fər azərbaycanlı, o cümlədən 63 uşaq, 106 qadın
vəhşicəsinə
öldürülmüş, 487 nəfər şikəst edilmiş, 1275 Xocalı sakini -
qocalar, uşaqlar, qadınlar əsir aparıla- raq dəhşətli təhqirlərə,
zülmə və işkəncələrə məruz qalmışlar» (Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin bəyanatı 4 fevral 2001-ci il).
1992-ci il fevralın 26-da Dağlıq Qarabağın Xocalı
şəhərində baş vermiş faciə tarixə «Xocalı soyqırımı» kimi
daxil oldu.
Erməni terrorçuları tərəfindən XX əsrdə xalqımıza qarşı
törədilmiş soyqırımlar Azərbaycan tarixinin qanlı
səhifələridir. Tarixi keçmişi unutmaq olmaz. Tarixin ibrət
dərsləri bizi yeni səhvlərdən, düşünülməmiş addımlardan
çəkindirməlidir.
1988-1994-cü illərdə erməni terrorçuları tərəfindən
Qarabağın dağlıq əraziləri - Şuşa, Xankəndi, Xocalı,
Əsgəran, Xocavənd, Ağdərə və Hadrut işğal olunmuşdur. Bu
ərazilərdən başiqa Laçın rayonu 1992-ci il mayın 17-də,
Kəlbəcər rayonu 1993-cü ilin aprelin 3-də, Ağdam rayonu
1993-cü il iyulun 23-də, Cəbrayıl rayonu 1993-cü il avqustun
18-də, Fizuli rayoun 1993-cü il avqustun 23-də, Qubadlı
rayoun 1993-cü il avqustun 31-də, Zəngilan rayonu isə
1993-cü il oktyabrın 30-da erməni işğalçıları tərəfindən
tutulmuşdur.
Qeyd olunanlardan əlavə olaraq minlərlə arxeoloji,
tarixi və memarlıq abidələrimiz hələlik erməni işğalçılarının
nəzarəti altındadır. Erməni terrorçularının fəaliyyətləri
nəticəsində bəşər sivilizasiyasına mühüm töhfələr vermiş
Quruçay və Köndələnçay sahillərindən yüzlərlə arxeoloji,
tarixi və memarlıq abidələri, o cümlədən islam
mədəniyyətinə aid abidələr, qədim şəhər xarabalıqları və
digər tunc dövrünə aid yaşayış məskənlər məhv edilmişdir.
Nəticədə nəinki Azərbaycanın maddi mədəniyyətinə, eyni
zamanda tarixinə, memarlığına, heyvanat aləminə, bitki
örtüyünə və ekologiyasına ağır zərbə vurulmuşdur. Ona görə
də erməni
196
QARABAĞIN İLKİN ADLARI VƏ ONUN
TARİXİNİ SAXTALAŞDIRMA CƏHDLƏRİ
Tarixin müxtəlif dövrlərində bu və ya digər səbəblərdən
Qarabağ ərazisi XII-XIII əsrlərə kimi müxtəlif adlar
daşımışdır. Bu adlar bəzən paralel olaraq mövcud olmuş və
Qarabağın ayrı-ayrı əyalətlərini əhatə etmişdir. Antik və ilk
orta əsrlərdə Qarabağın bir hissəsi Qarqarlar ölkəsi
adlanmışdır. Əsasən indiki Qarqar çayı hövzəsində yaşamış
qarqar tayfası qədim müəlliflərin verdiyi məlumata görə
Alban tayfa ittifaqına daxil idi. Qarqarlar haqqında məlumat
verən müəlliflər, onu Qafqaz Albaniyasının ən qədim və ən
iri tayfalarından biri hesab etmiş və ilk orta əsrlərdə onların
Mil düzünün bir hissəsinə yayıldığını göstərmişlər. Burada
Qarqarların özlərinə məxsus eyniadlı şəhəri də mövcud
olmuşdur.
Qarqarların etnik mənsubiyyəti haqqında elmdə bir neçə
fikir mövcuddur. Bir sıra tədqiqatçılar qarqarların türkdilli
olduğunu qeyd edirlər. Digər alimlər isə qarqarların
İber-Qafqaz etnik qrupuna aid olduğunu iddia edir və
albanlarla eyniləşdirirlər. Hətta tədqiqatçı Tre- ver qarqarları
Qafqaz Albaniyasında ən geniş yayılmış küp qəbirləri
mədəniyyətinin sahiblərindən biri hesab edir. Əgər nəzərə
alsaq ki, şah Arsvaqanm dövründə yerli ziyalı Beniamin
ümum Alban ölkəsi üçün əlifbanı da məhz çoxlu boğaz
səslərinə malik qarqarların dili əsasında tərtib etmişdir, onda
tədqiqatçı Treverin fikrinin həqiqatə uyğun olduğunu
söyləmək olar.
Lakin Qarqarlara məxsus arxeoloji abidələr zəif
öyrənilmişdir. Tarixi mənbələrdən aydın olmuşdur ki, bu
tayfa əvvəlcə dağlarda məskunlaşmış, sonralar isə düzən
sahələrə gələrək oturaq təsərrüfatla məşğul olmağa
başlamışlar. Qafqaz Albaniyasında xristianlığı ilk dəfə qəbul
edən tayfalardan biri də məhz qarqarlar olmuşlar.
198