Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

263 

 

m

eşgul  ülküsel  insanlardır.  Bundan  basının  bilgisi  olmasını 

istemiyorum, 

çünkü çok spekülasyon olabilir.  

Canpoladyan’ın  birliği  konusunda  aynı  şekilde  davranıyorum. 

Bu  birlik  hemen  hemen  yarıya  bölündü.  Pandukt  ve  adamları 

gönderildikten  sonra  Canpoladyan’ı  geri  çağırdılar.  Hükümetin, 

varlığını  diğer  birliklere  karşı  ağırlık  olarak  istediği  için  bu  birlik 

hayatta  kalıyor.  Aksi  takdirde  çoktan  dağılırdı.  Bu  birliğin 

etrafındakilerin  arasında  acımasız  kavga  var.  Kafkasyalı  Hınçaklar, 

partinin bu birlikle ilgili hiçbir bağı olmadığını söylüyor. Özel çıkarları 

için birkaç kişi partinin ismini kullanıyor. Kısacası, burada çok karışık 

bir  ortam 

var.    Bu  insanlara  ilişkin  çok  bulgum  var,  fakat  yazmak 

iste

miyorum. Çünkü onları kışkırtmak istemiyorum. Şu anki durumda 

gürültü ve endişe çıkarmamak için her türlü fedakârlık yapılmalı diye 

düşünüyorum. Milli Büro, Canpoladyan’ın birliğini emanete almalıydı. 

Bazı ilgili kişiler engellemeseydi bu şimdi bile yapılacaktı.  

Silah  ve  dürbünler  sorunu  hala  çözümlenmedi.  Hükümet  bizi 

kandırıyor.  Silah  yerine  para  alacağımız  bize  söylendi,  fakat 

temsilcimizin  para

yı  reddetmesini  istedik.  Çünkü  silah  satmıyoruz. 

Talebimiz  olmadan  bize  bir  daha  göndermeyin;  hükümet  bizi  artık 

kandıramaz. 

Şu  anda  Komite  İdaresi’nin  bütün  kadrosunun  olduğu 

Erivan

’dayım. Çok çalışıyorum, makale yazacak vaktim yok. 

Saygılarımla: S. VRATSYAN 

Tercüme eden Daire tercümanı Nadiradze. Doğrudur: Yüzbaşı Kobzev 

(imza). 

 

 

E

rmeni Mülteciler 

BELGE 1 

GECHA. Fon 519. Sayı 1. Dosya 16. Sayfa 298-298 arkası, 

299- 

299 arkası. 

Savaştan  Mağdur  Olanlara  Kars  Bölge  Yardım 

Komitesi

nin  kurulması,  faaliyetleri;  komiteye  Ermeni  Hayırsever 

Cemiyeti ve Bakü Müslüman Hayırsever Cemiyeti’nden üyeler de 

---

 

 

264 

 

alındığı;  komitenin,  aldığı  kararların  uygulanabilmesi  için 

mültecilerin  bulunduğu  her  köyde  öğretmenlerden,  din 

adamlarından  ve  yerel  yerleşiklerden  oluşan  alt  komisyonlar 

kurduğu. 

Rapor  

Kars 

Savaştan Mağdur Olanlara Yardım Bölge Komitesinin, 

Eylül 1914-1 Ağustos 1915 tarihleri arasındaki faaliyeti hakkında 

1. 

Komitenin organizasyonu. 

Savaştan Mağdur Olanlara Kars Bölge Yardım Komitesi, Kars 

Bölge  Askerî  Valisi’nin  emriyle,  onun  şahsi  başkanlığında, 

MAJESTELERİ  İMPARATORUN  Kafkasya  Genel  Valisi’nin,  16 

Eylül  1914  tarih  ve  24649  sayılı  telgrafı  temelinde,  Majestelerinin 

Büyük  Düşesi  Elizaveta  Fedorovna’nın,  Savaşa  Çağrılan  Kişilerin 

Ailel

erine  Yardım  Komitesi  hakkındaki  emrin  aynı  yılın  11 

Ağustos’unda  onaylanmasına  uygun  olarak  ve  Albay  Podgurskiy’in 

emri  üzerine  kurulmuştur.  Komite  kadrosuna,  bahse  konu  emirde 

öngörülen  kişiler  gibi,  daha  başka  yerel  entelektüel  güçler  de  davet 

edilmiştir. 

24  Eylül’deki  ilk  oturumda,  Başkan  Yardımcısı  ve  yönetim 

üyeleri  seçilmiştir.  Bunun  yanı  sıra  para,  eşya  olarak  ve  makbuz 

defterleri  gönderilerek  çeşitli  yollarla,  bağış  temsilleri  yapılarak  vb. 

bağışların toplanmasına karar verilmiştir.  

2. 

Komitenin Faaliyeti.  

Yukarıda  belirtilen  emre  göre  Ekim  ayı  başında,  çeşitli 

şahıslara,  bağış  için  isteklere  yönelik  mektuplar  ve  çeşitli  şahıs  ve 

kuruluşlara, bağış toplama için makbuz defterleri yollanmıştır.  

İlk  zamanlarda  yaklaşık  üç  aylık  bir  süre  içinde,  komitenin 

faaliyeti sadece bağış toplamakla sınırlıydı. 

Aralık ayında, Kars Bölgesi ile sınır olan bölgeler Sarıkamış ve 

Oltu  yönlerinde  savaş  olaylarının  hiç  beklenmedik  bir  şekilde  ortaya 

çıkması  nedeniyle Türk  birlikleri, bizim  İmparatorluğumuzun sınırları 

içine  girdiğinde  ve  örneğin,  Oltu  ve  Ardahan  gibi  bazı  destek 

noktalarını ele geçirdiğinde, Kars’a, Kars Bölgesi’nin Kars, Zaruşad ve 

Şugarel  bölgelerine,  savaş  alanı  olan  yerlerden  (Ardahan  ve  Oltu 

alanlarından ve Kars Bölgesi Songalug alanından) Rus asıllı mülteciler 

gibi,  Türk  asıllı  Ermeni  mülteciler  de  akın  ettiler.  Kafkasya  Komite 

---

 

 

265 

 

Yöneticisi,  14  Aralık  tarih  ve  953  sayı  ile  Kars  Bölge  Komitesine, 

komitenin  3  Aralık  tarihindeki  oturumunda  sair  şeyler  arasında, 

Kafkasya  Komitesi

nin  görevleri  içine  mültecilere  yardım  edilmesinin 

de  dahil  edileceğinin  ve  tüm  bölge  komitelerine,  mültecilerle 

ilgilenmelerinin tavsiye edileceğinin kabul edildiğini bildirmiştir.   

Belirtilen durumlar göz önünde bulundurularak, Bölge Komitesi 

tarafından mültecilere, yolda gıda yardımı yapılmasına ilişkin tedbirler 

alınmıştır.  Komitenin  15  Aralık  tarihli  emri  uyarınca,  komitenin, 

görevlendirilen  üyeleri  tarafından  Novo-Troitsk,  Prohlandıy, 

Romanovka  ve  Novopokrovka  k

öylerinde  yemek  noktaları  açılmıştır.  

Aynı zamanda Komite tarafından,  mültecilere günlük yardım standardı 

yetişkinler  için  2  funt  ekmek,  1/2  funt  lapa,  18  altınlık  tahıl,  4  adet 

şeker  ve  5  yaşından  küçük  çocuklar  için  bunun  yarısı  olarak 

belirlenmiştir.

34

  

Mültecilere  yardımın  doğru  bir  şekilde  yapılması  için, 

mültecilerin  sayısı  hakkındaki  bilgilerin  edinilmesi  ve  hesapların 

bunlara  göre  yapılması  gerekliydi.  Ancak  bu,  o  zamanlar  mümkün 

olmadı.  Zira  mülteci  toplulukları  günlük  olarak  geliyorlar  ve  kendi 

a

rzularına göre çeşitli köylere yerleşiyorlardı. O yılın Aralık ayında ve 

Ocak  ayının  ilk  günlerinde,  mültecilere  yapılan  yardım  tamamen 

rastgeleydi 

ve düzenli değildi. Yani,  sadece yardım isteyen ve o sırada 

oradan ge

çen ya da komite üyeleri bulunan geçici yerleşim yerlerindeki 

mültecilere yapılıyordu.  

Yardımların  bu  düzen  içinde  yapılması,  tüm  muhtaçları 

memnun  etmediğinden  komite,  bu  yılın  7  Ocak  tarihinde  yapılan 

oturumunda,  komite  üyelerinden  bir  Yürütme  Komisyonu  oluşturdu. 

Bu  komisyona  verilen  görevler  şunlardır:  a)  Mültecilere  yapılan 

yardımların  organizasyonu,  b)  Mültecilerin  ve  genel  olarak  etkilenen 

nüfusun ekonomik durumlarının incelenmesi vb. eylemler. 

Yürütme  Komisyonu  kadrosuna,  başlangıçta  mültecilerin 

sayılarını,  bunların  ihtiyaç  derecelerini  belirlemek  ve  bunlara  düzenli 

yardımlar  yapmak  için  mültecilerin  yaşadığı  Kars  Bölgesi  köylerini 

kendi  aralarında  bölüştüren  üç  komite  üyesi  girmiştir.  Ancak  daha 

sonra, Kağızman Bölgesi’nde de mültecilerin olduğu ortaya çıktığında, 

Yürütme  Komitesi  tarafından,  çalışmalar  için  iki  komite  üyesi  daha 

                                                           

 

34

 Funt

–Tam olarak 409,5 grama karşılık gelen, eski Rus ölçü birimidir.– (Ç.N.) 

---