168
Levazım General
14.05.1915
№ 1294/104
Gizli.
Kafkasya 4. Ermeni Kolordu Amiri
’ne,
Edinilen bilgilere göre; Kişinev şehrinde polis tarafından
yapılan denetimde, 1911 Kasım ayında Genel Vali tarafından
Kafkasya
’da yaşaması 5 yıllık bir süre için yasaklanmış olan Erivan
İlçesi Başgarin Köyü sakini Kazar Ayrepetov KAÇARYANTS’ın,
Kafkasya’ya geldiği ve Genelkurmaya bağlı Ermeni birliklerden birine
girdiğinin tespit edildiğini bildiriyorum.
Belirtilen tedbir
, KAÇARYANTS için, kendisinin Taşnak
Partisi’ne mensup olması ve polis memuru Khokhlov’un bu parti
tarafından öldürülmesi için parti liderlerine baskı yapması nedeniyle
alınmıştır.
Karargah Levazım General Adına Albay Yakovlev.
Bölüm Amiri Adına Yüzbaşı Ardatov
BELGE 41
GARF. Fon
102. Sayı 1915. Dosya 14. Bölüm 79B. Sayfa
19.
Ermeni
gönüllülerin
sayısı,
bu
birliklerin
oluşturulmasında Katolikos ve Piskopos Mesrop’un etkisi.
№ 1318
14.05.1915
Tiflis
Majesteleri İmparatorun Kafkasya’daki Genel Valisi’nin Özel
Kalemi
’nin
Özel Bölümüne
Taşnak Partisi
13 no
’lu not
Tiflis
İl Jandarma İdare Amiri’nin Bilgileri
“VARTAZAROV” GİZLİ SERVİSİ
Bilgilerin giriş tarihi: 12.05.1915
Gizli Servisten Bilgileri Alan: Tiflis
Şehrindeki İdare Amiri
Yardımcısı Yüzbaşı Von Goerts
169
Bilgilerin özü
Ne yapılmıştır
Şu anda yoğun bir
Ermeni gönüllü seçimi var.
Sayılarını
40000’e
kadar
ulaştırmak planlanmakta. Gönüllü
sayısını arttırılması, Piskopos
MESROP
’a,
Ermeni
gönüllülerinin mümkün olan en
fazla sayıda olması için tüm
tedbirlerin
alındığını
yazan
Katolikos
’un isteği ile yapıldı.
Bu,
Rus
Hükümeti’ne
Ermeniler
in özellikle de Türkiye
ile savaşta Rusya'ya sadakatini
göstermek
amacıyla
yapılmaktadır.
Gönüllü
takımlarına;
öğrenci,
halk
öğretmenleri ve bu yıl liseden
mezun olanlar gibi çok sayıda
entelektüelin girmesi de dikkat
çekicidir.
Ermeni
köylerinde,
gönüllü
Ermeni
takımlarına
katılmanın gerekli olduğuna
ilişkin
propaganda
yapmak
amacıyla Tiflis’te, bir öğrenci
komitesi örgütlenmiştir.
Piskopos
MESROP
’tan,
Taşnak
Partisi’ne
ilişkin
13.05.1915 tarihli 1260 sayılı Gizli
Servisin notunda bahsedilmektedir.
AVETİSOV
soyadlı
öğrencilerden
St.
Petersburg
Ticaret
Enstitüsü
öğrencisi
AVETİSOV
Aram
Sergeev
ismiyle bilinmektedir. 07.01.1912
tarihinde
Taşnak Partisi’ne ilişkin
“Çengel” takma lakabı ile Gizli
Servis
in dış gözetimi altına
girmiştir.
GAZARYAN
Koryun
Aleksandrov,
St.
Petersburg
Üniversitesi öğrencisidir. Taşnak
Partisi’ne ilişkin 14.07.1914 tarihli
4122 sayılı Gizli Servisin notunun
4. Maddesinde bahsedilmektedir.
İSRAELYAN
Aşot
Aleksandrov,
Moskova
Üniversitesi öğrencisi olarak Gizli
Servis notunda bahsedilmektedir.
BELGE 42
RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 324.
Ermeni birliklerinin sayısı, birlikteki askerlerde milli
hedeflerin
mevcut olduğu ve onların aziz rüyalarını oluşturduğu;
Van
’da Ermeni birliklerin yer alması ve sonuçları.
KARARGAH
Başkomutanlık Karargah Başkanı’na
170
828 Şu anda artık beş Ermeni birliği oluşturulmuş ve bunların
hepsi düşmanla doğrudan temas halinde bulunmaktadır. Van
Bölgesinde dört birlik ve Karaderbent’te bir birlik bulunmaktadır. Bu
birliklerin donanımlarında yaklaşık üç bin üç çizgili ve iki bin
Mannliçer tüfek vardır. Daha sonra 4 birliğin daha oluşturulması için
tüfek mermilerinin Ermeniler tarafından, Japonya’dan parasını
kendileri ödeyerek satın alınması ve tüfeklerin, mermilerin alımından
son
ra teslim edilmesi koşuluyla, 3000 Japon tüfeğinin tahsis edilmesine
karar v
erilmiştir. Birliklerde bulunan tüfeklerin geri alınması mümkün
değildir. Çünkü birlikler, 24 Nisan’dan beri savaştadırlar. Bunun
dışında, berdan tüfekler Doğu halklarında hor görülmektedir ve bu
durumda, yeniden silahlandırma dağılmayla eşdeğerdir.
16
Ermenilerin
ulusal
bilinçleri kesinlikle mevcuttur ve onların aziz rüyalarını
oluşturmaktadır; ancak, sınırlarımızdan uzakta, yönetimimiz ve
kontrolümüz altında hareket eden 4-5 bin kişilik Ermeni birliklerinin
mevcudiyeti bizim için neredeyse hiçbir tehlike oluşturmayacaktır.
B
irlikler dağıldığında, gizli faaliyet gösteren bombacı örgütler çok daha
tehlikelidirler. Çünkü Ermenilerin Van’ın fethine katılması, Türkiye’yi
sallayacak bir
gelişmedir. Hatta Van tekrar Türklere geri verilirse, bu
duru
mda geriye kalan milisler, barış zamanında Türkiye ile mücadele
etmek için bir nüve olacaklar; özellikle bombacılar ve huzursuzluk
veren Ermeni unsurlar oraya gideceklerdir. G
ürcü birliklerine gelince;
ön planda bulunmaktadırlar ve bunların berdan tüfeklerle yeniden
silahlandırılması, birliklerin pozisyonlarından çekilmesine eşdeğerdir.
Sonuç olarak, onaylanmış ve başlatılmış olan oluşumların iptali arzu
edilmemektedir. Çünkü bizim kararlarımıza karşı bir güvensizlik
yaratabilir. Dahası, yeni oluşturulan birlikleri Türk topraklarının
içerilerine taşımak için bekleniyor.
1047/6317
Yardımcı General Vorontsov-Daşkov.
Gönderildi: 24 Mayıs
Şifreleyen Teğmen Elzenger.
16
Berdan tüfekler, tek atış yaptığından dolayı Osmanlı Ordusu’nda motife edilmiş
Vinçister tüfekleri karşısında zayıf kalmıştır. – (Ç.N.)