Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

100 

 

Kendi  el  yazısı  ile  yazılmış  mektup  ve  daha  başka  yazılı 

belgelerle,  kendisini  Artur 

YASSYAN  olarak  tanıtan  kişinin,  Azmi 

Bey

’in  resmî  casusu  olduğu  kanıtlanmıştır.  Bu  uğursuz,  bildiğimiz 

kadarıyla Yozgatlı Arşavir SAAKYAN’dır. O aynı zamanda; Mger, A. 

Megmuni,  Filos  Alis,  Mok.  Targar,  Markiz

, Alis  Aştuni isimlerini de 

kullanıyor.  Sebastia  [Sivas],  Kesar  [Kayseri],  Purssk  [Bursa] 

bölgelerinde bu isimlerle biliniyor.  

Polis  Müdürü  Azmi  Bey’in  yazışmalarında,  İngilizce  olarak 

(Radolfston ve Maclad), Türkçe olarak Lurfi yazılı. 

Bu 

şüpheli, şu anda Kahire’de bulunuyor. Ancak edindiğimiz 

bilgilere  göre,  İzmir-Bursa-Adapazarı  üzerinden  Konstantinopol’e 

geçmeyi  planlıyor.  Daha  sonra  da  Samsun-Trabzon-Batum  üzerinden, 

Türk Hükümeti tarafından verilen görevi  yerine getirmek için Tiflis’e 

ya da Rusya

'ya gitmek niyetinde. Suçlarına devam etmekte.   

Kimseyi  kandırmaması  için,  yüzlerce  kopya  yaptırıp  halk 

arasında  dağıtılması  amacıyla  fotoğrafını  ekliyoruz,  oraya  turne 

yapacak. 

Mektubun sonundaki mühür: Sosyal Demokrat Hınçak Partisi 

Kahire Şubesi. 20.12.1913. Metnin üzerine bir fotoğraf eklenmiştir. 

Kafkasya 

Bölgesi  Güvenlik  İdare  Amiri,  Albay  Pastryulin 

(imza).   

BELGE 6 

GARF. Fon 102. Sayı 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 92 LB. 

Sayfa 24 arkası, 25. 

Taşnak üyesi bazı Ermeniler hakkında. 

Bilgilerin alım tarihi: 02.05.1914. “KÜÇÜK” 

Bilgilerin özeti: 

Yerel  sakinlerden  partinin 

yerel  örgütleri  kadrosuna  girmiş 

olan  Karapet  GRİGORYANTS  ve  Hamazasp    NAHRATYANTS, 

Zurab  CANBAZYANTS

’la  birlikte  Tiflis  ve  Erzurum  Taşnaklarıyla 

ilişkilerini sürdürüyorlar. Şehir kütüphanesini kendi yönetimleri altına 

almaya ve burayı, hiç şüphe çekmeden, parti amaçlarına hizmet etmesi 

için  kullanmaya  çalışıyorlar.  Bu  amaçla,  şu  anda  şehir  polis  idaresi 

---

 

 

101 

 

yönetimi  altında  bulunan  kütüphanenin  sorumlu  kişilerinin  ihmalkar 

davranışları  nedeniyle  durgun  olduğunu  ve  amacını  yerine 

getirmediğini  söyleyerek  yerli  Ermeni  toplumu  arasında  ajitasyon 

yapıyorlar. 

Bilgilerin alım tarihi: 06.05.1914. “SADIK” 

Bilgilerin özeti: 

Levon  NALBANDYANTS

,  sürekli  olarak  Aleksandropol'de 

yaşamaktadır.  Orada  yün  ticareti  ile  uğraşmakta  ve  dükkanı 

General’skaya Caddesi’nde bulunmaktadır. Oradaki örgütün en önemli 

üyelerinden biridir. 

Yerlerde 

alınan tedbirler: 

GRİGORYANTS ve NAHRATYANTS’ın bağlantılarını tespit 

etmek için gözetim yapılmıştır. 

NALBANDYANTS  hakkındaki  bilgiler  süvari  komutanı 

RIBKİN’e bildirilmiştir. 

Bölge Koruma Dairesi tarafından alınan önlemler: 

Karapet  GRİGORYANTS’tan  Kars  Bölgesi’ne  ilişkin  1910 

yılı  Aralık  ayı  tarihli  Gizli  Servis  bilgileri  özetinin  1.  maddesinde 

bahsedilmektedir. 

Hamazasp    NAHRATYANTS

’tan  Kars  Bölgesi’ne  ilişkin 

191

3 yılı Şubat ayı tarihli Gizli Servis bilgileri özetinin 1. maddesinde 

bahsedilmektedir. 

Zurab CANBAZYANTS

’tan Kars Bölgesi’ne ilişkin 1913 yılı 

Eylül  ayı  tarihli  Gizli  Servis  bilgileri  özetinin  1.  maddesinde 

bahsedilmektedir. 

Levan  NALBANDYANTS’tan  Kars  Bölgesi’ne  ilişkin  1914 

yılı  Nisan  ayı  tarihli  Gizli  Servis  bilgileri  özetinin  1.  maddesinde 

bahsedilmektedir. 

BELGE 7 

GARF. Fon 102. Sayı 244 (1914). Dosya 14. Bölüm 92 LB. 

Sayfa 25 arkası, 26-26 arkası, 27. 

Taşnak üyesi bazı Ermeniler hakkında. 

---

 

 

102 

 

Bilgilerin alım tarihi: 05.05.1914. “SADIK” 

Bilgilerin özeti: 

Karapet HAÇİKYANTS, sürekli olarak Erzurum'da (Türkiye) 

yaşamaktadır,  orada  manifatura  dükkanı  vardır.  Partinin  Erzurum 

Komitesi  tarafından,  Kafkasya  örgütleriyle  ilişkileri  sağlaması  için 

sürekli  olarak  görevlendirilmektedir.  Bunun  için  partiden  para 

almaktadır. 

Kars’ı 

ziyaret 

ettiğinde, 

çoğunlukla 

Akop 

VARTANYANTS’ta  (Aleksandrovskaya  Sokağı’nda  “Tovarişestvo 

LİON”  -LİON  Ortaklığı-  adında  bir  dükkanı  vardır;  kendisi 

Mihailovskaya  Sokağı’nda,  Ermeni  okulunun  karşısında  ikamet 

etmektedir.) 

ve 

Araziy 

ZAKARYANTS

’ta  (Kars  şehrinde, 

Mihailovskaya  Sokakta,  Melhisedekov

’un  evinde  ikamet  etmektedir.) 

kalmıştır.  

Bilgilerin alım tarihi: 23.05.1914. “SADIK” 

Bilgilerin özeti: 

Yerel  Taşnaklar,  yerli  Ermeniler  arasında  parti  eğilimlerinin 

propagandasının  yapılması, parti ve örgüt bayrağı altında Ermenilerin 

ulusal  ilkelerinin  korunması  ve  buna  ek  olarak  münferit  hücre 

(khumb)lerin 

koşullarının  iyileştirilmesi  için  belli  bir  işi  olmayan, 

Aleksandr MANUKYAN isimli yerli bir sakini tayin ettiler.  

Alınan tedbirler: 

Bu bilgilerin doğruluğunun denetlenmesi ve MANUKYANTS 

kimliğinin tespiti için tedbirler alındı. Bundan sonra, bağlantılarının ve 

partili tanıdıkların tespit edilmesi için onun üzerinde dışarıdan gözetim 

altına  alınacak.  Bu  bilgiler  teyit  edilirse,  aranmaya  maruz  kalacak. 

MANUKYANTS, idare dosyalarına göre daha önceden bilinmiyor.  

Bölge Koruma Dairesi tarafından alınan önlemler: 

Karapet HAÇİKYANTS’tan Kars Bölgesi’ne ilişkin 1914 yılı 

Nisan  ayı  tarihli  Gizli  Servis  bilgileri  özetinin  2.  maddesinde 

bahsedilmektedir. 

Akop 

VARTANYANTS  ve  Araziya  ZAKARYANTS  bölge 

dosyalarına göre bundan daha öncede bilinmiyorlardı. 

Erivan 

İl    Jandarma  İdare  Amiri’nin  İMPARATORLARI 

MAJESTELERİNİN Genel Vali’sinin Özel Kaleminin Özel Bölümüne 

1907  yılı  27  Ocak  tarih  №  161  sayılı  gönderilen  notunda,  Kars’ta 

---