Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

227 

 

okuyor. Iğdır Ermenisi ve Paydur 

Arutyunyants 

olduğu sanılıyor. 

BELGE 2 

GARF. Fon 102. Sayı 1916. Dosya 29. Bölüm 92B. Sayfa 

12-

12 arkası. 

Erzurum 

başta  olmak  üzere,  ele  geçirilen  bazı  yerlere 

Ermenilerin 

girişlerinin  kısıtlanmasının  Ruslara  olan  güveni 

sarstığı,  özerklik  konusunda  güvensizliğin  oluştuğu;  Tiflis’teki 

Ermeni kamuoyunun Ruslarla ilişkilerin kesilmemesi isteği. 

Çok Gizli 

№ 2125 

26.04.1916 

Erivan 

Ermeni Sosyal Demokrat 

Partisi Hınçak 

6 no

’lu not 

Kars 

Bölgesi Erivan İl Jandarma İdare Amiri’nin Bilgileri 

“KÜÇÜK” GİZLİ SERVİSİ 

Bilgilerin giriş tarihi: 20.04.1916 

Gizli Servis

’ten Bilgileri Alan: Albay ANGİLEYEV 

Bilgilerin özü 

Ne yapılmıştır 

Ermeniler 

arasında, 

Türkiye’de  alınan  bazı  yerlere, 

özellikle  de  Erzurum  Bölgesine, 

girişlerinin  kısıtlanmasına  ilişkin 

memnuniyetsizlik  artıyor.  Aynı 

zamanda  Ermeni  çevresinde 

ayrılıkçı  hareketlerin  geliştiği 

öngörülerek, 

Hükümetin 

ve 

yönetimlerin, 

onlara 

güvenmediklerine  ve  şüpheyle 

yaklaştıklarına  dair  bir  inanç 

oluşmuştur.  Bunun  sonucu  olarak 

Ermenilerin,  Rusya

'dan  özerlik 

alma umutları zayıflamaktadır.  

Tiflis

’teki 

Ermeni 

Bu 

notun 

kopyası 

MAJESTELERİ 

İMPARATORUN 

Kafkasya 

Genel 

Valisi’nin 

Özel 

Kalemi’nin  Özel  Bölümüne,    № 

2126 sayılı olarak gönderilmiştir. 

 

---

 

 

228 

 

kamuoyu  temsilcileri  ve  Ulusal 

Büro  üyeleri,  savaşın  sona  erip 

bunun  akabinde 

yapılacak  olan 

ülkeler  konferansı  ya  da  kongresi 

bitene  kadar,  Hükümetle  her 

konudaki 

dayanışmanın 

kesilmemesine  ve  aynı  zamanda 

yönetime karşı hiçbir düşmanlığın 

ya da açıklamanın yapılmamasına 

karar  verdiler.  Bu  karar,  tüm 

Ermeni  örgütlerine  ve  çevrelerine 

gönderildi.  

HINÇAK  Partisi’nin  6. 

Ermeni  Gönüllü  Birliği  (Taşnak 

Partisi taraftarlarından oluşturulan 

bir 6. Ermeni Gönüllü Birliği daha 

vardır),  Mamahatun-Aşkale  ileri 

konumundan, 

Piyade 

Avcı 

T

aburuna 

dönüşümünün 

yapılmaya  başlandığı  Erzurum 

şehrine  çekildi.  Komutan  olarak 

Albay Bencanbek atandı.  

Ermeni toplumu arasında 

bu 

yılın 

Haziran 

ayında 

Petrograd

’da  gerçekleştirilmesine 

izin  ve

rilen  ve  yapılacak  olan 

Ermeni  Sivil  T

oplum  Örgütleri 

Kongresi

’nde, 

çözümlenmesi 

gereken  konular  ateşli  bir  şekilde 

tartışılıyor.  

Kars 

şehrinden 

bu 

kongreye  iki  delegenin  gitmesi 

planlanıyor.  Biri  Avukat  [jüri 

üyesi]  DZAMOEV,  diğeri  ise 

henüz seçilmedi.  

---

 

 

229 

 

BELGE 3 

GARF. Fon 102. Sayı 1917. Dosya 168. Sayfa 12-12 arkası, 

13-

13 arkası, 14-14 arkası, 15-15 arkası. 

Londra

’da  yapılan  İsviçre  Akademik  Ermeni  Örgütleri 

Kongresi, k

ongreye katılanlar ve Ermeni meselesi hakkında alınan 

kararlar. 

Çok Gizli 

Mühür: Özel Bölüm, 31.01.1917 

No: 1796 

 

Ekselansları Bay Polis Müdürü’ne, 

Siz Ekselansları’na, memur Lebuk’tan alınan bilgilere göre, bu 

yılın 3-6 Ocak tarihleri arasında Londra’da, İsviçre Akademik Ermeni 

Örgütleri  Temsilcileri  Kongresi’nin  yapıldığını  bildirmekten  onur 

duyarım.  

Öğrenci örgütlerinden 13 temsilci katılmıştır: 

1.  Gazaryan  Misak,  Tahranlı,  İran  uyruklu,  Cenevre 

Üniversitesi öğrencisi (rapor 7), 20.10.1916 tarih ve № 1010. 

2.  Boyacyan  Eduard,  Bitlisli,  Türk  uyruklu,  Cenevre 

Üniversitesi öğrencisi, 

3.  Macarian  Ovanes,  İzmirli,  Türk  uyruklu,  Cenevre 

Üniversitesi öğrencisi, 

4.  Bahtiyar Arşak, Konstantinopollü, Türk uyruklu, Cenevre 

Üniversitesi öğrencisi, 

5.  Meloyan  Gevond,  Vanlı,  Türk  uyruklu,  Cenevre 

Üniversitesi öğrencisi, 

6.  Tütüncyan  Hosrov,    Konstantinopollü,  Türk  uyruklu, 

Lozan Üniversitesi öğrencisi, 

7.  Mhitarian  Andronik,  Konstantinopollü,  Türk  uyruklu, 

Lozan Üniversitesi öğrencisi, 

8.  Arzumanyan  Muşeg,  Tebrizli,  İran  uyruklu,    Lozan 

Üniversitesi öğrencisi, 

9.  Arzumanyan  Ervand,    Konstantinopollü,  Türk  uyruklu, 

Lozan Üniversitesi öğrencisi, 

10.  Babayan Nerses, Rus uyruklu Elizavetpol Bölgesi Şuşalı, 

Lozan Üniversitesi öğrencisi, 

---

 

 

230 

 

11.  Melionyan  Vaganik,  Varnalı,  Bulgar  uyruklu,  Frayburg 

Üniversitesi öğrencisi, 

12.  Abraamyan  Abel,  Eçmiadzin  Kardeşliği  Başrahibi,  Zürih 

Üniversitesi öğrencisi (1916 tarih, № 956 ve 1010 sayılı rapor), 

13.  Egiazaryan  Vardan,  Tebrizli,  İran  uyruklu,  Zürih 

Üniversitesi öğrencisi. 

Bunların dışında, kongreye misafir olarak İsviçre’deki Ermeni 

kolonil

erinin 35 kadar üyesi katıldı.  

Gündem konusu: 

1.  İsviçre'deki Ermeni öğrencilerin maddi durumlarının, parti 

ayrımı yapılmaksızın iyileştirilmesi,   

2.  Avrupa ve Amerika Ermeni öğrenci akademik örgütleriyle 

ilişkiler, 

3.  İsviçre'de,  öğrenci  örgütlerinin  iletişimini  sağlayacak  bir 

yayın organı olarak Ermenice mecmua yayınlanması,  

4.  Kongre kararlarının yayınlanması, 

5.  Ermeni meselesi: 1. Ermenilerin savaştan önceki ve savaş 

sırasındaki durumları, 2. Sadece Türk Ermenileri sorunu olarak Ermeni 

meselesi, 3. 

Ermeni meselesi lehine çalışma ve hareket, 

6.  Ermeni  ulusal  kültürünün,  kilisenin  dilinin,  edebiyat  ve 

tiyatrosunun korunma araçları, 

7.  Ermeni meselesi lehine yazılı ve sözlü propaganda, 

8.  Çalışma çağrısı, basın ve halka başvuru, 

9.  Geçen  yıl  Aralık  ayında  Paris’te  yapılan  Fransız 

Sosyalistleri Kongresi’nde Ermeni meselesi hakkındaki sessizliğe karşı 

protestonun ilan edilmesi.  

10.  Seçimler, bütçe ve kongrede ortaya çıkabilecek konular.  

Kongre 

başkanı olarak Başrahip Abraamyan seçildi.  

Kongre, 

Ermeni  meselesinin  şu  andaki  durumunu  tartışırken 

yüzyıllar boyunca Ermeni halkıyla sadece kendi çıkarları için ilişkide 

bulunan Avrupa devletleri diplomasisine güvensizliğini ifade etti. Daha 

sonra  Kongre,  müttefik  ülkelerde  Ermeni  meselesinin  olumlu  şekilde 

çözümlenmesi  lehine  şu  anda  yapılan  çalışmaları  göz  önünde 

bulundurarak,    İtilaf  Devletlerinin  siyasetine  karşı  hiçbir  kararın 

alınmamasına karar verdi. 

On oturumdan sonra aşağıdaki kararlar, Kongre tarafından ele 

alındı ve kabul edildi:   

---