ƏSƏdulla qüBRƏt oğlu cəFƏrov azərbaycanin ilk sakiNLƏRİ Bakı-Elm-2004
Yüklə 346,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məramın ifadəsi.
- Birinci səbəb.
keçmiş müsibətlərdən bir ibrət yadigarı vücuda gətirdim. O bir olan allahın köməkliyi ilə iki il müddətində toplanması bu qiymətli əsərin tamamlanmasına nail oldum. Minlərcə təşəkkür ki, zəif duyğularımın istəyincə olmayaraq şənimdən üstün, qəbrimdən artıq olan fəxrə nail olaraq ucalara yüksəldim. Çünki millətimin ən əhəmiyyətli, ən lüzumlu bir xidmətini öhdəmə alıb və ifasında qüsurlu qalmayıb, məncə, ali bir vəzifəni qazandım. Həqiqətdə, mən bu ali və iftixar olunan dərəcəni kəsb etmək qüdrətində deyildim. Həm də qələm və qüdrətində belə mühüm bir vəzifəni ifa üçün bir qabiliyyət, bir bacarıq da yox idi. Məni bu dərəcələrə çatdıran hörmətli müxbirlərimin milli qeyrət hissləri, bir də vicdanımdır, əvət vicdanım! Bütün Qafqaz millətlərinə, istər erməni, istər müsəlman, məlum ola ki, bu tarix hər cür şəxsi və milli qərəzdən uzaq olub, hər nöqtədə üz vermiş faciə və hadisələri olduğu kimi yazıb oxuculara tam ehtiramla təqdim edəcəkdir. Hər tərəfdən müxbirlər vasitəsilə mənə yetişmiş 245 məktubun hamısı saf- çürük edilmiş, məzmuna xələl yetirilmədən, yalnız tarixin və yazıçının üslubuna müvafiq bir dilə çevrilmişdir. Erməni və müsəlmanlar burasını da bilməlidirlər ki, hər səmtdə lənətə layiq görülmüş bir sıra çoban-çoluq vuruşması, şəxsi qərəzi yaxud bir neçə nəfərin xüsusi mənfəəti naminə baş vermiş oğurluq və cinayət əməllərinə bu əsərdə qətiyyən yer verilməmişdir. Fəqət, bəzi nöqtələrdə baş vermiş milli hərəkətlər hər iki tərəfin qabiliyyət və məğlubiyyəti, xəsarət və tələfatı düzgün və qə- rərsiz olaraq yazılmışdır. Bunu da hamı bilməlidir ki, dəfələrlə «İrşad» və «Taza həyat» qəzetləri vasitəsilə ətraf müxbirlərdən məlumat tələb etdiyim vaxt qərərsiz və bitərəfanə bir şəkildə yazmalarını təmənna etmişdim. Yenə məlumat almaq arzusu ilə mühərrirlərə, qələm sahiblərinə məxsusi məktublar göndərib iğtişaş günlərində məhəlli hökumətin hər iki tərəf barəsindəki rəftarını soruşmuşdum. Mən çox fəxr edirəm ki, hər cür fit 178 nəkar məqsədlərdən uzaq, hər növ şəxsi qərəzdən kənar olan məktublar alıb bu məcmuədə dərc etdim (Allah hamısından razı olsun!). Ümidvaram Səidin bitərəfanə yazılmış bu sadə və mükəmməl tarixinə müsəlman və ermənilərin hörmətli yazıçıları islah nəzəri ilə yanaşıb, say ürək, pak qəlb, səlim vicdanı ilə qəbul edib, Səidləri başıuca edəcəklər. Əslində mən yazıçı deyiləm. Fəqət zərrənin dünyam işıqlandıran günəşə olan nisbəti qəlbimdən möhtərəm yaçızılarm arxasınca sürünürəm. Bunu da bütün Qafqaz millətləri bilməlidir: mənim bu əsəri yazmaqdan məqsədim millətimizi məsuliyyətdən qurtarmaq, insanpərvər kimi tanıtmaq, həmçinin erməni qonşuları məsul tutmaq, vəhşi və insaniyyətdən uzaq bir varlıq kimi nişan vermək də deyil. Bəs nədir? Mənim məqsədim müsəlman və ermənilərin iki il ərzində törətdikləri səhv və xətalarını söyləməkdir... Bəlkə onların və bizim bu xətalardan ötrü təəssüfə layiq bir halda gələcək qarşısında xəcalət çəkəcəyimizi deyib burmaqdır. Burasını da oxucular düşünməlidir ki, mənim ümidə məqsədim müsəlmanların elmsizlik və anla- mamazhq səbəbindən bu bəlalara düşündüyün deyib, ermənilərin də bir para yazıçıların xam xəyyalarma qurban olduqlarını onlara bildirməkdir. Bunu da bilməliyik ki, mənim bu əsərim zahirən büsbütün hadisələr isə də, hər iki millətə mənəvi səmərələr və faydalar verəcəkdir. Ümid ki, hər iki millət öz səhv və xətasım düşünmək üçün, hörmətli erməni yazıçıları bu bitərəfanə olan əsəri rus və ya erməni dilinə tərcümə edib, vətən övladlarına bir intibah güldəstəsi olaraq əmanət qoyacaqlar. Bu yol ilə əsərlərində bir belə cinayətlərə meydan verəcək bir para kimsələr olarsa, qarşısını almağa çalışacaqdır. Bunların hamısından sonra mən özümə lazım bilirəm ki, müharibələrin baş vermə səbəbini yazıb, hər iki millətin qan intiqamı almaq üçün qəlblərdə bəslədikləri evlər yıxan xəyallarına məhəbbət və qardaşlıq suları səpim. Bu hadisələrin baş verməsi və səbə 179 bi barədə Rusiya və Qafqaz mətbuatı ilə yanaşı, Avropa və Amerika mətbuatı qızğın-qızğın cənfaşanlıq etməkdə idilər. Bunu da bilməlidir ki, xarici mətbuat səhifələrində müzakirəyə qoyulmuş məqalələrin hamısı bir-birinə zid, təzadlı fikirlərlə qarşı-qarşıya durmaqda idilər. Bunlardan hansının haqlı, hansının haqsız olduğunu deməyə ehtiyac olsa da, hələlik bu kiçik səhifələrdə yerin və vaxtın azlığından təfsilatdan vaz keçib, bu hadisələrə səbəb dörd mühüm cəhəti deməklə kifayətlənəcəyəm. Bu dörd səbəb isə. ardıcılhqh ərz və bəyan olunacaqdır. Məramın ifadəsi. Xalqımız Qafqaz hadisələrinin baş verməsini çox səbəblərlə bağlayır. Bu barədə yuxarıda deyildiyi kimi, mətbuat səhifələrində bir çox keşməkeş- lər olduğu da gizli qalmamışdır. Ancaq onların hamısını yazmaq imkanına malik deyiləm. Zira, məslək və əqidəmə zidd olduğu kimi, köhnəlmiş dərdləri təzələmək kimi bir nalayiq əməldən də həzər edirəm. Fəqət, məlumat və qüdrətim qədərincə bu iğtişaşlara səbəb dörd şeydir deyib, isbatdan da geri durmayacağam. Birinci səbəb. Erməni Daşnaksyutkin komitəsinin müstəbid bir idarə üsulunu təşkil etdiyidir ki, Qafqazda bir sıra qanlı teatrlar oynandı... Bu sözləri insafı olan erməni və müsəlman inkar etməz, zənnindəyəm. Mənə yetişmiş 245 məktub Daşnaksyutkin partiyasının fəaliyyətinə dair dörd yüzdən artıq məlumatlar yazı stolumun üstündə durur. O qədər ürəkağrıdan və yanıqlı xəbərlərin hamısına bu səhifələrdə yer olmadığından yalnız bir neçəsini göstərməklə kifayətlənmirəm: 1. 1905-ci il 18 noyabrda Gəncədə baş vermiş hadisələrdən əvvəl noyabr ayının 8-də daşnaksyutyunlarm müsəlmanları müharibəyə çağırmaq üçün Bəhmənli sakinlərini təqsirsiz və günahsız öldürmələridir. 2. Yenə, Gəncədə bir iranlı biçarənin daşnaksyutkinlər tərəfindən öldürülməsidir. 3. Yenə, Gəncədə erməni hissəsi olan Qoşa Çinar məhəlləsində Molla Cəlilli sakinlərini 180 Yüklə 346,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|