Erzincan Üniversitesi Yayınları
Yüklə 2,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GARF. Fon 102. Sayı 1917. Dosya 168. Sayfa 47-47 arkası, 48- 48 arkası. İngiliz ve Fransız Hükümetlerinin, Ermenistana özerklik
- Nubar Paşa’nın devrimci olmayan örgüt kurma isteği; Ermeni Ulusal Halk Partisi’nin kurulma kararı.
234 halinde
, Türkiye'nin Rusya'ya yenilmesini hızlandıracak olan terör eylemlerinin yapılmasını sabırsızlıkla bekliyor. Taşnak Partisi’nin şu andaki faaliyeti, önceden olduğu gibi, Türkiye ile savaşta faaliyet gösterecek olan
gönüllü birliklerini örgütlemek, bunun yanı sıra Ermeni mültecilere yardım etmek ve bunları teçhiz etmek için para toplamaktır. Rusya
'ya karşı tutumu oldukça olumludur. Yeni Gürcü Kulübünde Müslümanların daveti hazırlaması, Ermenilerde kötü izlenim bıraktı. Zira Gürcülerin Müslümanlarla birliği öngörülmektedir. Aslı imzalayan Tiflis
İl Jandarma İdare Amiri Albay PASTRYULİN Doğrudur: Yüzbaşı (imza). BELGE 5
Tiflis
İl Jandarma İdare Amiri 28.01.1917 № 182
235 Kopya
Gizli Tarafımdan elde edilen Gizli Servis bilgilerine göre; daha 19 16 Haziran ayında İngiliz ve Fransız Hükümetleri, Ermenistan'a özerklik verilmesine karar verdiklerini ekleyerek, Ermeni meselesi konusunda Rus Hükümeti’ne başvurmuşlardır. Dışişleri Bakanı güya, bir toplantı düzenlemiş olan Kafkasya Yüksek İdaresi’nin fikrini istemiştir. Toplantıya güya, aşağıdakiler katılmıştır: Piyade General YANUŞEVİÇ, Piyade General YUDENİÇ, Korgeneral VOLSKİY ve başkaları. Toplantı, oybirliği ile, Ermenilerin müttefikleri uğruna birçok kurban vermelerine rağmen, onların devrimci örgütler haricinde, Ermeni halkının irade ve isteklerini dile getirecek olan örgütlerinin olmaması ve bu örgütlerin Rusya'ya düşman olması nedeniyle özerklik hak etmedikleri sonucuna var mıştır. Ellerine geçecek özerk bir Ermenistan'ın Rusya'ya düşman olacağından korkulmaktadır. Rus Hükümeti’nin cevabı, bu anlama göre düzenlendi, İngiliz ve Fransız Hükümetlerine iletildi. Fransa Başbakanı Briand, Pogos Nubar Paşa’yı çağırttı ve ona, Ermeni halkının mesela, üyeleri yurtdışında da Ermeni meselesi lehine propaganda yapan Taşnak Partisi gibi sadece devrimci örgütlere sahip olmasına ilişkin üzüntüsünü dile getirdi. Pogos N ubar Paşa, Briand’ı Ermeniler hakkındaki fikrinden vazgeçirmeye çalışırken diğer örgütlerden de bahsetti. Bundan sonra Pogos Nubar Paşa, Taşnak olması nedeniyle Doktor ZAVRİEV’in kendisinden geri çekilmesini ya da başka bir yerde görevlendirilmesi ve onun yerine danışman olarak, Türkiye Eski Dışişleri Nazırı Gabriel NORADUNGYAN’ın ve İran’ın Berlin Eski Büyükelçisi Ovanes-Han MASEHİAN’ın atanmalarını istedi. Katolikos da bu isteği yerine getirdi. Zavriev’in ayrılmasından sonra Taşnaklar, onun yerine Paris’e, Avrupalı sosyalistler ve demokratlar arasında birçok tanıdığı olan ve kısa bir süre önce, Fransızcaya da çevrilmiş olan “Protest” (Protesto) adlı kitabın yazarı Mikhael VARANDİAN’ı gönderdiler. VARANDİAN’ın Avrupa’da görevlendirilmesine, Ermenilerin içinde
236 devrimciler dışında, sosyalistlerin de olduğunu Avrupa’ya göstermek isteği olarak bakmak gereklidir. Bu durum, VARANDİAN’ın uzun süre İsveç liderleri, daha doğrusu İskandinav demokratlarından Brantin ve Tsveykus’la, tüm ülkedeki sosyalistler arasında Ermeni meselesine ilgi çekmek için bir görüşme yaptığı İsveç’te kalışını da açıklamaktadır. Pogos Nubar Paşa, Briand’la görüştükten sonra Katolikos’a ve Hambartsum ARAKELYAN ’a, devrimci karaktere sahip olmayan yeni bir cemiyet ya da siyasî bir örgüt oluşturulmasını rica ederek, kendisinin Ermeniler hakkındaki fikri ile ilgili yazı yazmıştır. Hambartsum ARAKELYAN bunu ciddiye almış ve bu Ocak ayı içinde bir ön toplantı yapmıştır. Toplantıya; Avukat [jüri üyeleri] İvan SPENDİARYAN, KORGANOV, İvan TER-GRİGORYANTS, şair ŞİRVANZADE, Aşot ATANASYAN, Ovanes ve Stepan MALHASYAN, heykeltıraş MİKAELYAN, Başrahip BENİN ve daha ba şka kişiler katılmışlardır. Hambartsum ARAKELYAN toplantıyı açarken, aşağıdakileri söylemiştir: “Ermeni halkının varlığından birkaç bin yıl sonra, bugün, Ermeni halkı, XX. Yüzyıl’da tükenme ve ulusal-öznel doğasını ka ybetmenin eşiğindedir.” “Bizim, son 20-30 yıldır yürüttüğümüz, özellikle de bu savaşın başladığı günden itibaren maceraperest siyaset, halkın bu maceracı siyasetin yıkıcı sonuçlarından kurtarılması için tüm gayreti göstermemiz gerekmektedir. Ermenilerin yaşadığı tüm ülkelerde, onun ruhsal manevi bağımsızlığının ve kimliğinin desteklenmesi için fonları, kendi ulusal kültürlerini geliştirerek, medeni ve siyasî haklarını elde ederek yaşayabilecekleri koşulları bulmamız gerektirmektedir.” “Ermeni halkı demokratik, ancak hiç de aşırı olmayan ya da devrimci özelliklere sahiptir. Bu nedenle aşırı radikallik gibi, muhafazakârlık da ona göre değildir. Ermeniler, demokrasi ve evrim taraftarıdırlar. Ermeni halkının büyük bir kısmı bu özellikleri taşımaktadır; ancak, belirli bir sistemden, yönelimden ve siyasetten yoksun bırakıldığı için, maceraperest ve dar-parti faaliyetlerine dayanan ve halkı ölüme götüren aşırı devrimci unsurların arenaya çıkmasını kabul etmiştir.” “Bu azınlık, şu ana kadar kendi iradesini uygulamayı başardı, çünkü örgütlenmişti. Bu arada bu örgütlenmeden yoksun olan,
Yüklə 2,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|