ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
stan və Azərbaycan alimləri beynəlxalq İNTAS-2000 adlı proqram hazırlamışlar və onun reallaşdırılmasma başlamışlar. Bu proqrama uyğun olaraq Əsədulla Cəfərovun dəvəti əsasında Avropa ölkələrindən 32 görkəmli alim 2002-ci il sentyabrın 7-dən oktyabrın 1-dək Bakıya gələrək Azıx, Tağlar, Qazma paleolit düşərgələrindən tapılmış maddi-mədəniyyət qalıqlarının elmi tədqiqi ilə məşğul olmuşlar. Onlar bu tapıntıların dünya arxeologiya elmi üçün müstəsna elmi əhəmiyyəti olduğunu qeyd etmişlər. 2001 və 2003-cü illərdə mən Fransada İnsan Pale- tologiyası İnstitutu və Avropa Arxeoloji Tədqiqatlar Mərkəzində Azərbaycanın paleolit düşərgələrində aşkar olunmuş maddi mədəniyyət qalıqları haqqında elmi məruzələrlə çıxış etmişəm. Məruzələrdə Azıxda tapılmış maddi mədəniyyət qalıqları da geniş şərh edilmiş, ibtidai insanın çənə sümüyünün qalığının isə Qafqaz və Yaxın Şərqdə ən qədim paleoantropoloji tapıntı olduğunu bildirmişəm. Lakin buna baxmayaraq bəzi erməni alimləri Azıx düşərgəsinin tarixini saxtalaşdırmağa cəhd göstərirlər. Ş.Mkrtçyan 1988-ci ildə Yerevanda çap etdirdiyi «Dağlıq Qarabağın memarlıq və tarixi abidələri» adlı kitabında yazır ki, guya Azıx düşərgəsində Aşel mədəniyyətinə aid erməni qadınının heykəli tapılıb, hətta onun paltarı müasir erməni qadınının paltarına bənzəyir. Belə gülünc fikir söyləməklə Ş.Mkrtçyan erməni xalqının tarixini Aşel dövründə axtarmağa çalışır. Halbuki, Azıx düşərgəsində qadmabənzər heykəl yoxdur. Orada təbii yolla əmələ gəlmiş stalaqmit və stalaqnat dirək mövcuddur və 2 milyon il əvvəl yaranmışdır. Bu yaxınlarda (16, 30 sentyabr 2003-cü il) ermənilərin İnternet saytlarından birində «Dağlıq Qarabağın Azıx mağarasında qazıntılar davam edir» sərlövhəli məlumatı verilmişdir. O, tamamilə saxta, cəfəng və sa 163 vadsız fikirlərdən ibarətdir. Bildirirlər ki, guya Azıx mağarasında paleontoloqlar qazıntı aparırlar. Halbuki, qədim abidələrdə qazıntıları yalnız arxeoloqlar aparır, paleontoloqlar isə yalnız orada iştirak edə bilərlər. Məlumatda 1968-ci ildə Məmmədəli Hüseynovun Azıx mağarasından tapdığı çənə sümüyü qalığının yaşının 50-100 min il olduğu bildirilir. Bu da cəfəngiyatdır. Çünki, Azərbaycan alimləri onun 350-400 min il əvvələ aid olduğunu sübut etmişlər və bu tarix beynəlxalq elmi konfranslarda öz əksini çoxdan tapmışdır (bax; vvww.arminfo.am/new.ru). Ermənilər Azıx düşərgəsində indiki qazıntılar zamanı yaşı 300 min il olan ayı sümükləri tapıldığını iddia edirlər. Bu fikir da tamamilə əsassızdır. Çünki,' Azərbaycan alimlərinin Azıx düşərgəsində apardıqları elmi tədqiqat işləri zamanı oradan mağara ayılarının, Merka kərgadanmm, ibtidai öküzün və digər heyvan sümükləri tapılmışdır ki, onların da yaşı 600 min ilə bərabərdir. Maraqlıdır ki, erməni daşnakları Qarabağın dağlıq hissəsindəki tarixi və arxeoloji abidələri öz adlarına çıxarmağa çalışırlar. Bu iyrənc əməldə məqsəd həmin ərazinin əzəldən ermənilərə məxsus olduğunu iddia etməkdir. Amma bu cəhdlər əsassızdır. Tarixi mənbələr birmənalı təsdiq edir ki, Qarabağ qədim Azərbaycan torpağıdır, ermənilər isə bu əraziyə 1828-ci il Türkmən- çay sülh müqaviləsindən sonra gəlmişlər. Həmin müqaviləyə görə, təkcə 1828-1830-cu illərdə Türkiyə və İrandan Qafqaza 200 mindən artıq erməni əhalisi köçürülmüş, onların əksəriyyəti Qarabağda yerləşdirilmişdir. Bir məqamı da vurğulamaq lazımdır ki, beynəlxalq hüquq normalarına görə, Azərbaycan hökumətinin icazəsi olmadan respublikamızın ərazisində əcnəbilərin arxeoloji qazıntı aparmağa ixtiyarı yoxdur. Ona görə də Ermənistan arxeoloqlarının və onların hansısa vasitələrlə cəlb etdikləri əcnəbilərin Azərbaycan ərazisində 164 ki dünya əhəmiyyətli qədim abidələrdə özbaşınalıq etmələri nəinki beynəlxalq prinsiplərin kobudcasına pozulmasına, həm də bəşər mədəniyyətinə qarşı təxribat məqsədi daşıyan cinayət kimi qiymətləndirilməlidir. Tağlar mustye düşərgəsinin maddi mədəniyyət qalıqları əsasında neandertal tipli insanların inkişaf edib müasir tipli insanların ulu əcdadlarının bu diyarda əmələ gəlməsi prosesini tədqiq etmək mümkün olmuşdur. Eyni zamanda mustye mədəniyyəti dövründə Yaxın Şərq ölkələri ilə Azərbaycan ərazisində mədəni əlaqələrin olması elmi əsaslarla sübuta yetirilmişdir. Tağlarda hazırlanmış əmək alətlərinin hələ mustye mədəniyyəti dövründə Yaxın Şərq ölkələri ərazisində yayılması müəyyən edilmişdir. Qarabağ ərazisində aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində mezolit, neolit və eneolit dövrlərində bu ərazidə qədim insanların daha geniş sahələrdə məskunlaşması müəyyən edilmişdir. Ərazidə aparılan araşdırmalar burada qədim əkinçilik-maldarlıq təsərrüfatının və oturaq-əkinçilik mədəniyyətinin təşəkkül tapmasını göstərmişdir. Aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı müəyyən olunmuşdur ki, tunc və ilk dəmir dövründə Qarabağ ərazisində yaşayan əhalinin təsərrüfat həyatında əkinçilik və maldarlıq daha yüksək inkişaf etmişdir. İbtidai icma quruluşunun tədricən dağılması döyüşçü və başçıların icma üzvlərinin qəbirlərinin ümumi tapıntılardan kəskin surətdə fərqlənən dəfn mərasimləri ilə təsdiq olunan mülki diferensasiya sübut edir. Aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı Qarabağın kurqan və qəbir abidələrindən Zaqafqaziya ərazisində az təsadüf edilən qızıl məmulatlara, sədəfdən və fil sümüyündən hazırlanmış əşyalara, həmçinin çoxlu tunc məmulatlarına və başqa arxeoloji materiallar tapılmışdır. Qarabağın Xocalı kurqanlarında aparılan arxeoloji 165 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|