Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

82 

 

Ermeni  basınının  düşünce  ve  isteklerinin  ifadelerinin  temsilcisi 

olmaktır (bu bölgede, bu kişilerin katıldığı bir toplantının da yapıldığı 

bellidir). 

Bu kişiler, siyasî bir örgüt olarak parti temsilcisi değildirler. 

Zira  Tiflis’teki  ve    Kafkasya  genelindeki  bu  örgüt,  şu  anda  faaliyet 

göstermemektedir.  Bu  nedenle  şimdilerde  Ermeni  nüfus  arasında 

popülerlikleri yoktur. Amaçları, sadece Türk Ermenilerinin kendilerini 

sav

unmaları için para ve silah elde etmek olan partinin münferit üyeleri 

ve 

takipçileri faaliyet göstermektedirler.  

Muş’tan  Arşak-Karo  BASTARMACYAN

11

 

(Türk 

parlamentosu üyesi) ve Rostom Zoryan da onlara katıldılar. Bu kişilerin 

tümü, yerel Türk makamlarının emriyle, Ermeni nüfusun isyanını ajite 

etme şüphesiyle Muş’ta tutuklandılar ve güya Rus Hükümeti tarafından 

gönderilmekle 

suçlandılar. 

Ancak, 

BASTARMACYAN’ın 

Konstantinopol

’e ısrarla şikayet etmesinden dolayı onlar hemen serbest 

bırakıldılar.    

BELGE 51 

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 69. 

Nubar  Paşa’nın  Berlin’e  giderek  reformların  yapılması 

için Almanların desteğini sağlamaya çalışması. 

Tiflis 

İl Jandarma İdare Amiri Adına. 

30 Ağustos 1913 № 7620 

Tiflis 

4. Bölüm 

Gizli  

Mühür: Özel bölüm 07.09.1913 

№ 276853 

Polis Departmanı Özel Bölümüne. 

Bölgeye  ilişkin,  Taşnak  Partisi  hakkındaki  Gizli  Servis 

bilgilerinin 

bu yılın Şubat ayına ait 1. Maddesine ek olarak: Kafkasya 

Bölge Güvenlik Bölümü, Tiflis Ermeni Gazetesi “Mşak”ın 29 Ağustos 

tarih  ve  №  189  sayısında  çıkan  habere  göre,    Ermeni  Milli  Heyeti 

                                                           

 

11

 

Muhtemelen Karakin Pastırmacıyan (Erzurum Mebusu). – (Ç.N.) 

---

 

 

83 

 

Başkanı  POGOS-NUBAR-PAŞA,  kısa  bir  süre  önce  Berlin’e  gitmiş. 

Orada  Alman  hükümet  çevrelerinin,  Türkiye  Ermenistanı’nda 

reformların yapılması lehine sempatisini kazanmaya çalışıyormuş.    

Yüzbaşı (imza). 

BELGE 52 

GARF. 

Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 83 arkası,  84 arkası. 

Rus  Hükümetinin  Ermenilere  reformlar  için  baskı 

yapılacağı  konusunda  güvence  verdikleri;  Türk  Hükümetinin 

Ermeniler 

karşısındaki  tavrı;  Reformlarda  Rus  etkisinin 

azalmasında Almanya’nın rolü. 

Bilgilerin alım tarihi: 04.09.1913. “SAFARYAN”. 

Bilgilerin özeti: 

Tiflis

’teki  Türk  Ermenilerine  Yardım  Bürosu,  tüm  yaz 

boyunca bir toplantı yapmadığı gibi şu anda da hiçbir şey yapmıyor.  

Son  zamanlarda  Konstantinopol

’de  ileri  gelen  Ermeni 

aydınları,  Türkiye’deki  Rus  diplomat  çevreleriyle  yakın  ilişkiler 

kurdular. Büyükelçi gibi konsoloslar da, Ermenilere Rus Hükümeti’nin, 

T

ürkiye'deki Ermenilere önemli bir yardım sunmak için hazırlık içinde 

olduğu  ve  Türkiye  Ermenistanı’ndaki  reformların  en  kısa  süre  içinde 

gerçekleştirilmesine  yönelik  Türk  Hükümeti’ne  baskı  yapması 

konusunda kesin güvence vermişler. 

Bu  vaatler  temelinde  Türkiye'deki  Ermeni  nüfus,  Türk 

Ermenilerinin  sadece  onun  yardımıyla  kurtulabilecek  olan  Rusya'ya, 

kendisinin  tek  hamisi  olduğunu  göstererek  Türk  Hükümeti’ne  karşı, 

sözlü olduğu gibi, yazılı olarak da açıkça propaganda yapmaya başladı. 

Sonuçta Ermenilerin düşüncesine göre Rusya, henüz hiçbir şey 

yapmadı. 

Türk  Hükümeti,  Rus  Hükümeti’nin  şu  anda  Ermeni  meselesi 

konusunda hiçbir sorunu ortaya koymadığını görerek, öncekinden daha 

açık  bir  şekilde  Ermenilere  baskı  yapmaya  ve  intikam  almakla  onları 

tehdit etmeye başladı. 

---

 

 

84 

 

Bu  durum,  Türkiye'deki  Ermeni  nüfusunun,  birçok  şey  vaat 

eden  ancak  hiçbirini  yerine  getirmeyen  Rus  Hükümeti’ne  (diplomasi 

çevresine)  hoşnutsuz  yaklaşmasına  neden  olmaktadır.  Böylece,  Türk 

Ermenileri  ve  Türk  Hükümeti  arasındaki  ilişkiler  de  daha  fazla 

bilenmiştir. 

Dış  siyasî  işlerden  haberdar  olan  nüfus  arasında,  şu  anda 

Türkiye Ermenistanı meselesinde Rus etkisinin azalmasının nedeninin, 

Ermenilere ve Rus Hükümeti’ne düşmanca  yaklaşan Alman politikası 

olduğu bilinmektedir. 

BELGE 53 

GARF. Fon 102. Sayı 243 (1913). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 108 arkası. 

Mşak  Gazetesi  editörünün  etkisiyle  Tiflis’te  Taşnaklara 

karşı hoşnutsuzluğun oluşması. 

Bilgilerin alım tarihi: 05.12.1913. “VARTAZAROV”. 

Bilgilerin özeti: 

“MŞAK”  gazetesi  editörü  Hambartsum  ARAKELYAN’ın 

etkisiyle Tiflis

’teki Ermeni cemiyeti arasında Taşnaklara karşı, bunların 

Türkiye'deki faaliyetleri yüzünden Ermeni katliamının başlayabileceği 

ve  hiçbir  reformun  başarıya  ulaşmayacağı  nedeniyle  bir  hoşnutsuzluk 

oluştu.   

 

 

Ermeni Partilerinin Türk ve Rus Hükümetleri İle 

İlişkileri 

BELGE 1 

GARF. Fon 102. Sayı. 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 79 LB. 

Sayfa 5 arkası, 6 arkası, 23 arkası, 24 arkası, 25 arkası, 37 arkası, 

38 arkası, 39 arkası, 40 arkası, 41 arkası, 50 arkası, 51 arkası, 61 

arkası, 62 arkası, 63 arkası, 64 arkası. 

---