85
Taşnak
ve
Hınçak’ın
emri
ile
Ermenilerin
silahla
ndırılmaya çalışıldığı, 600 gencin bu amaçla Türkiye’ye
gönderildiği; Kürtlerle dostluk kurulması gerektiği, şu anda
Kürtlerin Ermenilere saldırmadığı; Taşnakların para toplamak
için görevlendirme yaptığı, kapitalist Ermenilerden yardım
ist
eneceği; Taşnakların bir isyana teşebbüs etmemesi gerektiği,
aksi taktirde Rus Hükümeti’nin zor durumda kalacağı;
İstanbul’da Ermeni reformları hakkında Ermeni temsilcilerinin
katıldığı bir toplantı yapıldığı, toplantıda gizli alınan karar
gereğince nüfus sayımı öncesi dışarıdaki Ermenilerin Türkiye’ye
dönmelerinin sağlanmasına karar verildiği; Vank Kilisesi’nde gizli
toplantıların yapıldığı; Taşnakların ilan ettiği seferberlik
dolayısıyla Türkiye’ye her taraftan zinvor gittiği; Kafkasya Genel
Valisi
’nin Ermenilerin Rusya tarafında yer almaları durumunda,
savaş bittiğinde, Ermenilere özerklik verileceği vaadi; Ermenilerin
Finlandiya
örneğinde özerklik isteğinin Çar tarafından da kabul
edildiği; Fransa’nın da özerkliğe onay verdiği.
02.01.1914. “VARTAZAROV”
Bilgilerin özeti:
Taşnak ve Hınçak Partilerinin talimatıyla, David ya da Daniil
Ter-Davidov
adında birisi, soyadı bilinmeyen dayısı ve kardeşi Mihail,
Elizavetpol ve Erivan
vilayetlerinde Türkiye Ermenistanı’ndaki
faaliyetler için eğitilen Rus Ermenilerinin ve bunun yanı sıra
ayaklanma olması halinde Türk Ermenilerinin silahlanmaları için
Türkiye'ye gönderilmek üzere Rusya’nın çeşitli şehirlerinde silah satın
alımıyla uğraşıyorlar. Bu kişilere, silah satın alma ve nakliye
konusunda Arsen ŞAHMAZYAN ve Artyuş KUÇARYANTS yardımcı
oluyorlar. Mihail, kısa bir süre sonra, Rusya'dan Tiflis’e geldi ve
silahların bir kısmını Elizavetpol’de bıraktı, bir kısmını da kardeşi (adı
bilinmiyor) aracığı ile Erivan’a yolladı.
Türkiye'ye zinvor olarak gönderilmek üzere, 400’ü
Taşnaklardan ve 200’ü Hınçaklardan, ağırlıklı olarak Elizavetpol ve
Erivan illerinden
600 genç tayin edildi.
Belirtilen Daniil Ter-Davidov
ve dayısı şu anda Tiflis’te
bulunmaktalar. B
unlardan Mihail olarak bilinen 40 yaşında, uzun
boylu, sarışın, gri çizgili sarı bıyıklı, küçük sivri sakallı, açık gri takım
elbiseli, siyah veya
gri palto ve siyah melon şapka giyiyor, Vorontsov
86
anıtına yakın bir yerlerde yaşıyor ve “Yuzhnaya Süt Malülleri”ne
gidiyor. Aleksandropol
kökenli.
11.01.1914. “SAFARYAN”
Bilgilerin özeti:
Bundan bir süre önce, Türkiye Ermenistanı’nda, Ermeniler ve
Kürtler arasında, bilindiği gibi, bu iki milletin barışması amacıyla iyi
ilişkiler kuruldu. Bunun için orada, gazeteler bile Ermenice ve Kürtçe
basıldı. Son zamanlarda, bu durum Türk Hükümeti’nin dikkatini çekti;
Ermeniler ve Kürtler arasında yeniden düşmanlık yaratmak için
Kürtlere fazla dikkat yöneltilmeye, onların en küçük talepleri
karşılanmaya başlandı. Bu nedenle, Kürtler, Ermenilere yeniden
düşmanca davranmaya başladılar. Şu anda Türkiye Ermenistanı’nda
genel olarak keskin bir durum mevcuttur. K
ürtler tarafından Ermenilere
şu anda hiçbir şiddet uygulanmıyor. Bunun nedeni, Türk Hükümeti’nin,
Ermenistan konusunda yapılan uluslararası müzakereler sayesinde buna
izin vermemesidir.
Eğer, şu anda Kürtler, Ermenilere karşı şiddet göstermeye
başlarlarsa, bu durumda Ermeniler, Kürtlerin saldırılarına karşı
koyabilecek
kadar silahlandılar.
16.01.1914. “VARTAZAROV”
Bilgilerin özeti:
Yukarıda bahsedilen Mihail’in soyadı KALANTAROV.
Yaşadığı yer henüz tespit edilmedi.
19.05.1914. “SAFARYAN”
Bilgilerin özeti:
Taşnak Partisi, Türk Ermenileri yararına para toplama
ama
cıyla, Rus Hükümeti ve ajanları tarafından hala tanınmayan,
deneyimli parti çalışanlarından oluşan bir grubu geçici olarak
görevlendirmeyi (Türkiye’den çağırmayı) istemiştir. Muhtemelen, bu
çalışanların, kapitalist Rus Ermenilerinden para toplamak için
kullanılması planlandı. Burada, böyle çalışanların bulunup bulunmadığı
bilinmiyor.
Son zamanlarda böyle bir para toplamanın kaydedilmemiş
olmasına rağmen, şu anda, kapitalist Rus Ermenilerinden, parti
amaçları için para toplamak tamamen mümkündür. Para
87
toplanmamasının nedeni, tahminen Taşnak Partisi yerel örgütünün
bunun için gücü olmamasıdır.
Şimdi, kapitalist Ermenilerden büyük miktarlarda para
toplamak için en uygun zaman; zira parti örgütleri için, topluma,
Türkiye Ermenistanı’ndaki olayları, bu olayların Ermeniler lehine
sonuçlanması için büyük paralara ihtiyaç olduğunu söyleyerek, bu tür
operasyonları haklı çıkarmak için çok uygun bir fırsat var.
Tiflis
’te tüm Ermeni kültür ve hayır cemiyetleri kongresi
delegelerinin s
eçimi için toplantı yapıldığı gibi, bu tür toplantılar
Transkafkasya’nın diğer başka şehirlerinde de yapılmıştır.
Bakü’deki kongrede üç delege seçilmiştir. Bunlardan ikisi
Taşnak mensubudur, ancak kim oldukları bilinmemektedir. Sadece,
birinin Ermeni gazetesi “Arev”in (Güneş) editörü, diğerinin de kültür
cemiyetinden olduğu bilinmektedir. “Arev” gazetesi Taşnak yanlısıdır.
Söylendiğine göre, Aleksandropol’de de Taşnak yanlıları
seçilmiştir. Ancak kim oldukları bilinmemektedir. Tiflis’ten, daha önce
belirtilenler d
ışında kimlerin delege olduğu şu anda bilinmemekle
birlikte
Taşnak liderlerinden olmadıkları söyleniyor.
Bilindiği gibi, Taşnak Partisi, şu anda, Rus Hükümeti’ndeki
yöneticilere karşı beyanda bulunamaz ve bulunmamalıdır. Terör ilan
edemez ve etmemelidir;
yeniden teröre başlayamaz ve başlamamalıdır.
Z
ira bu, partinin şu anda, hangi partiye inandıkları fark etmeksizin tüm
Ermeni halkının, Türkiye'deki Ermenileri koruması ve bunlara yardım
etmesini bekledikleri Rus Hükümeti’ne ilişkin planlarına ve taktiğine
karşı gelmek olacaktır.
Bunun dışında, Ermeniler arasında, Rus Hükümeti’nin, Türk
Ermenileri yararına para toplama işini, daha önce kovuşturduğu gibi
ya
pmayacağına ilişkin bir kanaat da vardır.
20.05.1914. “VARTAZAROV”
Bilgilerin özeti:
Yazın, Haziran ayı civarında, Tiflis’te, gelecekteki çalışmalar
için talimatların hazırlanması amacıyla, Transkafkasya Taşnak Partisi
Bölge Komiteleri Temsilcileri Kongresi’nin yapılması bekleniyor.
01.04.1914. “SAFARYAN”
Bilgilerin özeti: