292
Tiflis
’teyken Kafkasya’ya Türk saldırısı tehlike hakkında bir
rapor sunduktan sonra Rus Ordusund
a, cephe gerisinde çeşitli
problemler çıkardı. Ocak 1915 yılından komutanlıktan uzaklaştırıldı,
Mart ayında ise terhis edildi. Birkaç ay sonra tekrar göreve geri alındı.
Metalürji Sanayi Komitesinin Başkanı atandı. Rusya Şubat ihtilal’inden
sonra Mart-
Haziran 1917 yılında Kafkasya Askerî Bölgesi Rus Ordusu
Komutanlığını yaptı. 1900-1901 tarihli Çin Savaşı, 1711 tarihli Türk-
Rus savaşı, Deli Petro hakkında tarihsel eserleri yazdı. Rus Askerî
Tarihi Kurumunun kurucusuydu.
Nikol Duman (Ter
– Ovanisyan Nikogayos) (1867 - 1914)
Elizavetpol
ilinde Şuşa ilçesinde doğdu. 1894 – 1896 tarihli
Ermeni olaylarından sonra Ermeni Milli Hareketine katıldı. 1897’de
Şarif Bek isimli Kürt Komutanına karşı sefer düzenledi. Bundan sonra
Rusya
’ya geri döndü. Taşnak Partisi’nin kongresinde yer aldı. Ermeni
m
eselesi konusunda bütün Ermeni halkının ayaklanması taraftarıydı.
1908 İhtilalinden sonra Van, Erzurum ve Trabzon devrim
çalışmalarında bulundu ve İran İhtilalinde yer aldı. Verem hastası
olduktan sonra 1914 yılında Kislarodsk şehrine tedavi olmaya gitti. I.
Dünya Savaşı’nın başlamasıyla başlayan gönüllü harekâtına
katılamayınca üzüntüden intihar etti. Cenazesi Tiflis’te defnedildi.
Nubar Paşa (1825 - 1899)
Ermeni
asıllı Mısırlı yönetici ve siyaset adamı; Mısır'ın ilk
başbakanıdır.
Karabağ'dan göç ederek İzmir'e yerleşmiş Ermeni kökenli bir
ailedendir
. Mısır'da Ticaret ve Hariciye Nazırlığı yapan dayısı
aracılığıyla Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın katibi oldu (1842). Bir süre
de
Abbas Paşa'nın yanında görev yaptıktan sonra Said Paşa ve İsmail
Paşa'nın valilikleri döneminde Mısır'ın iç ve dış siyasetinde daha etkin
bir rol oynamaya başladı.
İlk önemli görevini Süveyş Kanalı projesinde üstlendi. 1859'dan
beri Süveyş Kanalı'nın yapımını üstlenen şirketin Mısır topraklarında
devlet
içinde
devlet
gibi
davranışına
ilişkin
olarak,
Türk ve Fransız hükümetleriyle
görüşmeler
yaptı.
Mısır Hidivi İsmail Paşa, yapım işini yürüten şirketle olan anlaşmazlık
nedeniyle kesintiye uğrayan çalışmaları hızlandırmak istiyordu.
Tartışmalı hükümlerin iptali konusunda şirketle yürütülen
293
görüşmelerde Nubar Paşa Mısır'ı temsil etti. Bu görüşmeler sonucunda
da
III. Napoléon'a Mısır'ın, 84 milyon franködemesi koşuluyla şirket
üzerindeki haklarına sahip olabilmesini kabul ettirdi (1864).
Daha sonra, yerli halkın hukukunun korunması ve bu hakların
yabancı konsoloslukların keyfi davranışlarına karşı güvence altına
alınması amacıyla bazı adli düzenlemelerin gerçekleşmesi için çaba
gösterdi. 1875'te Mısırlılarla Avrupalılar arasındaki davalara bakacak
ve Fransız yasalarını temel alacak karma mahkemelerin kurulmasını
sağladı.
Bu arada
Bâb-ı Âli'den vezirlik payesi almayı, ayrıca Mısır
valilerine “hıdiv” unvanının verilmesini ve bu görevin babadan oğula
geçmesini sağlamak suretiyle (1873) Mısır'a yarı-bağımsız ve
ayrıcalıklı bir eyalet statüsü kazandırmayı başardı. Ancak bu
faaliyetleri Mısır'ın yabancı devletlere karşı çok büyük borçlar altına
girmesini önleyemedi.
1876'da Mısır'dan ayrılmak zorunda kaldıysa da, 1878'de Büyük
Britanya ve Fransa
'nın baskısıyla bir dizi siyasal ve mali reformu
gerçekleştirmek üzere İsmail Paşa tarafından başbakanlığa getirildi.
Yaptığı düzenlemelerin İsmail Paşa'nın iktidarını sarsması üzerine
görevden uzaklaştırıldı ve sınırdışı edildi. Mısır'ın İngilizlerce
işgalinden (1882) iki yıl sonra yeniden başbakan oldu. İngiliz yönetimi
sırasında hıdivliğin ağırlığı büyük ölçüde azalırken başbakanın gücü
arttı. Nubar Paşa adalet ve içişleri bakanlıklarının denetiminin
Mısırlılarda kalmasını sağladı. Ülkedeki İngiliz yönetiminin istikrarlı
biçimde sürmesinde önemli rol oynadı. Ama 1888'de fazlaca bağımsız
davranmaya başlayarak eyalet polisi üzerinde kendi denetimini kurmak
istemesi üzerine İngilizlerce görevden uzaklaştırıldı.
1894'te yeniden başbakan olduysa da sağlığının bozuk olması ve
İngilizlerle görüş ayrılığına düşmesinden dolayı son başbakanlık süresi
kısa sürdü. Lord Cromer'in Mısır'da yönetimi ele geçirmesi üzerine,
1895'te Fransa
'ya gitti ve yaşamının sonuna değin orada kaldı.
Nzhdeh (Ter
– Arutyunyants, Garegin Egişei) (1886-1955)
1886 yılında Nahcıvan ilinde doğdu. Rusya ve Bulgaristan’da
eğitimini tamamladıktan sonra 1907 yılında Murad’ın müfrezesiyle
Türk Ermenistanı’na gitmek üzere Kafkasya’ya geri döndü. Taşnak
294
Partisine katıldı. İran İhtilali’nde yer almak için subay olarak Kasım
1907
– Ağustos 1908 yılları arasında İran’a gitti.
Ağustos 1907 – Taşnak grubunu oluşturmak amacıyla doğduğu
Rznut Kasabası’na geri döndü.
Eylül 1908 - Çarlık Hükümeti tarafından tutuklandıktan sonra
hapse girdi.
Mart 1912
– Hapisten çıktıktan sonra Bulgaristan’a gitti.
Ekim 1912
– 129 + 42 kişiden oluşan gönüllü bölüğünü
oluşturdu. 2. Ermeni bölüğünün komutanlığını yaptı.
15 Kasım 1912’de Andranik ile beraber Mgramli Kasabası’nda
önemli bir zafer kazandı. Bulgar Gönüllü Ordusu 10.000 Türk asker
242 subay ve 3 Albay ve bir Paşayı esir tuttu. Ekim 1914’te Andranik
ve çok sayıda gönüllü ile Tiflise gitti. 15 Nisan 1915 yılında 300
kişiden oluşan bölük ile 2. Alay’a katıldı. Mzhdeh Dro’nun yardımcısı
olarak atandı. Nisan – Haziran 1915 yılında Gealaras, Berkri, Şatah,
Moks ve Sparkert isimli Van
ilçelerinde Türklerle çatıştı. 19 Haziran
1915 tarihinde Rus Komutanlığı tarafından Asteğmen rütbesi verildi.
Haziran 1916 yılında Tomas Nazarbekan müfrezesinde çatışmalara
katıldı. 03 Mayıs 1917 tarihinde Gümrü Şehir Komiseri oldu. 14 Mayıs
1917’de Taşnak Partisinin Gümrü Komite Üyesi seçildi.
Ermenistan Cumhuriyeti kurulduktan sonra Ermeni Milli
Ordusunu oluşturmak ve eğitmekle meşguldü. Ermeni Cumhuriyeti
çöktükten sonra İran’a ve Bulgaristan’a gitti. Bulgaristan vatandaşlığını
aldı. 1933 yılında ABD Boston’da Taşnak Gençlik Kurumunu kurdu.
1937 yılında Taşnak Partisinden ayrıldı. Sonra Almanya’ya gitti.
Almanya’yı Türkiye’ye saldırı için ikna etmeye çalıştı. Aynı zamanda
Kafkasya
’da Sovyet hâkimiyeti aleyhine Almanya’yı destekledi. 1942
yılında General Dro ile beraber Alman Ordusunda Rus Ermeni
esirlerinden bölükler oluşturdu. 1943 yılında Bulgaristan’da “Rus
Ermeni Hayırsever Kardeşliği” isimli bir dernek kurdu ve Dernek
Başkanlığını yaptı. 1948 yılına kadar çeşitli Rus hapishanelerinde kaldı.
O yıl 25 yıl hüküm giydi. 1955 yılında Rusya’nın Vladimir Şehri’ndeki
hapishanede öldü.
Ozanyan, Toros Andranik
(25 Şubat 1865 - 31 Ağustos 1927)
Ermeni
gerilla lideridir. Rus Ordusunda Ermeni gönüllülerinden
oluşan birliklerden birinin komutanlığını yapmıştır.
Dostları ilə paylaş: |