ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
əsası bizim çıxıb getməyimizlə yox oldu. Prosser aşağıdakı təhlükəli proqnozla fikrini yekunlaşdırırdı: «İndiki məqamda Qars əyaləti ətrafında ermənilərin vəziyyətə nəzarət etməsi qətiyyən yaxşı hal deyildir... oradakı camaat düşmən əhatəsindədir və türklərin gəlişi ilə Qars çox güman ki, Ermənistanın hissəsi kimi varlığına son qoyacaqdır. Britaniya qüvvələri regionu tərk etməyə başlayanda ermənilər var gücləri ilə cəhdlər göstərərək onların əvəzinə Birləşmiş Ştatların gəlişinə və dənizdən dənizə dövlət qurmaq üçün başqasının torpaqlarının ABŞ-m əli ilə alınaraq ermənilərə verilməsinə çalışırdılar. Ho- vanissyana görə, Amerikanın bu məsələyə müdaxilə etməməsinin ən əsas səbəbi «Konstantinopol»dakı Birləşmiş Ştatlar admirah Mark L. Bristolun «razılaşmayan gur səsi»ni eşitməsi idi. Admiral birləşmiş erməni dövlətinin yaradılmasına, hərbi dəniz qüvvələrindəki həmkarları, dövlət idarələri, Amerika sülh nümayəndə heyətinin biznesmənlər, fırıldaqçılar, missionerlər və çoxrəngli siyasətçilərlə ermənilərin hər cür əqidəsinə qəti etirazını ifadə edirdi. Bütün azsayhlara münasibətini bildirən Bristol ümid edirdi ki, məsuliyyət daşıyan amerikanlara yenidən savad vermək, məşhur «dəhşətli türk» portretinin saxtakarlığı onlara aydınlaşdırmaq və türklərin şərq xri- stanlarmm zülmündən necə əzab çəkdiklərini söyləmək lazımdır. O, Amerika nümayəndə heyətinin hərbi məsləhətçisinə etirazını bildirirdi: «Məndə heç bir şübhəyə yer qalmamışdır ki, Amerikanın Ermənistanla bağlılığı uzunmüddətli olmalıdır. Qətiyyən! Belədə Amerika özünü Yaxın Şərqin qlobal problemlərindən kənarda qoymuş olardı». Öz dərdlərinin çoxunu ermənilər özləri öz başlarına açmışdır. Və Britaniya hakim dairələrinin və Amerika missionerlərinin onların arxasında dayanması erməni liderlərini aqressivi taktikaya əl atmağa şirnikləşdirmişdir. Birləşmiş Ştatlar özünü Ermənista- 148 mn daxilindəki hadisələrə qoşmamalıdır. İngiltərə Qafqazda qalmağa məcbur olunmalıdır. O öz müştəbeh səbəbləri ucbatından Qafqaza girmişdi, indi də müştəbeh səbəblər üzündə oradan çıxır: «Bristol türkmeylli olduğun pdd edirdi». Mən inanmıram ki, nəyə - meylli adamam, lakin nəyə inamıramsa o, tamam həqiqətdir, və mən həmin yolla getmək istəyir və mənimlə razılaşmayan heç kimə lənət yağdırmıram. Əgər mən türkmeylli hesab edilirəmsə, bu ona görədir ki, mən təxminən 2 milyon erməniyə arzuladığım kimi, 20 milyon müsəlmanın da müasir sivilizasiya çatmasına kömək etməyi vacib hesab edirəm. Mən buna kömək etməyi vacib hesab edirəm. Mən bu faktın tanınmasını və mənim də bu mövqedə dayanmağı arzuladığımı bəyan etmək istədim. Əgər admiral Bristolun yenidənqurma görümü olmasaydı, görəsən müasir Türkiyə necə olacaqdı? Əgər olmasaydı, soyuq müharibə erasında Türkiyə kommunist Rusiyasının bir parçasına çevriləcəkdi. Türkiyə Birləşmiş Ştatların dostuna çevriləmyəcək, NATO-da onun tərəfdaşı olmayacaqdı. Kim bilir ki, tarixin çarxı necə fırlanacaq, nəticədə Sovetlər Egey və Aralıq dənizlərinin «ihq suları»na sahib çıxacaq, rusların üç əsrdən də çox hədsiz arzuladıqları Bosfor və Dardanel boğazları onların əlinə keçəcəkdi. 1923-cü ildə Türkiyədə indiki respublika qurulandan bəri müasir Türkiyə həmişə Birləşmiş Ştatların həqiqi və sadiq dostu olmuşdur. Son əlli il ərzində türklər Koreya, Körfəz, Somali, Bosniya, Kosovo və Makedoniyada amerikalarla çiyin-çiyinə vuruşmuşdur və terrorizmə qarşı indiki müharibədə də onunla birlikdədir. Ermənilərin və onlara xidmət edən dostlarının ciddi etirazlarına baxmayaraq, admiral Bristol bu növ əlaqənin yaradılmasına çox vacib bir rol olmamışdır. Bu gün Amerika ona görə daha yaxşıdır ki, 1918-1920-ci illərdə admiral Bristol hadisələrin fövqündə dayanmışdı. 149 Hovanissyan admiral Bristolu «manipulasiya ustası» adlandırır, çünki o, Bristolun İstanbulda baş komissar təyin edilməsi haqqında Birləşmiş Ştatlar hökumətinin 12 avqust 1919-cu il qərarını bəyənmir, «bu post həm hərbi qüvvələr, həm də diplomatik idarələr üzərində nəzarət hüququnu ona verdi» deyə gileylənir. Britaniya qüvvələri ərazini tərk etməyə başlayanda erməni liderləri az qala dəli oldular. Ermənistan parlamentində diktatorların nəzarət etdiyi yeganə partiyanın nümayəndəsi Avetik Saakyan «İrəvanın başı üstünü alan dəmir zəncirdən danışdı və xalqı hər bir sonuncu ehtiyatını da ortaya çağırdı. Avqustun ortalarında parlament ölkədə milli fövqəladə vəziyyət elan etdi, cəbhədəki döyüşçüləri ruhlandırmaq və kömək etmək üçün Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Birləşmiş Ştatlar, Yunanıstan, Belçika, Ruminiya, İspaniya, Portuqaliya, Hollandiya^ Norveç, İsveç, İran, Çin və Yaponiyanın qanunvericilik orqanlarına müraciətdən ötrü öz emissarlarını göndərdi». Bu bəyanatı oxuyan adam düşünər ki, yəqin Ermənistan onu xarabazarhğa çevirmək istəyən düşmənlərin əhatəsindədir. Əsl həqiqətdə isə erməni liderləri əvvəlcə Osmanlı İmperiyası ilə vətəndaş müharibəsi yaratdı və erməni xalqı öz liderlərinin tamahı və vəziyyəti düzgün qiymətləndirməməsi ucbatından dəhşətli əziyyət çəkdi. Onlar qonşu Gürcüstanla istilaçı müharibəyə başladılar və məğlub oldular. Ermənilər Azərbaycanla müharibəyə başladılar və məğlub oldular. Erməni xalqı dəhşətli insani əzabları bahasına qurbanlar verdi. Erməni rəhbərlərinin bütün dünyaya göndərdiyi aşağıdakı böyük yalan haqqında düşünün: «Beləliklə, hətta Müttəfiqlərin qələbəsindən sonra erməni xalqının fiziki mövcudluğu üçün ermənilərin və bütün sivilizasiyanın əbədi düşməni ilə qeyri-bərabər ölüm-dirim döyüşünə girməkdən başqa yolu qalmamışdır». Hova- nissiyanm dediyi ədalətsiz, kobud və əsası olmayan 150 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|