46
1 yanvar 1906-cı il. Papravənd. Erməni
quldur birləĢmələri azərbaycanlıların Papravənd
kəndinə basqın etmiĢlər. Sakinlər dinc Ģəkildə
müqavimət
göstərsələr
də,
kənd
iĢğal
olunmuĢdur. Ermənilər kiĢilərin baĢlarını kəsir,
hamilə qadınlarının qarnını qılıncla yarır və hələ
dünyaya
gəlməmiĢ
uĢaqların
baĢlarını
vururdular. Qırğına erməni quldur Andronik
rəhərlik edirdi. Əsrin əvvələrində Rusiyanın
Ərzurumdakı konsulu general Q.Mayevski onun
haqqında yazmıĢdı: “1901-ci il qıĢın əvvəllərində
Andronik adlı birisinin erməni quldur dəstəsi
MuĢ həndəvərində peyda olmuĢdur”.
18 mart 1918-ci il. Şamaxı. Səhər tezdən
erməni quldur birləĢmələri Ģəhərə soxulmuĢlar.
Onlar evləri yandırır, tanınmıĢ ictimai xadimləri,
ziyalıları öldürürdülər. Rusiyanın Birinci Dövlət
Dumasının sabiq üzvü Məmmədtağı Əliyev də xüsusi qəddarlıqla qətlə
yetirilmiĢdir. Dinc sakinlər ağılasığmaz iĢgəncə və əzabi-əziyyətlə öldürülürdülər.
Küçələr iĢgəncə verilmiĢ, döĢlər kəsilmiĢ və qarınları yırtılmıĢ qadınların meyitləri
ilə dolu idi. Payalarla torpağa sancılmıĢ uĢaqların qalaq-qalaq meyitləri Ģahidləri
dəhĢətə gətirmiĢdi. Fövqəladə Ġstintaq Komissiyasının üzvü A.Novatskinin
fikrincə, ġamaxını viran qoyan erməni quldur dəstələri bir ideyadarı –öldürmək və
qarət etmək, qarət etmək və öldürmək ideyasından ruhlanmıĢdılar.
19 mart. 1918-ci il. Bakı. Fövqəladə Ġstintaq Komissiyasının
sənədlərində deyilir ki, martın 19-da tezdən azərbaycanlıların hələ yatdıqları vaxt
Ģəhərin onlar yaĢayan hissəsinə hücum baĢlanmıĢdır. Azərbaycanlılar nələr baĢ
verdiyini dərhal anlaya bilməmiĢdilər. Qanlı əməliyyatların bilavasitə baĢçısı
“DaĢkansütyun” terror təĢkilatının fəallarından biri Bakıda qeyri-erməni əhalini
kütləvi surətdə qırmaq barədə S.ġaumyanın göstəriĢini yerinə yetirən Stepan
Lalayev olmuĢdur. Komissiyanın sənədlərinə görə, o, dinc vətəndaĢların
öldürülməsində Ģəxsən iĢtirak edirdi. Xüsusi mühüm iĢlər üzrə məhkəmə
müstəntiqi Komarovskinin raportuna görə, erməni quldurları Bakının mərkəzi
küçələrində evlərə soxulur və silahsız sakinləri öldürürdülər.
21 mart, 1918-ci il. ġahidlərin dediklərinə görə “DaĢnaksütyun” terror
təĢkilatının saqqallılardan ibarət dəstəsi rus inqilabının bayrağı altında ĠçəriĢəhərin
girəcəyindəki binanı mühasirəyə almıĢdı. Burada iki min nəfərədək yaralı və xəstə
azərbaycanlı, rus ləzgi və yəhudi vardı. Erməni terrorçu Hamazasrin və
“DaĢnaksütyun”un üzvü, qəddarlığı ilə ad çıxarmıĢ Anastas Mikoyanın (sonralar o,
uzun müddət SSRĠ rəhbərlərindən biri olmuĢdur) əmri ilə ermənilər həmin binaya
kerosin tökərək hər tərəfdən od vurmuĢlar. Bu dəhĢətli mənzərəni uzaqdakı bir
47
binanın damından açılan iri deĢikdən müĢahidə
etmiĢ Bakı sakini demiĢdir ki, o, yanıb kömürə
dönmüĢ və qalaq-qalaq yığılmıĢ meyitlərin
arasında yarımcan adamlar görmüĢdür. Onlar
dözülməz
əzab-əziyyət
içində
qıvrılır,
inləyirdilər.
20-21 mart 1918-ci il. Gözəldərə. Kənd
sakinləri Novruz bayramını qeyd edərkən
təpədən-dırnağadək
silahlanmıĢ
erməni
quldurları kəndə basqın etmiĢlər. Həmin
günlərdə 600 dinc sakin öldürülmüĢ, kənd isə
yandırılmıĢdır. Müsəlman qadınların kiçik bir
dəstəsi meĢəyə qaçmıĢ, lakin ermənilərə əsır
düĢməkdən qorxaraq özlərini öldürmüĢlər.
Mart
1918-ci
il. Şamaxı. ġamaxı
qəzasındakı Qubalı kəndinə hücum edən erməni quldurları 250 kiĢini, 150 qadını,
135 uĢağı görünməmiĢ üsullarla öldürmüĢlər. Südəmər körpələrin kütləvi surətdə
öldürülməsi dünya tarixində görünməmiĢ haldır.
Mart
1918-ci il. Şamaxı. QuĢçu kəndinə ermənilərin basqını nəticəsində 192
kiĢi, 115 qadın, 25 uĢaq öldürülmüĢdür. Kəndlilərin əmlakı talan edilmiĢ, evləri
yandırılmıĢ, müsəlmanların müqəddəs kitabı və məscidi mundarlanmıĢdır.
1918-ci il. Aprelin əvvəlləri. “DaĢnaksütyun”un göstəriĢini yerinə yetirən
silahlı erməni quldur birləĢmələri Bakıdan Navahi stansiyasına gəlmiĢ və sovet
hakimiyyəti adından yerli əhaliyə ultimatum vermiĢlər. Sakinlər daĢnakların
hakimiyyətini tanımaqdan imtina etdikdə onlara amansızcasına divan tutulmuĢdur.
Həmin stansiyada ermənilər 55 kiĢini, 260 qadını və 140 uĢağı öldürmüĢlər. Qətlə
yetirilənlər və yaralananlar arasında Azərbaycan, rus, ləzgi və yəhudi millətlərinin
nümayəndələri vardı.
25 aprel 1918-ci il. Qars. Erməni quldurları Qars viyalətinin Ģərqində
yerləĢən Subatan kəndində 750 türkü öldürmüĢlər. ġahidlərin dediklərinə görə,
ermənilər 257 uĢağı Tıptıp küçəsinə yığaraq çox qəddarcasına qətlə yetirmiĢlər.
29 aprel 1918-ci il. “DaĢnaksütyun” erməni terror təĢkilatının göstəriĢini
yerinə yetirən quldur dəstələri Gümrü yaxınlığında 3 min adamı öldürmüĢlər. Qətlə
yetirilənlər arasında qadınlar, qocalar və uĢaqlar da vardı.
1918-ci il. Aprel. Hamazaspin dəstəsinin hətta südəmər körpələrə rəhm
etmədiyindən xəbər tutan Dəvəçibazar və Qızılburun kəndlərinin sakinləri yığıncaq
keçirərək 15 nəfər hörmətli ağsaqqalı quldur dəstəsini duz-çörəklə qarĢılamağa
göndərməyi qərara almıĢlar. Bu yerlərin sakinləri əmin idilər ki, Qafqaz adətinə
uyğun olaraq ağsaqqalların duz-çörəklə qarĢıya çıxması sülhsevərlik və qan
tökülməsinə yol verməməyə çalıĢmaq rəmzi sayılır. Amma Hamazaspin
quldurlarının bu qocalara qarĢı törətdiyi vəhĢilik bütün mahalı sarsıtdı.
Dostları ilə paylaş: |