Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

134 

 

EKSELANSLARI 

MAJESTELERİ İMPARATORUN KAFKASYA GENEL 

VALİSİ’NE 

(Mühür) Seferberlik Dairesi 

29.12.1914 

№ 8462 

(Mühür) Genel Vali’nin Kalemi 21.12.14. 

(Mühür)  Kafkasya Askerî Bölgesi Karargahı.  

26.12.1914 Çıkış № 3056                                                                                       

Kirkican Köyü,  

Şuşa İlçesi Hankendi Kırsal Toplumu Sakini, 

Tavadi Balasanov 

DİLEKÇE 

EKSELANSLARI

’na, tarafıma, bizim Hankendi toplumundan 

gönüllü  Ermenileri  hazırlama  iznini  vermesini  istiyorum.  Toplum, 

savaşmayı  ve  Ekselanslarının  kendilerini  tayin  edeceği  yerde 

zamanında olmayı istiyor.  

15.12.1914 

Hankendi. 

BELGE 9 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 32, 33-33 arkası, 

34-

34 arkası, 35-35 arkası, 36-36 arkası, 37-37 arkası, 38-38 arkası, 

39. 

Dro

’nun Iğdır’dan yola çıkması, yaralanması ve komutayı 

Armen  Garo’nun  alması;  23,  28  ve  29  Kasım  1914  tarihli 

savaşlarda 

Ermeni 

gönüllülerin 

yaptıkları; 

Hamazasp 

yönetimindeki Üçüncü Alay’ın Aralık 1914 tarihli faaliyetleri. 

Ermeniceden çeviri.  

Ermeni gönüllü birlikleri hakkındaki haberler. 

№2 

İkinci Alay 

---

 

 

135 

 

Ermeni gönüllülerin İkinci Alayı (Takımı), Dro başkanlığında 

Iğdır’dan çıkmıştır. Birliğin ilk işi  Kavri-Şam Köyü’ndeki savaştı; bu 

savaş Orizon’da ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Dro, bu savaşta yaralandı 

ve birliğin komutası, Kheço’nun yardımcısı Armen Garo’ya

15

 

geçti. 

Müteakip  savaşlar  23  ve  28’inde  oldu,  birliğin  yiğitliği 

özellikle dikkat çekti. 

Düşmanın  güçlü  takımı,  ayın  23’ünde  saat  11’de  (ay  adı 

kısaltılarak yazılmıştır ve mürekkep akmıştır ve “Kas” – “Kasım” yazıp 

yazmadığı  tam  olarak  ayırt  edilememektedir)  dağdan  gönüllülerin 

üzerine ateş açmıştır. Gönüllülerin ve Kazakların süvari takımı, derhal 

dağ  yamacında  bulunan  bir  köyde  pozisyon  almışlar  ve  yaklaşık  400 

kişiden  oluşan  düşmanın  sol  kanadına  yaylım  ateşi  açmışlardır. 

Gönüllülerin  piyadeleri  düşmanın  sağ  kanadına  yönelmiştir.  Düşman 

kendi  üstün  güçlerini  kullanarak  bizimkileri  kuşatmaya  çalışmıştır. 

Savaş, saat 2’ye kadar devam etmiştir. Bizim 15 süvari çocuk, yaklaşan 

tehlikeyi  görünce,  dağın  tepesinde  başarılı  bir  pozisyon  almışlardır. 

Düşman bozguna uğradı. 

Yardıma  gelen  Kazaklar,  düşmanın  sol  kanadını  tuttular. 

Düşman, saat 4 civarında yeni güçler aldı, gönüllülerin ve Kazakların 

takımları  da  yeni  takviye  aldılar.  Bizimkiler  saldırıya  geçti  ve  sayıca 

birkaç kat üstün olan düşmanı bozguna uğrattılar. Saat 5’te savaş sona 

erdi  ve  Kazaklar  gittiler.  Gönüllüler,  saat  7’ye  kadar,  düşman 

güçlerinin  dağın  sağ  ve  sol  tarafındaki  komşu  köylerde  güçlendiğini 

görünce  pozisyonlarında  kaldılar.  Bir  Türk  taburu  köyden  çıktı  ve 

bilinmeyen  bir  yöne  doğru  yöneldi.  Gönüllüler,  gece  saat  10’da 

kalacakları kamplarına başarılı bir şekilde çekildiler.  

Bu  savaşta  bir  Kazak  ağır,  bir  gönüllü  hafif  yaralandı,  bir  at 

öldü. 

Düşmanın  kaybı  daha  fazla  oldu.  Birlik  amiri  Kheço’nun 

yardımcısının,  süvari  takım  amiri  Artem  Şaumyan’ın,  Ovanes 

Paroyan

’ın  ve  piyade  takımı  şefi  Mikael  Badalkevlyants’ın  cesareti 

dikkat 

çekiciydi. 

28  Kasım’daki  savaş  hakkında  bir  zinvor  konuştu.  Şöyle 

diyordu:  Düşman,  gönüllülerin  çevresinde  bulunan  yüksek  bir  yerde 

                                                           

 

15

 

Karakin Pastırmacıyan. – (Ç.N.) 

---

 

 

136 

 

belirli  pozisyonları  aldıktan  sonra  saldırıya  hazırlandı.  Yapon’un  15 

devşirmeden  oluşan  grubu  …[okunmuyor]  durumu  aldıktan  sonra, 

düşmana saldırdı. Başka bir başarılı pozisyon, Zemlyak’ın süvari grubu 

tarafından  alındı.  Düşmanın  saldırısını  bizimkiler  ….[okunmuyor]  ve 

olağanüstü  bir  özveriyle  düşmanın  elinden  tüm  boru  (?)  indirdiler 

….[okunmuyor] yüksek pozisyonlar için.  Düşman geçide kaçtı. Bizim 

diğer  takımlar  onları  izlediler.  O  anda  bizim  mücadelemizi  fark  eden 

Rus askerler geldi

ler, bizi coşkuyla selamladılar; ancak bizden bazıları 

Rus  a

skerlerle  birlikte  tedbirsizlik  yapıp,  açlık  ve  susuzluklarını 

gidermek için  geçitte bulunan bir köye  girdiler.  Türkler evlerden ateş 

açtılar ve onlardan bazıları yaralandı. [sonradan eklemede] Sadece bir 

yaralı  vardı.  Bu  savaşta  aşağıdakiler  yaralandı:  1)  Aleksandr 

Arutyunyan-

Hınıslı,  2)  Amayak  Aleksanyants-Davagan’dan,  3) 

Armenak 

Karapetyan-Van

’dan, 

4) 

Ovanes 

Mkrtçants, 

….[okunmuyor]’dan, 5) Munig Serobyan-Elizavetpol’den, 6) Khanrov 

Saakyan. 

Altı  at  öldü.  Rus  askerî  çevrelerinde,  büyük  bir  övgüyle 

gönüllülerin  bu  savaşlardaki  cesaretlerinden  bahsedildi.  General 

Savitskiy,    General  Abatsiyev

’e  övgülü  bir  rapor  sundu.  Bazılarına 

nişan verildi. Bu savaştan sonra, müfreze amiri, gönüllülere aşağıdaki 

çağrıda bulundu: “Grup (takım) amirlerine ve ikinci Ermeni gönüllüleri 

birliği  zinvorlarına  (askerlerine).  Çocuklar!    Dün,  28  Kasım’da,  biz 

gururla Ermeni tarihine geçtik. Dün, her birimiz, Anavatan karşısındaki 

kutsal  görevimizi  namuslu  bir  şekilde  yerine  getirdik.  Bizim  Rus 

kardeşlerimiz – askerler buna tanıklık ettiler.  

Belagate 

girmek istemiyorum çünkü sadece, her yerde ve her 

durumda  Ermeni  fedailerinin  (gönüllülerin,  müfreze  üyelerinin) 

onurlarını korudunuz. 

Sağolun! 

Derik, 29.11.1914. 

Müteakip savaş, 7 Aralık tarihinde oldu. Saat 10:00 sularında 

tabur  komutanı  bize,  ordunun  savaşa  hazır  olduğunu  ve  bizim  ikinci 

gönüllüler birliğinin çıkacağını bildirdi. Bizim karargâhın emri üzerine 

hemen, bir tabur askeri 

savaş alanına iki makinalı tüfekle çıkarmak için 

hazırlandık. İki yüz Kazak ve bizim süvari takımı erkenden ileri çıktı, 

saat  3’te  düşmanla  karşı  karşıya  geldiler.  Kazaklar,  dağın  tepesinde 

pozisyon aldılar. Bizim süvariler de, Kürt köyleri Esmer ve Brusko’nun 

doğusunda  bulunan  yüksek  yerlerde  pozisyon  aldılar.  Düşman  birkaç 

---