Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

199 

 

toplantı  düzenlediler.  Bu  toplantıda,  SAFARYAN’ın  davranışı 

tartışıldıktan sonra, kendi aralarından talepleri hakkında yazılı bir karar 

tanzim edecek olan 18 yetkili seçildi ve bu karar, SAFARYAN’a beyan 

edilerek 24 saat içinde cevap vermesi talep edildi. 

SAFARYAN,  bu  konuyu  General 

Çikovani’ye  rapor  etti  ve 

Çikovani,  askerî  takımın  yardımıyla,  kışkırtıcıların  tutuklanmasını 

emretti. 

Ancak 

birlikler, 

kışkırtıcıları 

milislere 

vermek 

istemediklerinden, 150’den fazla kişi tutuklandı. 

Vakayı araştırmak için Aralık ortasında Büro tarafından Akop 

Kazaryants  (parti  takma  adı  “LAZO”)  ve  Mnatsakyan  seçildi.  Bu 

şahıslar, SAFARYAN’ın ifadesini dinledikten sonra Büro ve Parti’nin 

verdikleri  yetkiler  üzerine  SAFARYAN’a  Birlik  Başkanlığından 

azledildiğini  bildirdiler.  SAFARYAN  Tiflis’e  gitti.  Büro,  ondan 

yenilikleri ve faaliyetlerini anlatan rapor vermesini istedi. 

Bu  bilgilerin,  Tiflis  ve  Erivan 

Vilayetleri  Jandarma  İdareleri 

Amirleri tarafından, MAJESTELERİ İMPARATORUN Kafkasya Eski 

Genel  Valisi’nin  Özel  Kalemine  verildiğini  ekleyerek  yukarıdakileri 

Siz Ekselanslarına rapor etmekten şeref duyarım. 

Polis Müdür Yardımcısı Vekili. 

BELGE 63 

GARF. Fon 102

. Sayı 246 (1916). Dosya 14. Sayfa 68-68 

arkası, 69. 

Türkiye’ye  karşı  savaşacak  olan  Ermeni  gönüllü 

birliklerin, 

kurulan Ermeni Ulusal Bürosuna bağlanması ve buna 

tepkiler;  b

irlikler  için  toplanan  paraların  bir  kısmının  Taşnak 

partisi  için  harcanması;  Devlet  Duması  Üyesi  Papacanov’un 

Petrograd

’da topladığı kongre, tartışmalar. 

Polis Departmanı  

Müdür Yardımcısı’nın Özel Açıklaması  

Türkiye’ye  savaş  ilanıyla,  Tiflis’te  Ermeni  halkının  ulusal 

hareketine  belirli  bir  y

ön  vermek  ve  Türkiye'ye  karşı  Rus  ordularıyla 

ortak 

askerî harekette bulunmak üzere tasarlanmış olan Ermeni gönüllü 

birliklerini  tamamen  kendi  yönetimi  altına  almak  amacıyla  “Ermeni 

Ulusal  Bürosu”  kurulmuştur.  “Ulusal  Büro”,  Devrimci  Ermeni  Partisi 

---

 

 

200 

 

Taşnak’ın  inisiyatifinde,  parti  karakteri  taşıyan  siyasî  bir  örgüttü.  Bu, 

“Büro”nun,  Ermenilerin  kaderini  tayin  edecek  olan  ulusal  bir  kuruluş 

olduğunu  kabul  etmeyen  toplumun  geri  kalan  kısmı  arasında 

memnuniyetsizlik yaratmıştır. Bu nedenle büro üyeleri kadrosu, Ermeni 

halkının gerçek temsilcilerini teşkil etmemektedir. 

“Ulusal Büro” üyelerinin yeniden seçilmelerine ilişkin olarak 

de

falarca  ortaya  çıkan  sorunların  çözümü;  bunun  yanı  sıra,  Ermeni 

siyasî partileri arasında, ortak faaliyet için birleşmek amacıyla yapılan 

görüşmeler  sonuçsuz  kalmıştır.  Van’dan  Rus  ordularının  çekilmesi 

sonra

sında  Ermeni  nüfusu  Kürtler  tarafından  katledildiğinde,  Taşnak 

kar

şıtları, Taşnakları, Ermeni nüfusa yardımcı olmadıkları için açık bir 

şekilde  suçlamaya  başlamışlar  ve  Ermenileri  yüzüstü  bırakan  Taşnak 

Partisi’ne karşı öfkelerini yüksek sesle dile getirmişlerdir. 

Taşnak Partisi’ne olan güvensizlik, basın ve kamu çevrelerinin 

ısrarlı  taleplerine  rağmen,    “Ulusal  Büro”nun  o  ana  kadar,  birliklerin 

oluşturulması  ve  bakımı  için  toplanan  paraların  harcamalarına  ilişkin 

raporu verememesi nedeniyle iyice artmıştır. Zira paranın  önemli bir 

kısmı  parti  amaçları  için  kullanılmakla  birlikte    münferit  partili 

aktivistler tarafından, kendi özel ihtiyaçları için de harcanmıştı.  

Ermeni 

nüfusun  geniş  katmanlarının,    Taşnak  Partisi  faaliyet 

yönetimine  olumsuz  yaklaşımının  etkisiyle,  Ermenilerin  geleceklerine 

ilişkin sorunları görüşmek üzere Taşnak karşıtı ve Devlet Duması üyesi 

Papacanov

’un,  Tiflis’te  ya  da  Eçmiadzin’de  bir  kongre  yapılması 

çağrısı  reddedildi.  [Buna  rağmen]  Papacanov,  Petrograd’da  10-12 

Mayıs  tarihlerinde,  Ermeni  komitelerinin  temsilcilerinin  “Kardeşçe 

Y

ardım” kisvesi altında bir kongre yapmayı başarmıştır.  

Kongrenin  açılışının,  önemli  devlet  ve  kamu  adamlarının, 

Ermeniler

in  tarafına  çekilmesi  için  kullanılması  amacıyla,  Devlet 

Duması’ndaki  oturumların  yeniden  başladığı  zamana  denk  getirilmesi 

öngörülmüştü. 

Halkla  ilişkilere  göre  hareket  eden  Kafkasyalı  Ermeni 

aydınlar,  yapılacak  olan  bu  kongreye  büyük  ilgi  göstermişlerdir.  Zira 

Ermeni  mültecilere  yardım  edilmesine  ilişkin  sorunların  ele  alınması 

bahanesiyle  toplanılmasına  rağmen,  kongre  oturumlarında,  siyasî 

karakterdeki sorunların da tartışılması öngörülmektedir. 

Taşnak Partisi karşıtları arasında, kongrenin sonuçlarına ilişkin 

büyük  endişeler  ortaya  çıkmıştır.  Bunlar,  komitelerin  sayısına  göre 

---

 

 

201 

 

kendilerine 

6  oy  öngörerek,  16  oyla  temsil  edilen  Taşnakların  zafer 

kazanacaklarını  tahmin  ediyorlar.  Bu  endişeler  özellikle,  kongrenin 

“Ulusal  Büronun”  ve  Nubar  Paşa’nın  misyonu  yerine,  müttefikler 

karşısında  Ermeni  halkının  bir  temsilcisi  olacak  olan,  mülteci  işleri 

konusunda  özel  bir  komite  oluşturacağına  ilişkin  korkuları 

artırmaktadır. 

BELGE 64 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 366. 

Türk  vatandaşı  Ermeni  Doktor  Bonapartyan’a  Ermeni 

birliklerinde doktorluk 

yapmasına izin verilmesi. 

Tiflis 

Şehir Başkanı A.İ. Khatisov 

Ekselansları Saygıdeğer Leonid Mitrofanoviç, 

Türk vatandaşı bir Ermeni olan Doktor Bonapartyan’a, Ermeni 

birliklerinde doktorluk yapmak üzere gönüllü olarak Türkiye’den sizin 

tarafınıza  geçmesi  için  izin  vermenizi  istemekten  onur  duyarım. 

Müteakip emriniz hakkında, bilgilendirilmemi emretmenizi arz ederim.  

Hizmetinize hazır, 

A. Khatisov. (

İmza). 

BELGE 65 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 19-19 arkası. 

Ab

ramiy Kayamaşev’in gönderdiği 300 Ermeni’nin kendi 

komutası altında Ermeni birliklerine katılmak istediği; Türkiye’yi 

iyi  tanıyan  bu  Ermenilerin  silah  ve  techizat  bakımından 

donatılmaları, eğitim için subay görevlendirilmesi isteği. 

EKSELANSLARI 

MAJESTELERİ İMPARATORUN Kafkasya Genel Valisi Kont 

Vorontsov-

Daşkov’a, 

Tez-Kh

arab Mahallesi’nde yaşayan göçmenlerden 

Kars 

şehri sakini Abraam Alekseyeviç Kayamaşev  

DİLEKÇE. 

---