ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
olurdu. Bu hissədə qaya rəfi təbii surətdə əmələ gəlmişdi. Məhz bu rəfə yuxanda qeyd olunan mağara ayılarının kəllələri və çənələri qoyulmuşdu. Müəyyən olundu ki, insanlar tərəfindən qoyulmuşdur. Bu proses qədim insanların ilk dini görüşləri barədə məlumat verir, həm də qədim Azıx sakinlərinin mağara ayılarının kəllələrinə bir növ sitayiş etdiklərini göstərirdi. Belə görünürdü ki, düşərgənin məhz bu hissəsi müqəddəs yer sayılmışdır. Qeyd olunan proses ibtidai insanlarda ilk dini təsəvvürlərin meydana çıxdığını göstərirdi. Ona görə də ibtidai adamlarda ilk dini görüşlərin meydana çıxmasının orta Aşel dövründən yəni 350-200 min il bundan əvvəldən başlandığını söyləmək daha doğru olardı. Bəlkə də qədim Azıx sakinləri bu gizli yeri özlərinə müqəddəs yer hesab etmiş, ayı kəllələrinə və çənələrinə də müqəddəs bir şey kimi baxmışlar. Beləliklə, qədim insanlarda Dinin ilk rüşeymiəri əmələ gəlməyə başlamışdır. Son illərdə aparılan arxeoloji kəşfiyyat və tədqiqat işləri nəticəsində dünyanın başqa qədim insan düşərgələrində də ilk dini etiqadların meydana çıxmasına aid elmi məlumatlar əldə edilmişdir. Bu məlumatlara əsasən hazırda ilk dini görüşlərin meydana çıxmağa başlamasını orta Aşel dövründən hesablayırlar. Azıx mağarasının V təbəqəsinin xəlvət yerində tapılmış ayı kəllələri daha çox maraq doğurur. Bu ayı kəllələrinin birinin üzərində 8 əyri xətt çəkilmişdir. Xətlərin ayrı-ayrılıqda uzunluğu 15, 18, 20, 24, 30, 36, 45 və 47 mm-dir. Bu ölçülərdən müəyyən etmək olur ki, xətlərin uzunluğu və onların arasında qoyulmuş məsafələr bərabər deyildir. Göstərilən xətlərin hamısı dişli daş alətlə çəkilmişdir. Güman edilir ki, kəllə üzərində çəkilmiş xətlər azıxantropların ideoloji təsəvvürləri ilə bağlı olmuşdur. Azıx düşərgəsində tapılmış ayı kəlləsi üzərində xətlər hələlik dünyada yeganə tapıntı olsa da 49 buna bənzər tapıntı Almaniyanın Turinqi ərazisində olan Bilsinsibendə də aşkar olunmuşdur. Azıx düşərgəsinin mədəni təbəqələrində ocaq yerlərinin aşkar edilməsi xüsusi maraq doğurur. Artıq qədim insan özünə daimi yaşayış yeri tapmış, əmək alətləri hazırlanmış və ovçuluq təsərrüfatına yiyələnmişdi. Azıx düşərgəsinin qədim və orta Aşel təbəqələrində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ocaq yerlərinin aşkar olunması Azıx sakinlərinin qədim və orta Aşel mədəniyyətləri dövründə odla tanış olub ondan istifadə etmələrini göstərir. Arxeoloji tədqiqatlar göstərir ki, qədim Azıx düşərgəsinin sakinləri torpaqda qazma üsulu ilə ocaqlar qurmuşlar. Maraqlıdır ki, düşərgənin orta Aşel təbəqəsindən üç ocaq yeri qeydə alınmışdır. Ocaqlardan biri 4 m2 sahəni əhatə edir. Ocağın hər tərəfinə yandırılmış ağac külündən qalın sədd çəkilmişdir. Ən maraqlı cəhət ocağın yanında əhəng daşlarından qurulmuş divar qalığının qeydə alınmasıdır. Divar qalığının hündürlüyü 30 sm-dən bir qədər artıq idi. Bu divarın yanında daha bir kiçik ocaq yeri aşkar olunmuşdur. Ocağın hər 2 tərəfi yastı əhəng daşları ilə əhatə edilmişdir. Azıxın orta Aşel dövrünə aid olan təbəqəsində ocaq yerlərinin aşkar olunması düşərgənin qədim sakinlərinin həyatında ocağın mühüm yer tutduğunu göstərir. Maraqlıdır ki, professor V.Lyubinin Cənubi Ose- tiya ərazisindəki Kudaro mağaralarında apardığı arxeoloji qazıntılar zamanı Aşel mədəniyyətinə aid zəngin maddi mədəniyyət qalıqları aşkar olunmuşdur. Kudaro mağara düşərgələrində tapılmış əl çapacaqları xüsusi maraq doğurur. Qədim Kudaro sakinlərinin ovçuluq təsərrüfatında əsas yeri mağara ayıları tutmuşdur. Bunu düşərgələrdən tapılmış heyvan sümükləri sübut edir. Maraqlıdır ki, burada ovlanmış heyvan sümüklərinin 95%-ni mağara ayılarının sümükləri təşkil edir. 50 Avropa ölkələri ərazisində aparılan tədqiqatlar zamanı qədim və orta Aşel mədəniyyətinə aid zəngin arxeoloji abidələr qeydə alınmışdır. Maraqlıdır ki, Avropa ölkələri ərazisində Paleolit dövrü üzrə aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin tarixi 100 ildən bir qədər artıqdır. Paleolitşünaslığm tədqiqi tarixində bu ölkələrin ərazisində aşkar olunmuş arxeoloji abidələrin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Heç də təsadüfi deyildir ki, Fransa ərazisində tapılmış paleolit dövrünün qədim insan məskənləri bu dövrün tədqiqinin təməl daşını qoymuşdur. Məhz ona görə də Paleolit dövrünün əsas mədəniyyət ocaqları Fransa ərazisində ilk dəfə tapıldığına görə fransızca adlandırılmışdır. Artıq dünya şöhrəti qazanmış Şel, Aşel, Mustye, Orinyak, Solyutre və başqa arxeoloji mədəniyyət abidələri Fransadakı qədim insan düşərgələrində tapılmışdır. Bu ərazidə aşkar olunmuş qədim insan düşərgələri içərisində Vallone, Terra-Amata, Araqo və Lazaret xüsusi maraq doğurur və qeydə alınmış maddi mədəniyyət qalıqları ilə diqqəti cəlb edir. Fransanın Vallone qədim insan məskənində Avropa üçün ən qədim daş dövrünün mədəniyyət nümunələri aşkar olunmuşdur. Bu düşərgədən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarının yaşı milyon ilə bərabərdir. Hələlik Avropada bu tarixə malik II bir abidə qeydə alınmamışdır. Düşərgədən daş məmulatı ilə yanaşı ovlanmış heyvan sümükləri də tapılmışdır. Fransa ərazisində aşkar olunmuş ən maraqlı və ən zəngin abidələrdən biri də Terra-Amata düşərgəsidir. Düşərgə Fransanın cənub-şərqində olub Nitsa şəhəri ərazisindədir. Burada arxeoloji tədqiqat işlərini professor A.Lümley aparmışdır. Tədqiqatlar zamanı burada qədim Aşel dövrünə aid çopperlər, çoppinqlər, əl çapacaqları və başqa daş alətlər tapılmışdır. Düşərgədən daş alətlərlə birlikdə ovlanmış heyvanların sümük qalıqları da tapılmışdır. Sümük məmulatı içərisində Mer- 51 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|