272
mücadelede deneyim kazanarak, Galiçya ve batı vilayetlerinin,
mültecilere geniş yardım planını kısmen uygulamış, Kafkasya
Bölümünün katılımıyla, Kafkasya’da benzer bir felaketle mücadeleye
ilişkin geniş bir plan hazırlamıştır.
Bu planın merkezine konulması gereken ilk şey, mültecilerin,
daha önceden tahsis edilen yerlere hızla yerleştirilebilmesidir. Bunun
için, masraflarını kendileri karşılayarak, demiryoluyla hareket etme
imkanına sahip olan herkese, nakledilmeleri için, gerekli olan tüm sıhhi
tedb
irler alınarak, derhal yeterli sayıda vagon sağlanmalıdır.
Masraflarını kendileri karşılayarak, demiryoluyla hareket etme
imkanına sahip olmayan herkesin, bulaşıcı hastalıkları, hareket ettikleri,
yerleştikleri yerlerde ve yolda yaymamaları için karayolları üzerindeki
hareketlerini kolaylaştırmak gereklidir. Hastaların, mümkün mertebe,
mültecilerin toplandıkları başlıca nokta olan Eçmiadzin’de kalmaları
gereklidir. Bu doğrultuda, burada tüm acil tedbirler alınmalıdır. Mevcut
hastane binala
rının genişletilmesi, hastanelere personel sağlanması,
çamaşır ve ilaç temin edilmesi gereklidir. Sürekli sıhhi gözetim altında
bulunan mültecilerin kampları doğru bir şekilde organize edilmeli,
mültecilere sıcak su ve yemek temin edilmelidir. Dezenfekte
birimlerinin organize edilmesi, dezenf
ekte odalarının tesis edilmesi;
banyoların, çamaşırhanelerin kurulması, ekmek fırınlarının
genişletilmesi gereklidir. Eçmiadzin’den sadece, grubun kaydını doğru
şekilde yapma ve yerleşecekleri yere kadar teslim etme
yükümlülüğünün verildiği sağlıklı mülteci gruplarının bırakılması
gereklidir. Mültecilerin sayısının çokluğu, Eçmiadzin’deki yerleşim
yerlerinin yetersiz kalmasına neden olacağından, kış için lojmanların
kurulması gereklidir. Bu tedbirlerin hayata geçirilmesi sırasında
Eçmiadzin, hastaların ana birliklerini en aza indirgemek için bir filtre
olacaktır.
Erivan
, kuzeye giden yolda ikinci filtre olacaktır. Burada da,
biraz daha küçük ölçekli olarak aynı tedbirler alınacaktır. Mültecilerin
izledi
ği yolda, yaklaşık her 25 verstada
36
sıcak yemek dağıtan yemek
noktaları, bunların arasında da çay noktaları kurulacaktır. Yemek
noktalarında, sağlık memuru denetimi organize edilecektir (1 sağlık
memuru ve 2 hemşire) ve yolda hastalananların tutulması için küçük bir
36
Versta
– Bir Rus uzunluk ölçü birimidir. 1,0668 kilometre ve 3500 feete karşılık
gelmektedir.
– (Ç.N.)
273
bina (10 yataklı) kurulacaktır. Yerleşim yerlerinde yemek, gıda ya da
para dağıtımı; epidemi birimleri tarafından periyodik sağlık denetimi
düzenlenecektir. Gerekli olması nispetinde dispanserler ve daimi
hastaneler kurulacaktır.
Birikmiş mülteci kitlelerinin beslenmesinin kolaylaştırılması
için, Eçmiadzin ve Erivan’da, idarenin ilk talebi üzerine, imtiyazlı bir
tarifeye göre, tüm ürünlerin acilen teslim edilmesi gereklidir.
Bu planın icrası, devletten derhal tahsis edilmesi gerekli olan
önemli fonların alınmasını gerektirmektedir. Zira bu alanda herhangi
bir gecikme, ileride masrafların daha da artmasına neden olacaktır. Batı
cephesi için öngörülen standartlar uygulanarak, sağlık yardımı ve sıhhi
tedbirler için masrafların kabul edilmesi gerekmektedir. Bu standart,
referans alınarak, 150000 (sayıları şüphesiz abartılmamış) mültecinin
bakımı için gerekli olan tutar aylık 1125000 Ruble olarak
hesaplanmıştır.
Rusya
Şehirler Birliği, bulaşıcı hastalıklarla mücadele
konusundaki talimatı aldıktan sonra, mültecilerin hareket ettikleri
yolların donatımını, dezenfekte-epidemi, banyo üniteleri, dispanserler
ve hastanelerin inşaat organizasyonunu üzerine aldığını göz önünde
bulundurarak, bu faaliyetlerin masra
flarını kendisinin, Kafkasya’da son
derece bulaşıcı hastalıklarla mücadeleye ilişkin tahminlerine göre
yönetmektedir.
Kafkasya Ordusu
’nun, Siz Ekselansları’na emanet bir refah
içinde olduğunu dikkate alarak, bu raporu sizin takdirinize sunmanın
gerekli olduğunu düşünüyorum. Raporun onaylanması halinde,
raporunuzu Kafkasya Ordusu Başkomutanlığına ve MAJESTELERİ
İMPARATORUN Kafkasya Genel Valisi’ne iletmenizi arz ederim.
12.08.1915.
Aslını imzalayan: Rusya Şehirler Birliği Başkan Yardımcısı N.
M. KİŞKİN.
Asıl kopya: Kafkasya Askerî Bölgesi Baş Amiri nezdindeki
Özel Kalem Bölüm Şefi, Yüzbaşı için (imza)
Kafkasya
Ordusu Başkomutanlığının 15 Ağustos 1915 tarih ve
1318 sayılı talimatının kopyası,
Kafkasya
Askerî Bölgesi Baş Amiri Adına (imza).
274
Bu vesile ile Rusya
Şehirler Birliği Başkan Yardımcısı’nın
raporunun kopyasını veriyor, bu raporda belirtilen tüm faaliyetlerin
tarafımdan onaylandığını bildiriyorum. Mülteciler, faal ordunun bölgesi
tarafına, Erivan Bölgesi’nin Novo-Bayazıt İlçesi’ne, Elizavetpol
Vilayeti
’ne yerleştirilmek üzere şose ve toprak yol üzerinden
gönderileceklerdir.
Ek: R
apor kopyası. – Aslını Piyade General Yudeniç
imzalamıştır.
Kafkasya
Ordusu Başkomutanlığı Baş Amiri kararının, Ordu
Komutanı’nın emrine sunulan 1319 sayılı kopyası.
Bölge Amiri Özel Kalemi. Başkomutan, bu işin yürütmesinin
Şehirler Birliğine verilmesini emretmiştir. Korgeneral Volskiy.
19.08.1915
Bölüm Amiri Adına,
Yüzbaşı (imza).
BELGE 6
GECHA. Fon 519. Sayı 1. Dosya 21. Sayfa 60-60 arkası, 61-61
arkası.
Gence ve civarındaki mültecilerin durumu; yerleştikleri
yerler;
mülteciler için yemek ve hasta sağlığını korumanın nasıl
yapılacağı, hasta olanlar ve ölen mülteciler.
İçişleri Bakanlığı
Elizavetpol Valisi
Özel kalem
28.08.1915
№ 7821
Elizavetpol.
Kafkasya
Savaştan Mağdur Olanlara Yardım Baş Komitesi
Yöneticisi’ne,
24 ve 25 Ağustos tarih ve № 7624 ve 7698 sayılı irtibatlara ek
olarak Siz Ekselansları’na, 23 Ağustos tarihinde, Erivan Vilayeti’nden
gelen Türk mültecilerin kabulü ve yerleştirilmesine ilişkin işlerin
gidişatı hakkında yerinde bilgi edinmek amacıyla Delican’a gittiğimi ve