ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tağlar mustye düşərgəsinin fauna qalıqları
Maraqlıdır ki, Azıx düşərgəsinin qədim aşel mədəniyyətinə aid olan VI təbəqədə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı zəngin daş məmulatı ilə birlikdə heyvan sümükləri, ocaq və kömür qalıqları tapılmışdır. Azıx düşərgəsinin qədim aşel mədəniyyətinə aid olan VI təbəqədən aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqlarının zənginliyi göstərir ki, qədim aşel dövründə düşərgədə uzun müddət məskunlaşmış qədim insanlar ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olmuşlar. Azıx düşərgəsində ovçuluq təsərrüfatı ilə məşğul olmanın əsaslarını əks etdirən daş alətlərlə yanaşı, müxtəlif heyvanlara aid olan zəngin sümük məmulatının tapılması göstərir. Maraqlıdır ki, sümük məmulatının bəziləri daşlaşmış haldadır. Qədim aşel mədəniyyətinə aid təbəqədən 10 mindən artıq 11 heyvan növünə məxsus olan sümük məmulatı tapılmışdır. Sümük məmulatının əksəriyyəti olduqca çapılıb doğranmış vəziyyətdədir. Fauna qalıqlarının bəziləri odda yandırılmışdır. Qədim aşel dövründə Azıx düşərgəsində aşağıda qeyd olunan heyvanlar ovlanmışdır. 1) mağara ayısı, 2) qonur ayı, 3) qaban, 4) ibtidai at, 5) merka kərgadam, 6) nəhəng maral, 7) Qafqaz maralı, 8) Mesopotamiya maralı, 9) Mağara kaftarı, 10) Ekrues hidruntinus, 11) müxtəlif quş sümükləri. Düşərgənin qədim aşel dövrünə aid təbəqəsindən tapılmış fauna qalıqlarından aydın olur ki, həmin dövrdə Azərbaycan ərazisində qədim insanların yaşaması üçün əlverişli təbii coğrafi şərait olmuşdur. Məhz əlverişli təbii coğrafi iqlim şəraitinə uyğun olaraq respublikamızın ərazisində qədim insanlar məskunlaşmışlar. Azıx düşərgəsinin VI təbəqəsindən tapılmış zəngin fauna qalıqları, ocaq, kömür və sümük məmulatının yanmış vəziyyətdə tapılması, burada qədim mağara sakinlərinin daimi yaşadıqları və ovçuluqla məşğul olduqlarını göstərir. Eyni zamanda qədim aşel adamları- 89 nm iri və nəhəng heyvanları ovlamaq üçün geniş imkanlara malik olmalarım göstərir. Ovçuluq cəmiyyəti nəinki yeməklə təmin edirdi, eyni zamanda təbiətin müxtəlif dəhşətli iqlim şəraitində soyuqdan qorunmaq üçün insana şərait yaradırdı. Eyni zamanda qədim insanlara daha sıx kollektivlər halında birləşməyə sövq edirdi və ona görə də qədim Azıx sakinləri kollektivdə birləşərək ovçuluqla məşğul olmuşlar. Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin orta aşel mədəniyyətinə aid olan V təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı zəngin ovlanmış heyvan sümükləri aşkar olunmuşdur. Maraqlıdır ki, orta aşel təbəqəsindən 101 ədəd quş sümükləri də tapılmışdır. Həmin quş sümüklərinin təyini zamanı onların 21 quş növünə aid olması müəyyən olunmuşdur (N.İ.Burçay Abromoviç, S.D.Əliyev, 1990). Azıx düşərgəsinin V təbəqəsindən tapılmış fauna qalıqları içərisində aşağıdakı heyvan növləri müəyyən edilmişdir. 1) yaşıl qurbağa; 2) yunan tısbağası; 3) adi kirəş; 4) malburuq megeli yarasası; 5) böyük malburun; 6) şiş qulaq bayquş; 7) adi uzunqulaq bayquş; 8) canavar; 9) çaqqal; 10) tülkü; 11) porsuq; 12) dələ; 13) mağara kaftarı; 14) qamışlıq pişiyi; 15) vaşaq; 16) bəbir; 17) mağara ayısı; 18) qonur ayı; 19) himalay ayısı; 20) çöl donuzu; 21) cüyür; 22) Mesopotamiya maralı; 23) nəhəng maral; 24) Qafqaz maral; 25) ceyran; 26) dağ keçisi; 27) bizon; 28) vəhşi at; 29) vəhşi uzunqulaq; 30) merka kərgədanı; 31) dovşan - rusok; 32) pişsux; 33) pişsux- açəri; 34) oxlu kirpi; 35) adi taxıl siçanı. Yuxarıda göstərilmiş fauna növlərindən aydın olur ki, orta aşel mədəniyyəti zamanı qədim insanların həyatında ovçuluq daha üstün yer tutmuşdur. Maraqlıdır ki, fauna qalıqları içərisində mağara ayıları və maral sümüklərinin qalıqlar çoxluq təşkil edir. 90 Aşkar olunmuş sümük məmulatı içərisində odda yanmış sümük qalıqları da qeydə alınmışdır. İstər qədim və istərsə də orta aşel mədəniyyətinə aid olan təbəqələrdə bir neçə ocaq yeri aşkar olunmuşdur. Məhz həmin ocaqlarda da yanmış sümük qalıqları qeydə alınmışdır. Azıx paleolit düşərgəsində yanmış sümüklərin qeydə alınması, aşel mədəniyyəti dövründə ibtidai sakinlərin əti bişirmələrini göstərir. Çoxtəbəqəli Azıx paleolit düşərgəsinin III təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı zəngin ovlanmış heyvan sümükləri tapılmışdır. Bu Azıx düşərgəsində mustye dövründə də ovçu- luğun üstün yer tutmasını göstərir. Tağlar mustye düşərgəsinin fauna qalıqları Çoxtəbəqəli Tağlar mustye mağara düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı zəngin fauna qalıqları aşkar olunmuşdur. Tağlar mustye düşərgəsindən tapılmış heyvan və quş sümüklərinin sayı 100 mindən artıqdır. Sümük məmulatının əksəriyyəti çapılıb doğranmış vəziyyətdədir. Ona görə də onların hansı heyvan növünə aid olmasını müəyyən etmək qeyri-mümkündür. Tağlar düşərgəsindən aşkar olunmuş sümük məmulatı içərisində yüzlərlə çənə və ayrı-ayrı heyvan və quş dişləri qeydə alınmışdır. Məhz tapılmış çənə və dişlər əsasında düşərgənin heyvanat və quşlar aləmi müəyyən olunmuşdur. Tağlar düşərgəsindən olduqca zəngin fauna qalıqlarının aşkar olunması burada mustye mədəniyyəti zamanı yaşamış sakinlərin ovçuluqla məşğul olduqlarını göstərir. Maraqlıdır ki, düşərgədən tapılmış sümük məmulatı içərisində ayrı- ayrı fauna qalıqları odda yandırılmışdır. Bu ovlanmış heyvanların ayrı-ayrı hissələrinin odda bişirildiyini söyləməyə əsas verir. 91 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|