ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
sanların boyu 160-170 sm, beyin tutumu isə 850-950 sm-'* olmuşdur. 1907-ci ildə Almaniyanın Heydelberq şəhəri yaxınlığında, Mauer kəndi ərazisində qədim insana məxsus alt çənə tapılmışdır. Çənəyə tapıldığı yerin adı verilmiş və Heydelberq adamı adlandırılmışdır. 1927-ci ildə Kanadalı alim Devidson Bleyk tərəfindən Çinin Çjoukoudyan kəndindən qədim insana məxsus kəllə və çənə aşkar edilmişdir. Həmin tapıntıya si- nantrop tipli insan adı verilmişdir. 1929-1930-cu illərdə çinli alim Pey Ven-Çjun Çjoukoudyan düşərgəsində apardığı tədqiqatlar zamanı daş məmulatı ilə birlikdə bir uşağın və 30-35 yaşlı qadının kəllə sümüyünü tapılmışdır. Dünya antropoloqlarmm apardıqları araşdırmalara görə sinantrop tipli insanlar fiziki inkişafına görə piti- kantropa oxşasalar da, ondan bir az çox inkişaf etmişdir. Antropoloji tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki, sinantrop tipli insanların boyu 144-156 sm, beyin tutumu isə 1050-1200 sm-’-ə qədər olmuşdur. Sinantrop tipli adamlar mağaralarda yaşamış, ovçuluq və yığıcılıqla məşğul olmuşlar. 1968- ci ildə Azıx paleolit düşərgəsinin V təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı orta aşel mədəniyyətinə aid əmək alətləri ilə birlikdə qədim insana aid çənə tapılmışdır. Həmin tapıntıya azıxantrop tipli insan adı verilmişdir. Azıx paleolit düşərgəsindən aşkar olunmuş çənə quruluşundakı spesifik cəhətlərə əsasən, bir tərəfdən pitikantroplara, xüsusilə Mauer adamının çənəsinə, digər tərəfdən isə, bir çox əlamətlərinə görə Fransanın Kondel Araqo düşərgəsinin aşel təbəqələrində tapılmış preneandertallara daha yaxındır. Aparılan elmi tədqiqatlar zamanı professor Dəmir Hacıyev müəyyən etmişdir ki. Azıx qədim insan düşərgəsində aşkar olunmuş çənə ölkəmizin ərazisində ən qədim insan çənəsi olub, 18-22 yaşlı qadına məxsusdur 109 və bu qadın 350-400 min il bundan əvvəllər Azərbaycan ərazisində yaşamışdır. Avropa üçün ən böyük elmi əhəmiyyətə malik pa- leoantropoloji tapıntılar Fransanın Kondel-Araqo paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əldə olunmuşdur. Düşərgədə 1964-cü ildən bu günə qədər professor Anri Dö Lümleyin rəhbərliyi altında arxeoloji qazıntı işləri aparılır. Kondel Araqo paleolit düşərgəsi Fransanın cənubunda, Aralıq dənizinin sahillərində, Perpinyan şəhərindən 30 km aralıda olan, dağlar qoynunda yerləşən Totavel şəhəri ərazisində yerləşir. Burada arxeoloji qazıntı işləri hər il aprelin 1- də başlayıb, oktyabr ayının 1-dək davam edir. Arxeoloji qazıntı işlərində Fransa, İtaliya, İspaniya alimləri ilə birlikdə dünyanın müxtəlif ölkələrindən gəlmiş tələbələr də iştirak edirlər. 2004-cü il iyulun 1-dən 31-dək Azərbaycan Beynəlxalq Universiteti tarix fakültəsinin tələbələri Mahir Cəfərov və Fəqan Yaqubov Kondel-Araqoda aparılan arxeoloji qazıntılarda iştirak etmişlər. 1964-cü ildən aparılan arxeoloji qazıntılar zamvnı 100 minlərlə daş məmulatı ilə birlikdə ovlanmış heyvan sümükləri və paleoantropoloji tapıntılar aşkar olunmuşdur. 1969- cu ilin iyulun 21-də Kondel Araqo paleolit düşərgəsinin S12-Cİ təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatı ilə birlikdə qədim insana məxsus alt çənə tapılmışdır. Çənənin üzərində 5 diş tam vəziyyətdə qalmış, 13 diş isə qədim zamanlarda düşmüşdür. 1970- ci ilin iyulun 16-da Kondel Araqo paleolit düşərgəsinin DQ6 təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı əmək alətləri ilə yanaşı üzərində 5 diş olan qədim insan çənəsi tapılmışdır. Dünya şöhrətli antro- poloq, professor Mariya Antuanetta Dö-Lümley çənə 110 üzərində apardığı elmi tədqiqatlar zamanı müəyyən etmişdir ki, bu çənə 18-20 yaşlı qadına məxsusdur. 1971- ci il iyulun 22-də Kondel Araqo düşərgəsinin S7 təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim insana məxsus kəllə qapağı ilə birlikdə üst çənə də tapılmışdır. Paleoantropoloji tapıntıların 20-25 yaşlı qadına məxsus olması müəyyən olunmuşdur. 1979- CLI ilin iyulun 27-də Kondel Araqo düşərgəsinin EKU5 təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qədim insana məxsus kəllə qapağı tapılmışdır. Fransanın çoxtəbəqəli Kondel Araqo paleolit düşərgəsindən tapılmış paleoantropoloji materialları professorlar Anri Dö Lümley və Mariya Antuanetta Dö Lümley elmi əsaslarla kompleks şəkildə tədqiq etmişlər. Onların apardıqları elmi araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, bu paleoantropoloji tapıntılar Avropanın ilk sakinlərinə aid olub, qədim aşel dövründə, yəni 600- 450 min il bundan əvvəllərdə yaşamış qədim Totavel insanlarının sümük qalıqlarıdır. Maraqlıdır ki, Kondel Araqo paleolit düşərgəsindən tapılmış qədim insan çənəsi Azıx düşərgəsinin Aşel təbəqəsindən tapılmış azıxantropun çənə qalığına oxşayır. Hər iki paleantropo- loji tapıntı yaş etibarı ilə bir-biri ilə müqayisə oluna bilər və qədim insanların antropoloji xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün ən mühüm tapıntılar hesab olunur (Şəkil 15). 1991-ci ildən Dmanisi paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı daş məmulatları ilə yanaşı paleoantropoloji tapıntılar da müəyyən edilmişdir. 1991-2002-ci illərdə Dmanisidə aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində qədim insana məxsus Dmanisi paleolit düşərgəsinin V təbəqəsindən tapılmış paleoantropoloji tapıntıları antropoloq Y.Qabuniya tədqiq etmişdir. Onun apardığı elmi araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, Dmanisi paleolit düşərgəsinin Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|