yanaşı sümük qalıqlarının tapılması göstərir ki, Mııstye
mədəniyyəti dövründə Qazma sakinlərinin həyatında
ovçuluq xüsusi yer tutmuşdur.
Qazma Mııstye düşərgəsindən aşkar olunmuş sümük
məmulatının təyinatı və elmi tədqiqi ilə professor D.Hacıyev
məşğul olmuşdur. Düşərgənin aşağı təbəqələrindən keçi,
porsuq, ibtidai öküz, plestosen eşşəyi, quş sümükləri və kiçik
gəmirici sümükləri qeydə alınmışdır. Maraqlıdır ki,
düşərgənin sümük məmulatı olduqca çapılıb doğranmış
vəziyyətdədir. Çapılıb doğranmış sümüklər içərisində
ayrı-ayrı çənə və dişlər əsasında fauna qalıqlarının növləri
təyin olunmuşdur. Mağarada 12 mindən artıq sümük
məmulatının aşkar olunması Mııstye mədəniyyəti dövründə
ibtidai insanların həyatında ovçuluq təsərrüfatının əsas yer
tutduğunu göstərir.
Qazma düşərgəsinin beşinci və altıncı təbəqələrində bir
neçə ocaq yeri aşkar olunmuşdur. Bu qədim Qazma
sakinlərinin ocaqdan istifadə etdiklərini göstərir.
Naxçıvan
MR
ərazisində
ilk
dəfə
olaraq
sənədləşdirilmiş belə bir qədim insan düşərgəsinin qeydə
alınması Azərbaycan ərazisində neandertal tipli insanların
daha geniş ərazidə yaşadıqlarını göstərir.
Qazma mağarası Naxçıvan MR ərazisində Mııstye
mədəniyyətinə aid tapılmış ilk qədim insan düşərgəsidir.
Əgər bu vaxta qədər Naxçıvan ərazisində insanların
yaşaması 5-6 min il bundan əvvəllərə aid edilirdisə, yeni
tapıntı bu ərazidə qədim insanların hələ 120 min il bundan
əvvəl yaşadıqlarını, eyni zamanda hələ Paleolit dövründə
Naxçıvan ərazisində qədim insanların yaşaması üçün
əlverişli təbii şəraitin olduğunu təsdiq edir. Maraqlıdır ki,
belə qədim insan düşərgələri Cənubi Azərbaycan ərazisində
də tapılıb tədqiq olunmuşdur. Güman etmək olar ki,
gələcəkdə Naxçıvan ərazisində aparılacaq arxeoloji tədqiqat
işləri
bəşərin keçmişinə
71