Erzincan Üniversitesi Yayınları
Yüklə 2,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
4 özellikle Balkan Savaşı’nın Ermeniler üzerinde nasıl bir etki meydana getirdiği görülecektir. Arşivlerdeki bu belgelere göre Ermeniler, daha Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’na girmeden çok önce isyan ve özerklik girişimlerine başlamışlardır. Balkan Savaşları’nın sonucunda Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarını kaybetmesi, Ermenilerin bu isteklerini daha da arttırmıştır. Balkan Savaşı’nda Rusya’nın rolünü de bilen Ermeniler, ilk başlarda yönünü Rusya’ya çevirmiştir. Bu nedenle Ermeniler, 1912 yılından başlayarak Osmanlı Devleti’nde isyan hazırlıklarında bulunmuşlardır. Belgelere göre, Mısır’dan Türkiye’ye gelecek bir grup Ermeni, Mersin ’de olaylar çıkarıp Türkleri öldürmek, suikastlar yapmak niyetindeydiler. Bu olayları önlemek için Rusya’nın İstanbul Büyükelçisi Girs, olayın içinde olan Ermeni Patrikhanesi’ne yazdığı bir yazı ile durumun farkında olduklarını bildirmiş ve gerekli tedbirlerin alınmasını istemiştir (GECHA. Fon 15. Sayı 1. Dosya 383. Sayfa 99). Balkan Savaşları’na (1912-1913) çok ümit bağlayan Ermeniler, Edirne’nin Bulgarların eline geçmesinden sonra Osmanlı Ordusundan ayrılmaya başlamışlardır. Doğu’daki Beyazıt ve Van Eyaletlerinde kurulan birliklerdeki İstanbul’a gidecek olan Ermeni askerler, silahlar
ını da alıp ordudan firar etmişlerdir (GECHA. Fon 15. Sayı 1. Dosya 383. Sayfa 103a). Rusya ’daki arşiv elgelerinde olduğu gibi, Gürcistan arşivinde de Birinci Dünya Savaşı başlamadan önce Anadolu’daki Ermenilerin yoğun bir şekilde ideallerine yönelik silahlanmaya başladıklarına dair pek çok sayıda belge vardır. Tiflis Arşivinde Anadolu’daki Müslüman- Ermeni ilişkilerini ortaya koyan belgeler mevcuttur. Resmî jandarma raporları, Rus devlet adamlarının ve yerel valilerin yazışmaları, iki millet arasında eskiden beri devam eden sürtüşmeler ve kavgaların varlığını kanıtlamaktadır. (GARF. Fon 102. Sayı 242 (1912). Dosya 14. Bölüm 79 LB. Sayfa 236 arkası). Bu bölümün “Ermeni Partilerin in
Türk ve Rus Hükümetleri ile İlişkileri” isimli ikinci kısmında; Osmanlı Devleti ve Büyük Devletlerin Ermeni sorunu etrafında başlayan diplomatik kavgasını anlatan belge ler toplanmıştır. Bunun dışında Ermeni partilerinin ve din adamlarının bu kavgada yer alması gibi konular ele alınmıştır.
Rusya ’nın Türkiye’den Ermeni reformlarının yapılması ile ilgili taleplerini azaltması üzerine yurtdışında yaşayan Taşnaklar, Rusya’nın
5 aleyhine propaganda yapmaya başlamışlardır. Bu propaganda ile Ermeni- Alman ittifakı kurmaya çalışmışlardır. İttifakın amacı, Rusya’nın Türkiye’deki Ermeniler üzerindeki etkisini azaltmaktır. (GARF. Fon 102. Sayı 245 (1915) Dosya 14. Bölüm 79.L.B. Sayfa 51 arkası). Rusya’nın planladığı reform programını eskisi gibi desteklememesi üzerine Ermeniler, yönlerini Almanya’ya çevirmiştir. Almanya ise reformları en aza indirmeyi teklif etmiştir. Rusya’nın bu politikası, Taşnak Komitesinde hoşnutsuzluk yaratmıştır. Taşnaklara göre Almanya, Ermenilere Rusya’dan daha fazla yararlı olabilirdi; çünkü “bu sırada Türkiye Türkiye değil, Almanya’dır.” (GARF. Fon 102. Sayı 245 (1915). Dosya 14. Bölüm 79.L.B. Sayfa 41 arkası). Tiflis arşivindeki belgelerde de Tiflis Jandarma Dairesi’nin Taşnak Partisi’nin faaliyetleri hakkındaki raporu (GECHA. Fon 13. Sayı 27. Dosya 5010 ve 5223) ve Kafkasya ’daki Ermeni-Alman ittifakının oluşumu, amaçları ve faaliyetleri hakkındaki belgeler Rusya’daki GARF arşivinde bulunan belgelerle paralellik göstermektedir. Rus istihbarat birimleri, 1914- 1915 yıllarında “keskin görüşlere sahip ve tehlikeli olan- devrimci” Taşnak ve Hınçak parti-komite üyeleri ve taraftarlarını Kafkasya ve Anadolu’da takip etmişlerdir. Ermeniler ise Rusların bu tavırlarının farkında olmuşlardır. “Ermeniler arasında Erzurum başta olmak üzere, Ruslar tarafından Türkiye’de (Doğu Anadolu’da) ele geçirilen bölgelere giriş izinlerinin kısıtlanması ile ilgili hoşnutsuzluklar büyümüştür. Ermeni çevrelerinde ayrılıkçı akımları fark ettikçe Hükümet ve iktidarlar, Ermenilere güvenmiyordu. Bundan dolayı Tiflis’teki Ermeni kamuoyu ve Milli Büro üyeleri (Taşnaklar), savaş bitene kadar ve sonrasında konferansın açılmasına kadar bütün alanlarda Hükümet ile dayanışmayı kesmemeye, iktidara karşı düşmanca hareket veya eylemin yapılmasına izin vermemeye karar vermişlerdi. Bu karar bütün Ermeni kurumlarına ve topluluklarına gönderilmiştir.” (GARF. Fon 102. Sayı 1916. Dosya 29. Bölüm 92LB. Sayfa 12). Arşiv belgelerinde Taşnak ve Hınçak Partilerinin dış ve iç politik aları ile ilgili pek çok bilgiye rastlanmakta, Ermenilerin Doğu Anadolu’da bir “Ermenistan” kurmak için çalıştıkları anlaşılmaktadır. Üçüncü başlıkta, “Ermeni Gönüllü Birlikleri” ile ilgili pek çok belge toplanmıştır. Osmanlı’ya karşı savaşmak üzere Rus Ordusundan başka Osmanlı ve Rus Ermenilerinden oluşan “gönüllü birlikler” kurulmuştur. Yüklə 2,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|