Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

76 

 

Bilgilerin alım tarihi: 02.05.1913. “VARTAZAROV”. 

Bilgilerin özeti: 

Prens 

İosif  ARGUTİNSKİY  ve  Artaşes  ABEGİAN,  Hınçak 

üyeleri    Karapetyan  ŞARİNYAN  ve  Arşak  Sergeyeviç  BABOV  ile, 

Türk  Ermenileri  için  para  toplama  ve  silah  satın  alma  işinde  ortak 

faaliyet  gösterme  konusunda  görüşmeler  yaptılar.  Ancak  Hınçaklar, 

Taşnakların faaliyetlerine karşı oldukları için reddedildiler. 

BELGE 43 

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 92 LB. 

Sayfa 50 arkası. 

Gümrü  ve  Karakilise’den  çok  sayıda  Ermeninin 

Anadolu’ya geldiği; silah fiyatlarının arttığı, gençlerin silahlandığı, 

küçük  partiler  halinde  silah  ve  mühimmatın  kaçak  yollardan 

Türkiye’ye  gönderildiği. 

Bilg

ilerin alım tarihi: 11.05.1913. “TATARİN”. 

Bilgilerin özeti: 

Aralarında  emekli  olan  askerlerin  de  bulunduğu, 

Aleksandropol

’den  ve  Karakilis  [Karakilise]  yerleşiminden  gelen  çok 

sayıdaki  Ermeni  genç,  küçük  partiler  halinde  gruplar  oluşturularak, 

Türk  Ermenilerine  yardım  etmek  için  Türkiye'ye  gidiyorlar.  Yerel 

halktan 

silah satın alıyorlar. Böylece şimdilerde gizli ve canlı bir ticaret 

var. Tüfeğin piyasa fiyatı 50 Ruble ve bir mermi 15 kapik. Kaçakçılık 

yolları  üzerinden  illegal  olarak  sınırın  geçilmesi  için  bu  gençler,  ya 

Iğdır  ya  da  Engica  ve  Alişar  üzerinden  gönderiliyorlar.  Bu  yollardan 

Türkiye'ye küçük partiler halinde silah ve mermi sevkiyatı da yapılıyor.    

Kafkas  Bölgesi  Güvenlik  Daire  Amiri  Albay  Pastryulin 

(imza). 

BELGE 44 

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 92 LB. 

Sayfa 52 arkası, 53 arkası. 

Türk 

birliklerinden 

firarla 

Kafkasya’ya 

giden 

Ermenilerin, 

Türkiye’de  zulüm  gördüklerini  söylemeleri; 

---

 

 

77 

 

Taşnakların  halkı  yanlarına  çekmek  için  çaba  harcamaları;  Rus 

Ermeni  nüfusun  büyük  çoğunluğunun  Taşnak  faaliyetleri  ve 

Er

meni  göçmenlere  karşı  oldukları;  Rusların,  Taşnaklara  tüm 

faaliyetlerini Türkiye Ermenileri üzerine yöneltmelerini söylemesi. 

Bilgilerin alım tarihi: 12.05.1913. “SADIK”. 

Türk birliklerinden bizim topraklarımıza firar eden çok sayıda 

Ermeni, 

yerel  Ermeni  nüfus  arasında,  Kürtlerin  ve  Türklerin 

Türkiye'deki Ermenilere yaptıkları zulümler hakkında abartılı hikayeler 

ve söylentileri  yayarak, yerel Ermenilerin bir kısmını (nispeten küçük 

bir  kısmını)  heyecanlandırıyorlar.  Bunlar  aynı  zamanda,  Ermeni 

çıkarlarının  ve  Türkiye'deki  milliyetçiliği  savunma  rolünü  yeniden 

üstlenen  Taşnak  Partisi’nin  faaliyetine  katılan  kişilerin  ve  grupların 

çevresine oynuyorlar.  

R

us  Ermeni  nüfusun  büyük  kısmı,  Taşnaklara  düşmanca 

davranarak, 

Türkiye'den  gelen  Ermeni  göçmenlere  karşı,  bunlarda 

kendileri

nin refahını tehdit edecek çeşitli devrimci ve ayrımcı arzuları 

ortaya  çıkarmak  için  zemin  oluşturabilecek  bir  unsur  gördüklerinden 

dolayı kin duymaktadırlar. 

  

Bilgilerin alım tarihi: 14.05.1913. “SADIK”. 

Bilgilerin özeti: 

Partinin “Doğu Bürosu”, vekil kişiler vasıtasıyla, Taşnakların 

tüm  örgütlerine  ve  çevrelerine,  bunların  Rus  Hükümeti’ne  karşı  olan 

faaliyetlerine  geçici  olarak  son  vermelerini  ve  tüm  güçlerini 

Türkiye'deki Ermenilerin durumlarını iyileştirmeye odaklandırmalarını 

iletti.  Bu  amaçla,  partinin  tüm  faaliyeti  şu  anda  sadece  Türk 

Hükümeti’ne karşı yönlendirilecek.  

Bilgilere  göre,  bu  emir  bura(Kars)’da,  üç  gün  kadar  önce 

Tiflis

’ten alındı.  

BELGE 45 

GECHA. Fon 15. Sayı 1. Dosya 383. Sayfa 220. 

---

 

 

78 

 

Ermenilerin 

silahland

ığı; 

Ermenilerin 

Kürtlerle 

anlaşmaya  varmaları  gerektiği,  ancak  Ermenilerle  Kürtlerin 

anlaşmalarının şimdilik mümkün olmadığı. 

13.05.1913 

ERMENİLER. 

Ermeniler

,  İran’dan  getirilen  silahları  stoklamaya  devam 

ediyorlar. 

Resmî makamlar tarafından Başkale’de yakalanan silahların 

bir kısmına el konuldu. 

Türk  Hükümeti,  Taşnakları  sert  önlemlerle  korkutmaya 

başlayacak. Ancak Kürtlerin, tamamen Türklerin tarafında olmadığı şu 

anda,  bu  adımı  atmaya  karar  verip  vermeyeceği  şüpheli.  Ermenilere, 

Kürtlerle barış içinde  yaşamalarının ve  İslamcılarla değil, ulusal dava 

güden  Kürtlerle  anlaşmaya  varmalarının  onlar  için  iyi  olacağını 

temkinli bir şekilde anlattım.  

Türkler,  sadece  Ermeniler  ve  Kürtler  arasındaki  düşmanlığı 

değil,  aynı  zamanda  münferit  Kürt  aşiretler  arasındakini  her  zaman 

körüklemişlerdir  ve  körükleyeceklerdir.  Türk  Hükümeti’nin, 

Kürdistan’daki  bu  favori  politikası  geçici  olarak  başarılı  olmuştur. 

Ancak sonsuza kadar süremez ve sürmemelidir.  

Ermeni

lerin  Kürtlerle  anlaşmaya  varması,  oldukça  güç  bir 

iştir. Ancak, şimdi olmasa da yakın bir gelecekte mümkündür.  

Konsolos Yardımcısı S. Olferyev [imza]. 

BELGE 46 

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 47 arkası. 

Piskopos 

Mesrop

’un  Kafkasya  Genel  Valisi’nden 

Türkiye’deki  Ermenileri  korumasını  istemesine  karşılık  Vali’nin 

Ermenilerin  isyan  edene  kad

ar  kendilerine  yardım  etmeyeceğini 

söylemesi;  İsyan  çıkartabilecek  Taşnakların  güçsüzlüğü  nedeniyle 

Hınçaklarla ittifak yapması. 

Bilgilerin alım tarihi: 23.05.1913. “VARTAZAROV”.  

Bilgilerin özeti: 

---