şiddətli küləklərin əsməsi və başqa təbii hadisələr tamamilə
qaranlıq və möcüzəli görünürdü. Qədim insan təbiətin
sirlərinə qeyri-adi baxır və bunların baş vermə səbəblərini
dərk edə bilmir və bu hadisələr barədə düşünməyə məcbur
olurdu. Görəsən, təbiətdə baş verən hadisələrin səbəbləri
nədir? O, təbiəti dərk edə biləcək- mi? Təbiət onu məhv
edəcək və yaxud yaşadacaq? Və əlbəttə suallar çox idi.
Həmin suallara cavab axtarılırdı
İnsanlığın şəhər çağlarında coğrafi aləm olduqca
mənzərəli və rəngarəng idi. Sanki təbiət cənnət guşəsini
xatırladırdı. Hər tərəf yamyaşıl idi, dağların qoynunda
ceyran, cüyür, dağ keçisi, ibtidai öküz, maral otlayırdı.
Meşələrdə isə quşların səsi insanı məftun edirdi.
Çay kənarında yerləşən bulaqların şırıltısı ətrafa
yayılırdı. İlk vaxtlardan etibarən su insan üçün həyat
mənbəyi olmuşdur. Ona görə də ulu sakinlərimiz əsasən, çay
kənarlarında olan mağaralarda məskən salmış, diqqətini
çayda olan daşlar cəlb etmişdir.
Ulu sakinlərimiz iqtisadi tələbatını ödəmək, təbiətin
vəhşi heyvanlarından qorunmaq və özünü yaşatmaq üçün
müəyyən çıxış yolları axtarırdı. Yüz min illər ötür,
planetimizin
ilk
sakinləri
isə
axtarış
yollarında
addımlayırdılar. Uzun axtarışlardan sonra ulu əcdadlarımız
təbii sığınacaqlar tapır və burada məskunlaşmağa
başlayırdılar. Sonra isə onlar yenidən çay kənarına qayıdır,
orada olan çay daşlarından seçib istifadə etmək barədə
düşünürdülər. Təbiətdə ilk dəfə olaraq daşdan əmək alətləri
hazırlayıb ondan tələbatı üçün istifadə etməyə çalışan
ibtidai
sakinlərə çay daşları öz sirlərini açmağa başlamışdır. Bəlkə
elə buna görə də ulu əcdadlarımız öz meylini çay daşlarına
salmışdır. İnsanlığın ilkin səhər çağlarında ulu sakinlərimiz
çayda olan daşlardan seçib istifadə etməyi və özünün ilkin
əmək fəaliyyətində ilk addımlar atmağı öyrənməyə
başlayırdı. Aparılan elmi axtarışlar zamanı məlum olmuşdur
ki,
11
bu tarixi hadisə 6 milyon il bundan əvvəl baş vermişdir.
Məhz bu vaxtdan başlayaraq ibtidai əcdadlarımız əmək
fəaliyyətinə, tələbatlarını ödəmək üçün ovçuluğa başlamaq
məqsədilə təbii çay daşlarını seçir, əldə yaxşı
tu- tub istifadə
etməkdən ötəri yararlı formaya salır, daşlardan ayrı-ayrı
qəlpələr qoparmağa çalışırlar. Bu dövrdən etibarən ibtidai
sakinlər ictimai əməyin təsiri altında inkişaf edir və
formalaşır.
İbtidai
insanın
əmək
fəaliyyətinin
başlanmasından etibarən insanlığın tarixi, artıq təbiət tarixi
ilə deyil, ilk dəfə olaraq şüurlu surətdə hazırlanmış daş
alətlərin inkişaf tarixi ilə başlanmışdır.
Ulu sakinlərin çay daşlanyndan ilk əmək aləti
hazırlaması və onların sonrakı inkişafı üçün milyon illər
lazım olmuşdur.
Əcdadlarımızın çay daşından əmək aləti hazırlamağa
başlaması onların dünyagörüşünə də mühüm təsir
göstərmişdir. Onlar təbiətdə baş verən hadisələrin sirlərini
müəyyən etməyə, bu sahədə təcrübə toplamağa cəhd
etmişlər. İlk vaxtlar təbiətin hazır məhsulları ibtidai
insanların iqtisadi tələbatlarını ödəyirdi. Lakin müəyyən
vaxt keçdikdən sonra ibtidai adamların sayı artır və bu da
onların iqtisadi tələbatını çətinləşdirirdi. Çünki təbiətin hazır
məhsulları onların yeməyə olan ehtiyaclarını ödəyə bilmirdi.
Bəs nə etməli, hansı işlə məşğul olmalı? Qədim insanlar
çıxış yolunu məhz əmək alətlərinin təkmilləşməsində
görürlər. Bunun üçün kobud çapacaq alətini hazırlamağa
başlayırlar. Kobud. çapacaq hazırlamaqla qədim insan
özünün həyat fəaliyyətini yaxşılaşdırmağa, iqtisadi tələbatım
ödəmək məqsədilə ovçuluğa başlayır. Ovçuluğun meydana
çıxması ibtidai adamların ayrı-ayrı qruplarla yaşamasına
təsir edir və bu qrupları bir-birinə yaxınlaşdırırdı. Bundan
başqa qida əldə etmək, soyuqdan, vəhşi heyvanların
hücumundan qorunmaq, təbiətdə baş verən hadisələrin
sirlərini öyrənmək istəyi ibtidai insanların qrup halında
yaşamasını zəruri edir. İnsanların
iqtisadi tələ
12