Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

109 

 

KERİ Amirliğindeki 3. Ermeni Birliği. 

Hamazasp   

Amirliğindeki 4. Ermeni Birliği. 

Bu 4 birliğe ilave olarak 5. Ermeni Birliği ise Ararat Müfrezesi 

olarak  adlandırılmakta  ve  ünlü  Taşnak  mensubu  Vardan’ın  komutası 

altında  bulunmaktadır.  Bu  müfrezeler  ve  birliklerini  Rus  Hükümeti 

tümüyle donatmıştır. Şu anda, Erivan’da, “İşkhan” komutası altında, bir 

bölümü  ikmal  için,  bir  kısmı  da  bağımsız  bir  müfreze  olarak  hareket 

edecek  olan  “Taron  Müfrezesi”  adıyla  yeni  bir  müfreze 

oluşturulmaktadır. 

Ararat 

Müfrezesinin kadrosu: 

Müfreze  Amiri  Vardan,  Yardımcısı  KHEÇO  (Gevork 

Amiryan

), özel sekreter–Akop Arutyunyants, Karargah Başkanı Sarkis 

ARARATYAN; 

o  aynı  zamanda,  Nuh  şehri  sakini  Sarkis 

ŞAKHNAZARYAN’dır. 

1. 

Birlik Karargahında–Samson TADEVOSYAN. 

2. 

Birlik Karargahında–Çeho’nun kardeşi Amayak Amiryan. 

3. 

Birlik Karargahında–Mişa ARZUMANOV “Aramais”. 

4. 

Birlik  Karargahında–Valad  VALADYAN  Migran 

KHACAMİRYAN. 

Doktor  ZAVRİEV’in  kardeşi  Asteğmen  David  Hristoforoviç 

ZAVRİEV,  Tiflis’te  Rus  Karargahı  ve  birliklerin  yönetim  komitesi 

arasında  aracıydı.  Karargahın  tüm  açık  ve  gizli  kararlarını  (sadece 

öğrenebildiklerini)  komiteye  bildirmektedir.  Komite,  onun  sayesinde, 

bu  kararları  ya  da  yapılacak  açıklamaları  önceden  biliyor.  Hatisov  ve 

diğerleri  üzerinden,  bu  kararlara,  birlikler  için  yararlı  olacak  bir  yön 

vermeye  çalışıyordu.  ZAVRİEV;  Kafkasya  Karargahı  tarafından, 

Ermeni birliklerin ve Rus askeri birimlerinin arasındaki ilişkileri ortaya 

çıkarması  için  Van’da  görevlendirilmiştir.  O,  aynı  zamanda,  takım 

amirleri  Vardan,  Dro

,  Yüzbaşı  Osipyan  ve  Vali  Aram  tarafından 

hazırlanan  raporu  da  getirmektedir.  Doğu  Bürosu,  Ermenilerin  Rus 

ordularının  geri  çekilmelerinde  de  dayanabilmesi  için,  tüm  gayretiyle 

mümkün olan en güçlü ve düzenli Ermeni öz savunmasını örgütlemeye 

çalışmaktadır. Bu amaçla şunlar örgütlenmiştir:  

1)  Yerel  jandarma  2)  Van’da  açılan  depo,  patlayıcı  madde,  askeri 

mühimmat,  mermi, el bombası ve top döküm vb. atölyesi. Bu depoyu 

şu  anda,  Van’da  yaşayan  Taşnak  mensubu  Ruşuk’lu  Grigor’un 

---

 

 

110 

 

yardımıyla Rostom  yönetmektedir.  İleride, partinin Kafkasya  Bölgesi, 

İran ve Tebriz’de bulunan tüm askeri mühimmatlarının getirilmesine ve 

Van’da depolanmasına karar verilmiştir.   

Bu  amaçla  yıllık  askeri  mühimmatların  toplanması  ve 

sevkiyatı  için  Van’dan,  İran  üzerinden  Kafkasya’ya  Samson 

TANDEVOSYAN, 

Iğdır üzerinden Elizavetpol ve Bakü illerine Suren 

ARAMYAN görevlendirilmiştir. Tiflis’ten (Bebutovskaya Sokağı, No: 

30’daki  Ermeni  birlikleri  yönetim  komitesinin  deposundan),    dinamit 

(hazır)  dumansız  barut,  potasyum  klorat,  vb.  gönderilmiştir  (Şubat 

ayında patlamanın meydana geldiği Şuşa parti deposu yöneticilerinden 

biri  olan  Suren  ARANYAN).  Partinin 

silahlarını  toplamak  için,  17 

Mayıs tarihinde Erivan İline ve 29 Haziran tarihinde  Arşak Camalyan 

Elizavetpol’e gönderilmiştir.  

Van 

Gölü’nde rahat ve hızlı hareket etmek için 5 adet motorlu 

kayık satın alınmıştır.  

Aram  MANUKYAN  (Şuşalı)  Van  Valisi,  Yardımcısı  olarak 

Sirakan  Faddeyeviç,  sekreter  olarak  da  Paruyr  LEVONYAN 

(Aleksandropol

’den) atanmıştır.  

PARTİNİN    VAN  MERKEZ  KOMİTESİ  KADROSU: 

Amayak  HARAZYAN

,  Tevos  TENŞRİKYAN,  Vagram  TER-

POGOSYAN

,  Ruşuk’lu  Grigor,  Levon  KARAHANYAN  ve  Vali 

ARAM.  

Şu  anda  Van’da,  Felsefe  Doktoru,  Bakü  Ermeni  Kız  Okulu 

Öğretmeni Ervand FRANGİYAN bulunmakta, müfrezelerin para gelir 

ve giderlerini denetlemektedir.  

Ermeni 

Merkez Komitesi, yerli halkın ve Ermeni birliklerinin 

ihtiyaçlarını  öğrenmek  için,  avukat  Hununts  ve  şair  Ovanes 

TUMANYANTS

’ı  Van’a  gönderdi.  Onlar  General  Nikolayev’in 

huzuruna  çıktılar.  Rostom  ve  Aram,  Ermeni  Merkez  Komitesinin 

vasıtasıyla  kış  döneminde  Van  Şehri  ve  Bölgesi  için  yeterli  miktarda 

yemek  almak  istiyorlar.  Ermeni  Komitesinin  ısrarıyla  Van 

piskoposluğu;  yetimhane,  hastane  vb.  kurumların  açılmasında  hak 

sahibi olan başpiskopos Saak AYVATYAN’ı atadı. Müstakil idarenin 

bütün  alanlarda  başarılı  çalışabilmeleri  için  Van’a  entelektüel 

Ermenileri getirmeye çalışıyorlar. 

 

Van

’ı aldıktan sonra,  Aram Vali olduğunda Taşnak Partisi’nin 

rızasıyla;  Kürtlerin  ve  Türklerin  evlerini  soymak  ve  yok  etmek  için 

---

 

 

111 

 

gizli  emir  verdi.  Halk  soyarken,  Rus  birimler  çalınan  malları 

Ermenilerden  geri  ald

ılar.  Çalınan  mallar  elinden  alınana  Ermeniler, 

Rus  birimlerinin  yaptıkları  hakkında  Aram’a  raporlar  verdiler.  Aram, 

raporları  Beyazıt  kolu  komutanı  General  Nikolayev’e  gönderdi. 

Böylece  Ermeni  halkı  ve  Rus  birimleri  arasında  düşmanca  tavırlar 

oluştu.  Sonuçta  bazı  kol  komutanları  Ermenileri  ciddi  olarak 

cezalandırmış,  onları  silahsızlandırmıştır.  Ruslar,  çoğunlukla 

Ermenilerin  Kürtlerden  çaldıkları  buğday,  arpa  ve  hayvanları  geri 

almışlardır.  Ekilmiş tarlalardan geçerken askeri birimler atlara arpa ve 

ot biçmişler.  

Tüm  bu  olanlar,  General  Nikolayev’e  iletilmiştir.  Aram,  şu 

anda 

bu  gelişmleri,  Devlet  Duması  üyesi  Papacanov  üzerinden, 

toplanan  tüm  belgeler,  tanık  ifadeleri  vb.  ile  birlikte  bir  muhtıra 

şeklinde Başkomutanlığa sunmayı düşünmektedir.  

Gunib Alayında Albay rütbesinde bir Ermeni vardır. Nahcıvan 

Bölgesi  sakini,  Don  Ordusundan  SAMARTSEV,  Van  üzerinden 

gelerek,  Rostom

’a  (Aram,  KHUNUNTS,  Ovanes  TUMANYAN’ın 

huzurunda)  Ermeni  nüfusunun,  Rus  birlikleri  tarafından  yenilgiye 

uğratılmasına ilişkin gelişmeleri bildirmiştir.  

Şu  anda,  halk  kitlesinin  savunmasının  emanet  edileceği 

Ermeni  Jandarması  örgütlenmektedir.  Jandarma  sadece  Türk 

Ermenilerinden oluşturulmaktadır. Bunların sayısının 500 kişiye kadar 

büyütülmesi  düşünülmektedir.  Sonbaharda  Ermeni  birliklerine,  4000 

kişiye  kadar  olan  yeni  Taron  müfrezesinin  de  eklenmesi 

düşünülmektedir. 

Askeri  işlerin  örgütlenmesi  ile  aynı  oranda  propaganda 

çalışmaları  da  yapılmaktadır.  Van’a,  “Russkoye  Slovo”  muhabiri 

İPPOLİTOV  ve  “Kievskaya  Mysl”  muhabiri  çağırıldı.  Şu  anda, 

Russkoye  Slovo 

çalışanı  Ermeni  Khiristofor  SARKİSOV,  gönüllü 

kılığında, orada  bulunmaktadır. Bununla beraber, ekonomik ve sosyal 

durum,  Ermenilerin  ta

lepleri  hakkındaki  makaleler  ve  genel  olarak 

Ermenil

erin  durumu  hakkındaki  bilgiler  Amerikalı  misyonerler 

aracılığı ile göndermektedirler. 

Ne yapılmıştır: 

Rostom  (Zaryan  Stepan  -

Artaşes-  Grigoryev)’den  Taşnak 

Partisi’ne  ilişkin  12.09.1913  tarihli    8084  nolu  Gizli  Servis  notunda  

bahsedilmektedir. 

---