləri”
ermənilərə imkan verirdi ki, bu fürsətdən lazımınca faydalansınlar. Erməni
mətbuatının yazdığına görə, erməni-türkmən birgə ekspedisiyası Əmir
Səəd məqbərəsinin içərisində hissə-hissə qazıntı işləri aparmışdır. Məlum
olmuşdur ki, sərdabənin yeraltı hissəsi kvadrat formasındadır, divarları tağlarla
bəzədilmişdir. Məqbərənin şimal divarında sərdabəyə
enmək üçün pilləkənli
giriş qapısı olmuşdur.
Lakin görünür, hər iki tərəfə - ermənilərə və türkmənlərə sərf etmədiyi
üçün arxeoloji qazıntıların nəticələri, sərdabənin içərisində olan sənduqənin
üzərindəki yazılar haqqında indiyədək heç bir məlumat verilməmişdir.
2001-ci ildə şəhərin mərkəzindəki “Yerevan” hoteli ilə üzbəüz, Abovyan
küçəsi-3 ünvanında aparılan qazıntı işləri zamanı (
həmin ünvanda hazırda “Alen
& Elen” disko-klubu yerləşir) yerin altında qədim müsəlman sərdabəsi
aşkarlanmışdı. Ermənilər bunu da “türkmən abidəsi” kimi sırımağa cəhd
göstərmişdilər. Tuf daşından yonulmuş, dövrün memarlıq üslubu ilə bəzədilmiş,
divarları şirli daşlarla örtülmüş bu sərdabənin 1319-cu ildə inşa edildiyi bəlli
olmuşdur. Erməni arxeoloqları bu memarlıq abidəsini əvvəlcə “türkmən
abidəsi” adlandırsalar da, sonradan ağ elədiklərini anlayıb, onu “monqol
abidəsi” adlandırmağa başlamışdılar.
Ermənilərin mövqeyi belədir ki, İrəvan
ərazisində mövcud olan və bu
günədək gəlib çatan azərbaycanlılara məxsus abidələr tarixi saxtalaşdırmaq
yolu ilə qoy “fars”, “türkmən”, “monqol” abidəsi adlandırılsın, bununla da həmin
abidələrin əsl sahiblərinin kimlər olduğu ört-basdır edilsin. İndi ermənilər
Abovyan küçəsində aşkarlanan həmin sərdabəni “monqol abidəsi” adı altında
Ermənistan hökuməti tərəfindən qorunan tarixi abidələr siyahısına daxil
etmişlər.
446
446
http://www.gov.am/u_files/file/kron/ArmeniaPR2_en.pdf
Əmir Səəd məqbərəsinin önündə
quraşdırılmış və üzərində “türkmənlərin
tarixi yadigarı” sözləri yazılmış stella
- 255 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
Rəsmi İrəvan “türkmən abidəsi” kartından Türkmənistanın yeni prezidenti
Qurbanqulu Berdıməhəmmədovun İrəvana rəsmi səfəri zamanı da istifadə
etmişdi. 2012-ci il noyabrın 28-də İrəvandakı Böyük konsert zalında
Qurbanqulu Berdıməhəmmədovun erməni dilinə tərcümə edilmiş üç kitabının
(“Полет небесных скакунов”, “Туркменистан” и “Туркменистан – край
исцелений”)
təqdimat mərasimi keçirilmiş, ertəsi gün Türkmənistan prezidentini
Cəfərabad kəndinə apararaq “türkmən abidəsi” kimi Əmir Səəd məqbərəsini
necə mühafizə etdiklərini göstərmişdilər. Ermənilərin bu “qayğıkeşliyindən”
riqqətə gələn Türkmənistan prezidenti öz ölkəsi üçün heç bir geosiyasi və
iqtisadi əhəmiyyət kəsb etməyən Ermənistanla müxtəlif sahələrdə tərəfdaşlıq
müqavilələri imzalamış, hətta Türkmənistanın Ermənistana elektrik enerjisi
ixrac etmək niyyətində olduğunu bildirmişdi.
447
Azərbaycan Qaraqoyunlu dövlətinin yadigarı olan Əmir Səəd məqbərəsi
hazırda “türkmən əmirləri ailəsinə məxsus mavzoley” adı altında
Ermənistanda
qorunan tarixi abidələr siyahısına daxil edilmişdir.
447
http://www.turkmenistan.gov.tm/?id=2833
- 256 -
ERMƏNİ SAXTAKARLIĞI. YALAN ÜZƏRİNDƏ QURULAN TARİX
XXIII iddia
“Dolma erməni mətbəxi nümunəsidir”
“Dolma”
(dulma, dalma, durma, tolma, tulma), “dolama”, “sarma” adlı
mətbəx nümunələri qiymə ətə əlavə edilmiş ədviyyat, düyü və ya başqa dənli
və paxlalılardan ibarət qarışığın yarpaqla, kələmlə sarınmış, tərəvəzlərin içinə
doldurulmuş yeməklərin ümumi adlarıdır. Hazırda dünyada bu cür yemək
növləri bir çox bölgələrdə yayılmışdır və daha çox “dolma” adı ilə tanınmaqdadır.
Buna rəğmən, semantik baxımdan “dolma” və “dolama” sözləri arasında aşkar
fərq vardır. Daha çox “dolma” adı ilə tanınan bu yemək növləri hələ orta əsrlərdə
Qıpçaq çöllərində,
Qafqazda, Orta Asiyada, Anadoluda, Balkanlarda, yəni
türklərin yaşadıqları ölkələrdə və mədəni təsir altına aldıqları bütün bölgələrdə
yayılmışdı. “Dolma” sözü türk dünyasında geniş yayılmış termindir və bu sözün
Krım tatarcasında “tulma”, özbək dilində “dulma” kimi dialektik modifikasiyaları
da vardır.
Rusiyalı tarixçi, dilçi, rus şərqşünaslığının əsasını qoyan alimlərdən olan İlya
Nikolayeviç Berezin
(1818-1896-cı illər) “Dağıstana və Zaqafqaziyaya səyahət”
(1850-ci il) adlı əsərinin Dərbənddən Bakıyacan
olan bölməsində yerli yemək
növlərinin bəzilərinin adlarını çəkir. Orada bir neçə cür dolma növünə də
toxunur:
“Döyülmüş ətlə doldurulmuş almalar: almaların içi təmizlənir, sonra
isə yağda qızardılmış qoyun əti ilə doldurulur və yağ əlavə olunaraq
qazanda dəmə qoyulur.
“Yarpax dolmasi” və ya içi doldurulmuş yarpaq yeməyi də vardır.
Qoyun əti, soğan, noxud, istiot və digər ədviyyatlarla doldurulmuş təzə
üzüm tənəyindən ibarətdir. Bu dolma növü bütün Şərq aləmində tanınır
və Konstantinopolda belə sevilir.
“Kalyam dolmasi” və ya içi doldurulmuş kələm yeməyi də vardır.
Burada üzüm tənəyini kələm yarpağı əvəzləyir. Bu dolma növünü mən bir
neçə dəfə dadmışam və tərifləməyə hazıram.
“İlpenek dolmasi” da vardır ki, bu, içi doldurulmuş xiyar yeməyidir...
Və ən nəhayət, “badancan dolmasi” vardır. Badancan (badımcan)
–
xiyar ölçüsündə bir tərəvəzdir və Həştərxanda da vardır. Ondan
hazırlanan dolma isə bütün Şərqdə yaxşı tanınan və təbii qarşılanan yemək
növüdür”.
448
448
И.Березин. Путеществие по Дагестану и Закавказью. Изд. 2-е. Казань, 1850