ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
ki, Azıx mağarısının VI təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ilk dəfə olaraq mükəmməl işlənmiş əl çapacaqları tapılmışdır. Əl çapacaqlarının meydana çıxması ibtidai insanların həyatında mühüm rol oynamışdır. Bununla əlaqədar olaraq ulu sakinlər ovçuluq təsərrüfatını daha da inkişaf etdirməyə başlamışlar. Azıx düşərgəsinin VI təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı 2 mindən artıq daş məmulatı tapılmışdır. Aşkar olunmuş daş məmulatı içərisində 526 ədəd əmək alətləri qeydə alınmışdır. Daş məmulatının qalan hissəsini isə istehsal tullantıları, nukleuslar və təbii çay daşları təşkil edir. Qədim Aşel mədəniyyətinə aid təbəqədə tapılmış əmək alətləri içərisində əl çapacaqları və qaşov tipli alətlər çoxluq təşkil edir. Altıncı təbəqədə əmək alətləri ilə birlikdə istehsal tullantılarının və nukleusların aşkar olunması qədim Aşel dövründə düşərgədə qədim insanların əmək alətləri ha- zniadıqlarmı göstərir. Məhz VI təbəqədə aşkar olunmuş əmək alətlərinin texniki və tipoloji xüsusiyyətlərinə əsasən onların qədim Aşel mədəniyyəti dövründə hazırladıqlarını söyləmək olur. Aparılan kompleks elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, bəşəriyyət tarixində qədim Aşel mədəniyyəti 650-450 min illər arasında mövcud olmuş 200 min ildən bir qədər artıq davam etmişdir. Bu dövrdə əmək alətlərinin təkmilləşməsi, yeni-yeni əmək alətlərinin meydana çıxması başlanır. Bu qədim insanların həyat tərzinin inkişaf etməsini göstərir. Azıx düşərgəsinin VI təbəqəsində aşkar olunmuş əmək alətlərinin zənginliyi dediklərimizi bir daha təsdiq edir (Şəkil 27- 32). Azıx mağarasının VI təbəqəsində daş dövrü məmulatı ilə birlikdə çoxlu ovlanmış heyvan sümükləri də tapılmışdır. Tapılmış sümüklər əsasında təyin edilmiş heyvanat aləminin növləri göstərir ki, qədim Aşel dövründə Azərbaycan ərazisində soyuqlaşmaya doğru 43 dəyişikliklər baş vermişdir. Düşərgənin qədim Aşel mədəniyyətinə aid olan fauna qalıqları Bakı söküntülərinin yaranma dövrünə uyğun gəlir. Ona görə də Azıx mağarasının VI təbəqəsi tədqiqatçıların əksəriyyəti tərəfindən mindel buzlağı dövrünə aid edilir. Qeyd olunan fauna qalıqları ilə yanaşı, qədim Aşel təbəqəsində tiras- pol kompleksi nümunələrindən Şotenzak bizonu, Mer- ka kərgədanı və s. fauna qalıqlarının aşkar olunması təbəqənin Bakı dövrünə (mindeldən əvvəlki dövrə) aid olduğunu göstərir. Alimləri uzun müddət qədim Aşel dövrü adamlarının fiziki tipii düşündürmüş və bu sahədə elmi tədqiqat işləri aparmışlar. Dünyanın müxtəlif ölkələri ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqat işləri nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, qədim Aşel dövrü adamlarının fiziki tipli pitikantrop, sinantrop və heydelberq adamından ibarət olmuşdur. Pitikantrop ilk dəfə olaraq 1891-ci ildə hollandiyalı həkim Dyuba tərəfindən Yava adasında tapılmışdır. Sonralar Yava adasında aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tipikantropun sümük qalıqları aşkara çıxarılmışdır. Elmi araşdırmalar nəticəsində antropoloqlar müəyyən etmişlər ki, pitikantropun boyu 160-170 sm, beyin tutumu isə 850-950 sm-"* olmuşdur. İbtidai insan qalıqları içərisində sinantrop xüsusi maraq doğurur. Sinantropun qalıqları 1927-ci ildə kanadalı alim Devidson Bleyk tərəfindən Çinin Çjouka- udyan kəndində tapılmışdır. Bu kənd Pekin şəhərindən 54 km cənub qərbdə yerləşir. Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan qədim insan çənəsi həmin yerin adı ilə sinantrop - Çin adamı adlandırılmışdır. 1929-1930- CLI illərdə çinli alim Pey Ven-Çjun Çjo- ukoudyan mağara düşərgəsində bir uşağın və 30-35 yaşlı qadının kəllə sümüyünü tapmışdır. Sinantrop fiziki inkişafına görə pitikantropa oxşasa da, bir az ondan çox inkişaf etmişdir. Məlum olmuşdur 44 ki, sinantropun boyu 144-156 sm, beyin tutumu isə 1050-1200 sm^-ə qədər olmuşdur. Sinantroplar mağaralarda yaşamış və ovçuluqla məşğul olmuşlar. 1907-ci ildə Almaniyanın Heydelberq şəhəri yaxınlığında, Mauer kəndi ərazisində qədim insanın alt çənəsi aşkar olunmuşdur. Çənəyə tapıldığı yerin adı verilmiş və Heydelberq adamı adlandırılmışdır. Avropa üçün ən böyük elmi əhəmiyyətə malik arxeoloji tapıntılar Fransanın Araqo mağaralarında aparılan tədqiqatlar zamanı əldə olunmuşdur. Professor A.Lümley bu düşərgələrdə zəngin əmək alətləri və qədim insanın çənə və kəllə sümüklərini aşkar etmişdir. Araqo mağaralarından tapılmış maddi mədəniyyət nümunələrinin əksəriyyəti qədim Aşel mədəniyyətinə aiddir. Azıx düşərgəsinin qədim Aşel təbəqəsində aparılan elmi tədqiqatlar zamanı aşkar olunmuş fauna qalıqlarının xüsusi elmi əhəmiyyəti vardır. Fauna qalıqları içərisində ayrı-ayrı çənələr, kəllə sümükləri çoxluq təşkil edir. Sümük məmulatının təyinatı əsasında qədim Aşel adamlarının ovçuluq fəaliyyətində əsas yeri mağara ayıları və nəhəng marallar tutmuşdur. Bu, eyni zamanda qədim Aşel dövründə Quruçay dərəsinin meşəliklərində mağara ayıları və nəhəng maralların mövcud olduğunu göstərir. Qədim Aşel təbəqəsində aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqlarının zənginliyi Azıx düşərgəsində qədim insanların uzun müddət və daimi yaşadıqlarını söyləməyə imkan verir. Azıx qədim insan düşərgəsinin V təbəqəsində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı orta Aşel mədəniyyətinə aid maddi mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Bu, Azıxda qədim Aşel dövrünün sonralar orta Aşel mədəniyyəti ilə əvəz olunduğunu göstərir. Elmi araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, orta Aşel mədəniyyəti 400 45 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|