ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
Tağlar mustye düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı düşərgənin ayrı-ayrı təbəqələrindən 100 mindən artıq fauna qalıqları aşkar olunmuşdur. Tağlar mustye düşərgəsindən aşkar olunmuş fauna qalıqları Qarabağın mustye mədəniyyəti dövründə mövcud olmuş ovçuluq təsərrüfatı haqqında zəngin elmi məlumatlar əldə etməyə imkan vermiş və dövrün heyvanat aləmi müəyyən olunmuşdur. Düşərgədən tapılmış fauna qalıqlarının elmi tədqiqi mustye mədəniyyəti dövründə qədim insanların həyatında ovçuluq təsərrüfatı əsas yer tutmuşdur. Tağlar mustye düşərgəsindən tapılmış fauna qalıqlarının elmi tədqiqi ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, biologiya elmləri doktoru, professor Dəmir Hacıyev məşğul olmuşdur. Sümük məmulatının təyinatı zamanı aydın olur ki. Tağlar mustye düşərgəsində yaşayan qədim insanların ovçuluq təsərrüfatında əsas yeri maral, at və mağara ayıları tutmuşdur. Tağlar mustye düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar olunmuş fauna qalıqları içərisində aşağıdakı heyvan növlərinin sümük qalıqları qeydə alınmışdır: 1. Mağara ayısı 2. Mağara pələngi 3. Qafqaz maralı 4. Mesopotamiya maralı 5. Dağ keçisi 6. Vəhşi at 7. Bizon 8. Qaban 9. Qonur ayı 10. Mağara kaftarı 11. Canavar 12. Tülkü 92 13. Çaqqal 14. Yaşıl qurbağa 15. Şelkovnikov qurbağası 16. Şişqulaq bayquşu 17. Natterer bayquşu 18. Böyük nalburun yarasa 19. Uzunqanaq yarasa 20. Oxatan - kirpi 21. Dovşan - rusak və s. Yuxarıda qeyd olunanlardan aydın olur ki, Azıx və Tağlar paleolit düşərgəsində ovlanmış heyvanların əsasını ayı, maral, dağ keçisi, at və qaban təşkil etmişdir. Bu qədim insanların həyatında ovçuluğun əsas yer tutduğunu göstərməklə yanaşı, o dövrün heyvanat aləmini bərpa edib tədqiq etməyə şərait yaradır. Azərbaycanın paleolit düşərgələrində aparılan kompleks tədqiqatlar zamanı aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqları əsasında qədim insanların daş dövründə əsasən ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olmaları müəyyən edilmişdir. Xüsusilə daş dövrünün paleolit və mezolit inkişaf mərhələlərində qədim insanların təsərrüfatında ovçuluq və yığıcılıq üstün mövqedə olmuşdur. Azərbaycan, Qafqaz və o cümlədən Yaxın Şərq ərazisində ən qədim arxeoloji mədəniyyət olan Quruçay mədəniyyəti zamanı da ibtidai insanların həyatında əsas yeri ovçuluq və yığıcılıq tutmuşdur. Ovçuluq qədim insanları nəinki yeməklə, eyni zamanda geyimlə təmin edərək, ulu sakinlərə yaşayış yerləri tikililərini hazırlamağa da şərait yaratmışdır. Azərbaycanın digər paleolit düşərgələrində, xüsusilə Daşsalaşh, Damcıh, Şuşa, Qazma və Buzeyir mağara düşərgələrində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamvnı əmək alətləri ilə birlikdə minlərlə ovlanmış heyvan sümükləri tapılmışdır. Bu qeyd olunan düşərgələrdə qə 93 dim insanların təsərrüfat həyatında ovçuluğun əsas yer tutduğunu göstərir. Maraqlıdır ki, istər Azıx, Tağlar və istərsə də digər paleolit düşərgələrindən tapılmış sümük məmulatlarının müəyyən hissəsi odda yandırılmış formada müəyyən edilmişdir. Bu qədim daş dövrü insanlarının odla tanış olub ondan istifadə etdiklərini göstərir. Azıx düşərgəsinin VI və V təbəqələrində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı ocaq yerləri aşkar olunmuşdur. Qeyd olunan təbəqələrdən tapılmış sümük məmulatının müəyyən bir qismi odda yandırılmışdır. Odla tanışlıq və ondan istifadə olunması qədim insanların həyatında mühüm dəyişikliklərə səbəb olm^uş- dur. Odla tanışlıq qədim insanları iqlim şəraitindən asılılığı aradan qaldırdı, onları soyuqdan və vəhşi heyvanlardan daimi olaraq etibarlı şəkildə qorunmasına şərait yaratdı, insanların ərzaqla qidalanma vasitələrinin artmasına kömək etməklə yanaşı əmək alətlərinin təkmilləşməsinə təkan vermiş oldu. Odun kəşf olunması qədim insanların təbiət qüvvələri üzərində ən böyük qələbəsi idi. 94 FRANSANIN PALEOLİT DÜŞƏRGƏLƏRİ Avropa ölkələri ərazisində aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı qədim və orta aşel mədəniyyətinə aid zəngin arxeoloji abidələr aşkar olunmuşdur. Maraqlıdır ki, Avropa ölkələri ərazisində paleolit dövrü üzrə aparılan arxeoloji tədqiqat işlərinin tarixi 100 ildən bir qədər artıqdır. Paleolitşünaslığm tədqiqi tarixində bu ölkənin ərazisində aşkar olunmuş arxeoloji abidələrin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Heç də təsadüfi deyildir ki, Fransa ərazisində tapılmış paleolit dövrünün qədim insan məskənləri bu dövrün tədqiqinin təməl daşım qoymuşdur. Məhz buna görə də paleolit dövrünün əsas mədəniyyət ocaqları Fransa ərazisində ilk dəfə tapıldığına görə fransız adları ilə adlandırılmışdır. Artıq dünya şöhrəti qazanmış Şell, Aşel, Mustye, Orinyak, Solyutre, Madlen, Azil və başqa arxeoloji mədəniyyət abidələri Fransadakı qədim insan düşərgələrində tapılmışdır. Bu ərazidə aşkar olunmuş qədim insan düşərgələri içərisində Vallone, Terra-Amata, Araqo və Lazare xüsusi maraq doğurur və qeydə alınmış maddi mədəniyyət qalıqları içərisində xüsusi elmi əhəmiyyət kəsb edirlər. Fransanın Vallone qədim insan düşərgəsindən Avropa üçün ən qədim daş dövrünün maddi mədəniyyət nümunələri aşkar olunmuşdur. Bu düşərgədən tapılmış arxeoloji tapıntıların yaşı milyon ilə bərabərdir. Hələlik Avropa ərazisində bu tarixə malik ikinci bir arxeoloji düşərgə qeydə alınmamışdır. Vallone paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə yanaşı ovlanmış heyvan sümükləri də tapılmışdır. Fransa ərazisində aşkar olunmuş ən maraqlı və zəngin paleolit düşərgələrindən biri də Terra-Amata qədim insan məskənləridir. Düşərgə Fransanın cənub- şərqində olub Nitsa şəhəri ərazisində yerləşir. Burada arxeoloji qazıntı işlərini professor Anri dö-Lümley 95 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|