Eshchanova xusnibonuning zoologiya fanidan yozgan

I.1. Bo'g'imoyoqlilar (Arthropoda ) tipi umumiy tavsifi.
Bu hayvonlar yer yuzida nihoyatda keng tarqalgan bo'lib, yer sharining biror bo'lagi yo'qki bular uchramasa. Dengiz va okeanlarda, suv tubining eng chuqur zonalaridan tortib, eng yuksak cho'qqilargacha, cho'llar, batqoqliklar, qaynar bo'loqlar, yer osti suvlaridan ham uchraydi. Bular umurtqasizlar ichida eng ko'p turni ( 1mln 300 mingga yaqin ) o'z ichiga oladi.
Bularning tanasi halqali chuvalchanglar kabi segmentlardan tashkil topgan, hamda ularda segmentlararo parda yo'qolgan. Terining ustki qismdagi kutikula qalinlashib, u xitin deb ataluvchi organik modda tarkibiga ega bo'lgan qattiq himoya qobig'i hosil etgan. Ayni vaqtda mazkur qavat tashqi skelet vazifasini ham bajaradi. ( Ichki tomondan bu qavatga muskullar birikadi). Shuning uchun ham bo'g'imoyoqlilarning oraliqlari yupqalashgan. (Po'st tashlash hodisasi).
So'nggi takomillanish natijasida ( halqali chuvalchanglar parodiyalari ) hosil bo'lgan harakat organlari - oyoqlari maxsus bo'g'imlardan tashkil topgan. Tipning sodda tuzilgan qadimgi avlodlarida oyoqlar soni ko'p bo'lib, bir qancha guruhlarda ular xilma – xil vazifalarni bajarishga moslashib o'zgargan bo'lishi, bir qanchalarida esa oyoqlar soni kamayishi yuz berganligi xarakterlidir.
Bo'g'imoyoqlilarda tana uch qismdan iborat: Bosh, tana va qorincha ( abdomen ).
Bundan tashqari bularda-yaxshi rivojlangan harakat organlari oyoqlarining paydo bo'lishi, ularda sezuv organlarining g'oyat kuchli darajada rivojlanishi xarakterlidir. Markaziy nerv sistemasi, bosh miya va qorin nerv zanjirini murakkablanishi va taraqqiy etishini muvofiqlashtirgan.
Ikkilamchi tana bo'shlig'i o'zgargan. Bu tana bo'shlig'i(ko'pchilik zoologlarning fikricha birlamchi va ikkilamchi tana bo'shlig'ining qo'shilishidan ) hosil bo'lgan. Shuning uchun ham ortidan ularda qon aylanish sistemasi (qon tomirlari to'la tutashgan emas ).
Dastlabki suvda yashovchi bo'g'imoyoqlilarda halqalilarning nafas olish organi-paronodiya o'simtalarining rivojlanishi natijasida rivojlangan jabralar bo'ib, bir qanchalarida havodan nafas olishga moslashgan varaqchalar ( o'pka) yoki naychalar sistemasi (traxeya) taraqqiy etgan.
Bo'g'imoyoqlilarning hamma avlodlari jinsiy yo'l bilan ko'payadi. Buularning hamma avlodlarida embrion taraqqiyoti lichinkalik davrini o'taydi. Juda ko'p hodisalarda lichinka to'la o'zgarishli ''metamorfoz'' orqali rivojlanadi.