Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

261 

 

sorunlarıyla  meşgulüz.  Buradaki  basın,  mülteciler  hakkında  çok  şey 

yazıyor.  Durum  gerçekten  zor,  neredeyse  umutsuz.  Yavaş  yavaş 

iyileşmeler  bizi  teselli  ediyor.  Hükümet  yardım  ediyor.  Mültecilerin 

yemek,  elbise  ve  evleri  için  oldukça  büyük  miktarda  para  veriyor. 

Yetimhaneler, sıhhiye ve yemek noktaları bir bir açılıyor. Fakat ihtiyaç 

o  kadar  yüksek  ki  her  yere  yetişmek  imkânsız.  Hükümet  yardım 

etmeseydi  tükenmiş  milli  kaynaklarla  bu  kitleyi  beslemek  mümkün 

olmazdı. 

Çok  çeşitli  yardım  kurumları  olduğu  için  birlik  ve  düzen  yok. 

“Kardeşçe Yardım”, “Merkez Komite”, “Npastamatuits” v.s. ayrı ayrı 

faaliyette bulunuyorlar. Yardım etme ve hükümetle doğru bağlantıların 

kurulması  konusundaki  faaliyetin  düzenlenmesi  için  kongrenin 

toplanması  öneriliyor.  Bu  amaçla  Duma  Üyesi  PAPACANYAN 

Tiflis

’e geldi, Vali ile görüştü ve Petrograd’ta  Kongre’nin toplanması 

konusunda yardım etti. Durumlarının iyileştirmesi anlamında bu kongre 

mülteciler  için  çok  önemli  olacaktır.  Bunun  haricinde  milli  irade 

bakımından  büyük  önem  taşıyacaktır.  Bahsedilen  kongrenin  dışında 

Kafkasya

’da  “Milli  Büro”nun  şubelerinin  toplantısının  yapılması 

düşünülüyor.  Kafkasya  Valisi  buna  izin  verdi.  Bu  toplantı  Ermeni 

gönüllüler  ile  ilgili  sorunları  görüşecek.  Gönüllerimizin  etrafında 

açıklanacak  ve  dağıtılacak  bir  ortam  oluştu.  Bir  yıl  içerisinde 

birliklerimizin  pozitif  ve  negatif  tarafları  oldukça  belirgin  oldu. 

Birliklerin  disiplini  ve  ideolojik  ruhları  olmadığı  gibi,  giderilemez 

yığınla  kusurları  var.  Savaş  ve  cephe  hayatı,  gönüllü  birliklerimize 

militarizmin  damgasını  vurdu.  Birliklerin  safları  buraya  ideolojik  bir 

amaçla gelmeyen öğelerle dolu. Savaş koşullarının meyveleri olan kötü 

içgüdü  komut  bileşiminde  gelişmemektedir.  Bütün  bunlar,  tabii  ki, 

ideolojik öfkeler ile başlayan harekete  gölge düşürdü. Tabii ki bunlar 

başlattığımız  işi  bize  yarıda  bıraktıramaz.  Bir  sürü  kusurlara  rağmen, 

birliklerimizin önemi hala çok büyük. Arzularımızla bağlı olduğumuz 

işi korumaya çalışıyoruz. 

Ayrıca  gönüllü  birliklerimiz  hakkında  fikrimi  değiştirdim. 

Gid

erilemez kusurların olduğunu can acısıyla fark ediyorum. Sevdiğim 

kahramanlarımıza  hiç  inancım  kalmadı.  Gençlerimize  olan  ümitlerim 

sarsıldı.  Birliklerin  gelecek  ordumuzun  embriyoları  olabildiklerinden 

şüpheleniyorum.  Büyük  beklentilerimize  göre  bütün  bunlar  cüz’idir. 

Mesela hakkında size çok yazdığım Amerika’dan gelen gönüllülerimiz, 

Merkez  Komite

’nin  parasını  alıp  gönderdiğimiz  birçok  gönüllü  yarı 

yoldan  geri  dönmüş,  bazılar  da  Tiflis’e  kadar  gelmeden  kaçmıştır. 

---

 

 

262 

 

Teşkilat parasını almak için bahane arıyorlar. Üçüncü grup buraya geldi 

ve  tarafınızdan  gönderilen  3000  Ruble’den  fazla  tutardaki  parayı 

aralarında bölüştüler ve bize hiç hesap vermediler. Bununla ilgili size 

yakında  ayrıntılı  bir  mektup  yazacağım.  Gönderdiğiniz  dürbünler 

adresine  ul

aşmadı.  Yani  Aram’a  verilmedi.  Bu  bir  rezalettir.  Bu 

insanlar

,  diğer  insanları  kınıyor  ve  onlardan  titizlik  talep  ediyorlar. 

Ortak  iş  için  Amerika’da  yüzlerce  para  bağışlarken  burada  her  yerde 

fazla  bir  k

apik  almaya  ve  milli  parasını  bölüşmeye  çalıştıklarını 

anlatamıyorum. 

Van  B

ölgesi’ndeki  orduların  geri  çekilmesinin  Kafkasya’da 

cehennem kaosu yarattığı bu son birkaç ayda çok ayıltıcı şey gördüm. 

Bütün  bunların  geçeceğini  ve  daha  iyi  günlerin  yine  geleceğini 

biliyorum. Bizim bi

rliklerimizin bu kaosta varlıklarını koruduklarına ve 

askerî  birimler  olarak  daha  güçlü  olduklarına  seviniyorum.  Şimdi 

cephede  be

ş  birliğimiz  var:  Keri,  İşhan–Urumiye  istikametinde, 

Hamazasp

–Van,  Andranik  ve  Dro  Eleşkirt’te  bulunuyorlar.  Vartan 

nezdindeki yeni birlik Erivan

’da oluşmaktadır. Böylece Milli Büro’nun 

altı birliği ve yeni gelenler, yaralılar ve hastalardan oluşan bir ek birliği 

var.  Yemek  ve  elbise  konu

sunda  gönüllü  birliklerin  işi  gayet  iyi 

gidiyor. Büyük savaşlar bekleniyor. Şimdilik küçük çatışmalar oluyor. 

İşhan’ın  düşmanla  yaptığı  büyük  çarpışma  bizim  için  çok  başarılıydı. 

Bizimkiler  düşmanın  sancağını  aldılar.  Tarafımızda  sadece  bir  er 

yaralıydı. Erciş istikametinde bizim birinci birliğimiz Kürtlerle çarpıştı. 

Yine  bizim  için  olumlu  sonuçlandı.  Orada  birkaç  kişimiz  yaralandı. 

Urumiye’de  Keri  Birliği’nin  atlı  kolu  Kürtlerle  çarpıştı.  Kol,  Kürtleri 

bozguna  uğrattı,  60  at  ve  250  koyun  alabildi.  Ermeni  birliklerinin 

Urmiye’ye  gönderilmesi  çok  tehlikeli.  Bu  durum  İranlıları  Ermeni 

halkına  karşı  kışkırtabilir.  Hepimiz  gönüllülerimizi  oraya 

göndermemeye çalıştık, fakat başaramadık; çünkü Türkler orada büyük 

güç  topladılar  ve  oradaki  Rus  kolunu  güçlendirmek  gerekti.  Aksi 

takdirde biz Van’dan yine geri çekilmek zorunda kalırdık. 

Şu  anda  Van’da  çok  az  Ermeni  var.  Vali  TERMİN  henüz 

önemli  bir  şey  yapmadı.  Edcaryan  ve  etrafındakiler  ticaret  ve  halkı 

soymakla uğraşıyor. Onlar halk tarafından saklanmış eşyaları buluyor. 

Buğday, mal ve Ermenilerin silahlarını alıyorlar. Bunları duyduk, fakat 

karışmıyoruz;  çünkü  anlaşmazlıkların  sebebi  olmak  istemiyoruz. 

Edcaryan ve müttefikleri Rus memurlar oldular. Maaş alıp aynı yerde 

oturuyorlar.  Bunlar  d

a  “Ermenistan’ın  yeniden  kurulması”  işi  ile 

---