bu sahələrdə tətbiq edilməsi mexanizmini işləyib hazırlamışdır.
R.Əliyev elmi araşdırmalarını davam etdirmiş, ARDNŞ-də
maliyyə -uçot fəaliyyətinin müasir tələblərə uyğun idarə edilməsini
təmin edən lokal və qlobal kompüter şəbəkə sisteminin yaradılması
nın elmi əsaslarının müəllifidir.
O, bu tədqiqat əsərini müdafiə edərək iqtisad elmləri namizədi
alimlik dərəcəsi almışdır. R.Əliyev 2004-cü ildə “Respublikanın
Neft və Qaz sənaye sahəsində Maliyyənin idarə edilməsində opti
mal manevretmə problemlərinin tədqiqi” mövzusunda doktorluq
dissertasiyası müdafiə edərək maliyyə sahəsində iqtisad elmləri
doktoru elmi adını almışdır. R.Əliyev 70-ə yaxın elmi, elmi-metodi
ki əsərin, 5 monoqrafiyanın müəllifidir.
Əsgər Məmməd oğlu Zeynalov - filologiya elmləri doktoru,
professor.
1951-ci il sentyabrın 27-də
İrəvan yaxınlığındakı Uluxanlı
mahalının Yuxarı Necili (Nizami)
kəndində anadan olmuşdur. 1969-
cu ildə Uluxanlı məktəbini, 1974-
cü ildə Azərbaycan Dövlət Peda
qoji Xarici Dillər İnstitutunun
fransız dili fakültəsini bitirmişdir.
Uzun illər müxtəlif orta məktəb
lərdə müəllim işlədikdən sonra,
1988-ci ildə ailəlikcə Bakıya köç
müş, 1989-98-ci illərdə ADU-nun
Praktik fransız dili kafedrasında
laborant, baş laborant, müəllim,
baş müəllim, dosent vəzifələrində
çalışıb,
1998-ci ildən Praktik
Əsgər Zeynalov
fransız dili kafedrasının müdiri, 2004-cü ildən ADU-nun Tələbə
Elmi Cəmiyyətinin sədridir.
Ə.M.Zeynalov 1991-ci ildə “Azərbaycan bayatıları Qafqaz
regionunda” mövzusunda namizədlik, 2003-cü ildə isə “Fransız
46
ədəbiyyatında Şərq (Volterin yaradıcılığı üzrə)” mövzusunda dok
torluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Ə.Zeynalov 15-dən artıq kitabın, 300-dən artıq elmi-publisis
tik məqalənin müəllifidir. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Bir
liklərinin üzvü olan Ə.Zeynalovun müxtəlif illərdə “Fransız ədəbiy
yatında Şərq”, “Şərq Volter yaradıcılığında”, “Azərbaycan bayatıla
rı Qafqaz regionunda”, “Viktor Hüqo”, İllərin yol yoldaşı”, “Orda,
bir yurd var uzaqda”, “O bir əsr idi”, “Dil və ədəbiyyatın tədrisinə
dair düşüncələr”, “Hara gedir bu qatar?” və digər kitabların müəlli
fidir. Kütlə arasında ona ən çox hörmət qazandıran “İrəvan ziya
lıları” kitabı olmuşdur.
Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında ilk dəfə olaraq namizədliyi
bir dillə, doktorluğu başqa bir dillər - daha dəqiqi, erməni və fransız
qaynaqları əsasında yazan Əsgər Zeynalov Bakıda, İrəvanda, Alma
niyada, Türkiyədə keçirilən Beynəlxalq konfranslarda iştirak etmiş,
bir ay Fransada təkmilləşmədə olmuşdur. Fransanın ən nüfuzlu
orqanlarından biri “L'est Republikən” qəzetində Ə.Zeynalov
haqqında “Viktor Hüqonun azərbaycanlı mütəxəssisi Dil Vərdişləri
Mərkəzində” adlı məqalə nəşr edilmişdir (11 avqust, 2007-ci il).
Ə.Zeynalovun Rusiyada, İranda, Türkiyədə 10-a qədər məqa
ləsi nəşr olunmuşdur.
Gülçöhrə
Hüseyn
qızı
Məmmədova - 1953-cü il aprelin
12-də Qərbi Azərbaycanın Vedi
rayonunda andan olub. 1971-ci
ildə Bakı şəhərinin 10 saylı orta
məktəbini bitirib. Həmin il Azər
baycan Politexnik İnstitutunun me
marlıq fakültəsinə daxil olmuşdur.
Tələbəlik illərində ictimai işlərdə
fəallıq göstərmişdir.
1975-ci ilin sentyabr ayında
G.H.Məmmədova yeni yaranmış
Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri
Gülçöhrə Məmmədova
47
İnstitutunun komsomol komitəsinin katibi seçilmiş və 1979-cu ilə
qədər həmin vəzifədə işləmişdir. 1976-cı ildə Azərbaycan İnşaat
Mühəndisləri İnstitutunun memarlıq fakültəsini bitirib, 1979-cu ildə
həmin institutun “Memarlıq konstruksiyaları və abidələrin bərpası”
kafedrasında assistent vəzifəsində işə başlamışdır.
1985-ci ildə “Qafqaz Albaniyasının erkən və orta əsrlər xristi
an memarlığı” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə et
mişdir.
1991-ci ildə “Memarlıq konstruksiyaları və abidələrin
bərpası” kafedrasının dosenti, 2000-ci ildə isə professoru vəzifəsinə
seçilmişdir. “Memarlıq konstruksiyaları”, “Azərbaycan memarlığı
nın tarixi”, “Abidələrin bərpası” fənləri üzrə mühazirələr aparmış,
diplom layihələrinə rəhbərlik etmişdir.
Elmi fəaliyyəti Qafqaz Albaniyasının memarlığı və Azərbay
can ərazisində xristian dini memarlığının tədqiqi ilə bağlıdır. Bir
çox abidələrin elmi rekonstruksiya layihələrini işləmişdir. 1999-cu
ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 70-ə yaxın elmi və
metodik işləri var. O cümlədən, “Qafqaz Albaniyasının dini memar
lığı”, “Qafqaz Albaniyasının memarlığı” (rus dilində) adlı monoqra
fiyaların, “Azərbaycanın qədim və ilkin orta əsrlər memarlığı”,
“Kiş”, “Şəkinin memarlıq abidələri” kitablarının müəllifidir.
Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının və Şərq ölkələri Memar
lıq Akademiyasının həqiqi üzvüdür. 2000-ci ildə Memarlıq və İnşa
at Universitetinin rektoru vəzifəsinə təyin edilmişdir.
II çağırış 2000-2005-ci il Azərbaycan Respublikası Milli
Məclisinin deputatı olmuşdur. Beynəlxalq Elmlər Akademiyası Şər
qi Avropa Bölməsinin və Şərq ölkələri Beynəlxalq Memarlıq Aka
demiyasının akademikidir. 2010-cu ildə yenidən Azərbaycan Milli
Məclisinin deputatı seçilmişdir.
48
Zakir Məhərrəm oğlu Rzayev -
1940-cı ildə Uluxanlı qəsəbəsində anadan
olub, 1957-ci ildə Uluxanlı orta mək
təbini, 1962-ci ildə Azərbaycan Dövlət
Universitetinin kimya fakültəsini bitirib.
1963-cü ildə Moskvada aspiranturaya da
xil olub və 1967-ci ildə polimerlər kimya
sı üzrə dissertasiya müdafiə edərək kimya
elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alıb.
1968-1992-ci illərdə Azərbaycan
EA Polimer Materiallar İnstitutunda baş
elmi işçi, laboratoriya müdiri, elmi işlər
üzrə
direktor
müavini
vəzifələrində
çalışıb. Bu illərdə respublikada elmi-təşkilati işlərlə yanaşı, bir çox
ümumittifaq (22) və beynəlxalq (18) konqres və simpoziumlarda
50-yə yaxın məruzə ilə çıxış edib, 23 elmlər namizədi, 2 elmlər
doktoru yetişdirib.
1983-cü ildə Moskva Dövlət Universitetində dissertasiya mü
dafiə edib kimya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi alıb, 1984-cü ildə
professor adma layiq görülüb.
1992-ci ildə Türkiyədən dəvət almış və orada professor kimi
elmi-pedaqoji fəaliyyətə başlayıb.
Professor Z.Rzayev hazırda 3
kitabın (2-i rus, 1-i ingilis dilində) 200-
dən artıq məqalənin (75-i ingilis
dilində), 80 ixtira və xarici patentin
müəllifidir.
Fərrux Məmməd oğlu Məm
mədov - 1938-ci il dekabrın 29-da İrə
van şəhərində müəllim ailəsində ana
dan olub. Sonra ailə həmişəlik Uluxan-
lı kəndinə köçmüşdür. Fərrux Uluxanlı
orta məktəbində təhsil almışdır.
Fərrux Məmmədov
49
1960-cı ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirib
Azərbaycan EA-nın Nəbatat İnstitutunda elmi işçi vəzifəsində çalış
mışdır.
1963-cü ildə aspiranturaya daxil olmuş və üç il müddətinə Ru
siya EA-nın baş nəbatat bağına ezam edilib. 1967-ci ildə Azərbay
can EA-nın Nəbatat İnstitutunda dissertasiya müdafiə edərək, biolo
giya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
1967-1982-ci illərdə Nəbatat İnstitutunda kiçik elmi işçi, insti
tutun Mərdəkandakı dendroloji bağında baş elmi işçi və bitki intro-
duksiyası və iqlimləşdirilməsi şöbəsinin rəisi vəzifələrində çalışıb.
1982-1991-ci illərdə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Bağçılıq,
Çayçılıq və Subtropik Bitkilər İnstitutunun direktoru, sonradan isə
Elm-İstehsalat Birliyi kimi fəaliyyət göstərdiyindən onun baş direk
toru vəzifələrində çalışıb.
Elmi müəssisələrdə çalışdığı dövrlərdə apardığı tədqiqat işlə
rinin nəticələri 115 elmi əsərdə, 6 kitabda, 3 monoqrafiyada və son
vaxtlar çapdan çıxmış “Dentrologiya” dərsliyində öz əksini tapıb.
1991-ci ildən 2001-ci ilədək Azərbaycan Meşə Təsərrüfatı
İstehsalat Birliyində (“Azərmeşə” İB) aparıcı aqronom vəzifəsində
işləyib. Sonra isə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyində çalış
mışdır.
2004-cü ildə Bakı şəhərində vəfat
etmişdir.
Abbas Məmməd oğlu Quliyev -
1940-cı il noyabrın 13-də Uluxanlıda
anadan olmuşdur. 1957-ci ildə Uluxanlı
orta məktəbini, 1962-ci ildə Azərbay
can Dövlət Universitetinin kimya fa
kültəsini bitirib, təyinatla Sumqayıt
Kimya zavoduna işə göndərilmişdir.
1964-cü ildə Leninqradda SSRİ
EA-nın Yüksəkmolekullu Birləşmələr
İnstitutunun aspiranturasına daxil olub,
dissertasiya müdafiə edərək kimya
M
Abbas Quliyev
50
elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
1968-93-cü illərdə Azərbaycan EA Polimer Materialları İnsti
tutunda kiçik elmi işçi, sonra böyük elmi işçi və nəhayət laborato
riya müdiri vəzifələrində çalışıb.
1987-ci ildə doktorluq dissertasiya müdafiə etmiş, 1989-cu
ildə professor elmi adma layiq görülmüşdür.
Professor A.Quliyev Funksional polimerlər laboratoriyasına
rəhbərlik etməklə yanaşı, 1993-cü ildən etibarən həm də institutun
elmi işləri üzrə direktor müavini vəzifəsində çalışır. Üzvi kimya və
yüksək molekullu birləşmələr kimyası sahələrində tanınmış alimdir.
Elmi yaradıcılığının nəticələri 280-dən artıq elmi əsərdə, o cüm
lədən 60-a yaxın ixtirada öz əksini tapıb.
Dəfələrlə Ümumittifaq və Beynəlxalq konfrans və konqreslər
də yüksək səviyyəli elmi məruzələrlə çıxış edib, onun rəhbərliyi
altında 10 namizədlik dissertasiyası müdafiə olunmuşdur. Əməkdar
Elm xadimidir.
Orucəli Hüseynqulu oğlu Rza
yev - 1956-cı ilin mayında Uluxanlı
kəndində anadan olub. 1973-cü ildə
orta məktəbi, 1977-ci ildə H.Zərdabi
adma GDPİ-nin fizika-riyaziyyat fa
kültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib,
institutun riyazi analiz kafedrasında fə
aliyyətə başlamışdır.
1984-cü ildən texniki təlim labo
ratoriyasında baş laborant, 1988-ci il
dən ÜTF kafedrasında müəllim, 1990-
cı ildən mühəndis, pedaqoji fakültədə
dekan müavini, 1991-ci ildən UTF
kafedrasında baş müəllim vəzifələrində çalışıb. 1994-cü ildən UTF
kafedrasının dosenti, 1996-cı ildən ÜTF kafedrasının müdiri, 1997-
ci ilin noyabrından 2008-ci ilə qədər institutun tədris işləri üzrə
prorektoru vəzifəsində işləmişdir.
Orucəli Rzayev
51
1987-ci ildən fizika-riyaziyyat elmləri namizədidir. 20-dən ar
tıq elmi məqaləsi dərc olunub. 2005-ci ildən riyaziyyat elmləri dok
torudur.
Kitabdakı Uluxanlı məktəbinin yetirmələri professorlar
G.Məmmədova, Z.Rzayev, F.Məmmədov, O.Rzayev haqqındakı
materiallar hazırlanarkən “Zülmət səltənətində məşəl” kitabındakı
oçerklərdən istifadə olunmuşdur.
* * *
İrəvan və onun ətrafında İrəvan gimnaziyası, İrəvan Müəl
limlər Seminariyası və Uluxanlı məktəbi ilə yanaşı get-gedə yeni
tipli məktəblər fəaliyyət göstərmişlər.
«Kavkazskiy kalendar» məcmuəsinin 1895-ci il nömrəsin
də bildirilir ki, 1883-cü ildə İmanşalıda, Qurduquluda dərəsində,
Böyük Vedidə yeni tipli məktəblər açılmışdır.
Bu dövrlərdə yaranmış məktəblərdən biri də 1898-ci ildə
fəaliyyətə başlamış. İrəvandakı rus-tatar məktəbi idi. 1909-cu
ilin «Kavkazskiy kalendar» məcmuəsində haşım bəy Nəriman-
bəyovun R us-tatar məktəbinin müəllimi olduğu göstərilir. Məc
muənin 1904-cü il nömrəsində isə İrəvan rus-tatar məktəbində
Abbasqulu xan Erivanskinin fəxri nəzarətçi, Haşım bəy Nəri
manbəyovun nəzarətçi olduğu vurğulanır. O da qeyd olunur ki,
İrəvan rus-tatar məktəbində həmin dövrdə 106 şagird təhsil
alırdı.
Məcmuənin 1906-cı il nömrəsində İrəvan rus-tatar məktə
binin heyətinin genişləndiyi aydınlaşır. Buradan bəlli olur ki,
1906-1907-ci il tədris ilində İrəvan rus-tatar məktəbində Haşım
bəy Nərimanov nəzarətçi, Həmid bəy Şahtaxtinski və Mustafa
Rəcəbov müəllim, Axund Abdulla bəy Qazıyev şəriət müəllimi,
Məmməd Vəli Qəmərlinski Azərbaycan dili müəllimi kimi fəaliy
yət göstərmişlər.
Onu da xatırlatm aq lazımdır ki, Həmid bəy Şahtaxtinski
həmin ildə eyni zam anda rəvan Müəllimlər Seminariyasında da
Azərbaycan dili dərsini deyirdi.
52
Məmməd Vəli Qəmərli isə vaxtıyla İrəvanda işləyərkən
atalar sözlərini toplayıb kitab şəklində nəşr etdirmişdi.
Məcmuənin 1902-ci il nömrəsində isə aşağıdakı heyətin -
Haşım bəy Nərimanbəyovun nəzarətçi, Həsən bəy Qazıyevin və
Qafar Məmmədovun müəllim, Məmməd Vəli Qəmərlinskinin
Azərbaycan dili müəllimi, Axund Abdulla bəy Qazıyevin şərit
müəllimi işlədiyinin şahidi oluruq.
«Kavkazskie kalendar»ın 1907-ci il nömrəsində İrəvan
rus-tatar məktəbində heyətin eynilə - yəni Haşım bəy N ərim an
bəyovun nəzarətçi, Həmid bəy Şahtaxtinskinin və M ustafa R ə
cəbovun müəllim, Axund Abdulla bəy Qazıyevin şəriət müəllimi
və Məmməd Qəməlinskinin Azərbaycan dili müəllimi qaldığı
bəlli olur.
Haşım bəy Nərimanbəyovun haqqında bəzi məlumatlar
təsdiq edir ki, bu görkəmli xadiminin özü də İrəvan gimnaziyası
nın məzunu olmuşdur. «Kazkazskiy kalendar» məcmuəsinin
1912-ci il və 1916-cı il nömrələrindən aydın olur ki. Haşım bəy
Nərimanbəyov eyni zamanda İrəvan Ripsini gimnaziyasında
müsəlman şəriət bölməsinin müdiri və Azərbaycan dili müəllimi
vəzifəsində çalışmışdır.
İrəvanda progimnaziya da fəalliyyət göstərmiş və arxiv sə
nədləri İsfəndiyar bəy Sultanovun burada işlədiyini göstərir.
«Kavkazskiy kalendar» məcmuələrinin 1914, 1916 və
1917-ci il nömrələrindən bəlli olur ki, İrəvanda əsas fəalliyyət
göstərən məktəblərdən biri Ruşkin məktəbi olmuşdur və Mirzə
Hüseyn Axundov həm müsəlman şöbəsinin müdiri, həm də
Azərbaycan dili müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişdir. İrəvan
məktəblərinin hər biri geniş tədqiqatın mövzusudur. Biz yalnız
gələcək tədqiqatlar üçün istiqamət verməyi məsləhət bildik.
53
MÜNDƏRİCAT
İrəvan məktəbləri (Teymur Əhmədov)......................................... 3
İrəvan gimnaziyası....................................................................6
İrəvan Müəllimlər Seminariyası.............................................22
Uluxanlı m əktəbi.....................................................................32
Uluxanlı məktəbinin yubileyi................................................ 40
Əsgər Zeynalov
İrəvan məktəbləri
Bakı - Mütorcim -2011
5, QO
Çapa imzalanıb: 14.04.2011.
Format: 60x84 1/16. Qamitur: Times.
Ofset kağızı: əla növ. Həcmi: 3,5 s.ç.v. Tiraj: 100.
Sifariş №25. Qiyməti müqavilə ilə.
“Mütərcim” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi
Bakı, Rəsul Rza küç., 125
Tel./faks 596 21 44
e-mail: mutarjim @maiL ru
Dostları ilə paylaş: |