ƏŞİr bəŞİROĞLU
Yüklə 6,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
Əşir Bəşiroğlu 387 N.Kaprielov – diş poliklinikasının həkimi. O, “Dostluq hər şeydən qiymətlidir”adlı məqalədə yazmışdır: “Şərq müdrikləri demişlər ki, Vətən valideynlərin qəbri olan yerdir. Mənim babam, dədəm Azərbaycan torpağında uyuyurlar. Mən də həmin torpaqda anadan olmuşam, böyümüşəm və bu günə qədər də yaşayıram. Bura mənim Vətənimdir. Bir vaxt mənim qızım ağır xəstələndi və ona təcili qan lazım oldu. İlk köməyə gələnlər azərbaycanlılar idi. Ona görə də hər gün, hər saat qan qardaşları olmuşuq” (“Kommunist Sumqaita”, 29 may, 1988). H.Kasparyan: “O faciəli günlərdə təmiz, saf, vicdanlı adamlar provokatorlara, təhrikçilərə qoşulmadılar. Mənim qonşuların Kamal və Tamara Abdullayevlər, Malik Həsənov, Zöhrab Əliyev, Səmayə Hacıyeva, Zara Şabilova, Şirin Səfərov, İmran Cəfərov və bir çox başqaları bizə təcili köməyə gəldilər” (“Kommunist Sumqaita”, 22 iyun, 1988). M.Qazarov: 01 iyul 1988- ci il tarixdə “Kommunist Sumqaita” qəzetində “Bizim dostluğumuz müqəddəsdir” adlı məqalə dərc etdirmişdir. Məqalədə oxuyuruq : “Mən Ermənistanın Gorus rayonunda Gorundzor kəndində anadan olmuşam. Bizim kəndimiz üç tərəfdən Laçın rayonunun azərbaycanlı kəndləri Cicimli, Qazı dərəsi və Zabuxla həmsərhəddir. Onlar bizim dilimizi yaxşı bilir, biz də onların. Biz həmişə çox mehriban qonşuluq şəraitində yaşamışıq. Mən 50 ildən çoxdur ki, Azərbaycanda işləyirəm. Mənim ailəmin və dostlarımın azərbaycanlılarla çoxillik dostluq həyatı mənə ixtiyar verir ki, üzümü Qarabağ ermənilərinə tutub deyim. Mənim əzizlərim, Qağlıq Qarabağ sakinləri! Mən inanıram ki, ağıl və bizim xalqların əsrlər boyu sülh, əminəmanlıq istəkləri qalib gələcək. Sizi millətçilik toxumu səpənləri lənətləməyə, onları dəf etməyə çağırıram. İ.Tamrazyan “Qırğına qədər bizim azərbaycanlılarla münasibətlərimiz çox yaxşı idi. Mən heç vaxt təsəvvür etməzdim ki, belə hadisə ola bilər. Mən hətta azərbaycanlılarla “kirvə” olub qohumlaşmışdım. Bir ailə kimi dostcasına yaşayırdıq. Biz özümüz başa düşə bilmirik ki, bu necə ola bilərdi”. (Yuriy Pompeyev. «Кровавый омут Карабаха» - “Qarabağın qan girdabında”, Bakı, 1992, s.61) C əsur qardaşlar 388 Beləliklə, aydın olur ki, uzun illər Sumqayıtda azərbaycanlılarla qonşu olmuş, əmək kollektivlərində birgə işləmiş ermənilər ancaq yaxın dostluqdan, yoldaşlıqdan, mehriban qonşuluqdan, “kirvə” olmalarından danışırlar, heç bir güley- güzar etmirlər. Amma bir dəfə də olsun Azərbaycanda, Sumqayıtda olmamış separatçı, millətçi, öz xalqının da düşməni olan erməni “başbilənləri” Azərbaycanda “milli əsarət” siyasəti aparılmışdır deməklə bütövlükdə Azərbaycan xalqına, o cümlədən Sumqayıt şəhərinə və onun çoxmillətli əhalisinə xas olmayan fikir söyləyir, qara yaxır, böhtan atırlar. Əslində isə, bütün Azərbaycan Respublikasında, o cümlədən xalqlar dostluğu şəhəri olan Sumqayıtda da ermənilərə qarşı qayğı, mehribançılıq, xüsusi milli səxavət göstərilmişdir. Yuxarıda yazılanlardan göründüyü kimi, Sumqayıtda sənaye obyeklərinin və şəhər binalarının ilk bünövrə daşını qoymuş “Zaqsənayeinşaatı” tikinti trestinin 1944-1958- ci illərdə (14 il) fəaliyyət göstərmiş “Fəhlə Təchizatı Şöbəsi”-nin “Ticarət”, İctimai-iaşə”, “Məişət xidməti” şəbəkələrinə dolmuş ermənilərin şəhərdə qorxmadan- çəkinmədən törətdikləri hiyləgər əməlləri açıqlamaq məqsədi ilə apardığımız kiçik bir sosioloji tədqiqat nəticəsində erməni milli mentalitetinə xas olan bəzi cəhətlər üzə çıxdı. Bu cəhətlərdən bir neçəsini qısaca ümumiləşdirək. Birinci. 1988- ci ildə Sumqayıtda özləri təşkil etdikləri hadisələrdən sonra separatçı-millətçi və terrorçu ermənilər hay-küy salırlar ki, “70-illik Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycanda milli əsarət siyasəti aparılmışdır. Sumqayıt hadisələri isə həmin siyasətin təbii nəticəsidir”. Məlumdur ki, ermənilər Sumqayıtda terrorçuluq hadisələri təşkil edənə qədər xalqlar dostluğu şəhəri kimi geniş tanınmış Sumqayıtda 84 millətin və azyaşlı etnik qrupların nümayəndələri çox mehriban yaşayırdılar və bugün də mehriban yaşayırlar. Həmin xalqın nümayəndələrindən olan adamların heç biri demir ki, Azərbaycanda, Sumqayıtda 70 il onlara qarşı “milli əsarət” siyasəti aparılmışdır. Tədqiqatımızın nəticələri göstərir ki, Sumqayıtda digər millətlərdən olan adamlardan, hətta azərbaycanlıların özlərindən də artıq hörmət, qayğı və kömək ermənilərə göstərilmişdir. Bunun səbəbi isə, abırsız-həyasız ermənilərin hiyləgərlik bacarığı, vəzifəli azərbaycanlıların isə, tamahkarlığı və maymaqlığı olmuşdur. İkinci. Ermənilər Sumqayıtın sənaye müəssisələrində adətən, müdir yox, baş mühəndis, baş mühasib, şöbə müdiri, xəzinədar, direktorun sürücüsü, katibəsi, Əşir Bəşiroğlu 389 makinaçısı işləməyi üstün tuturdular. Ticarətdə, iaşədə, məişət xidməti şəbəkələrində isı əksərən müdir olmağa can atmışlar. Hiyləgər ermənilər sənaye müəssisələrində müdir işləmək istəmirdilər, ona görə ki, müdirlər məsuliyyət daşıyırdı, onlardan plan tələb olunurdu. Sonra isə sovet dövrü müəssisə, idarə, təşkilat rəhbərlərinin iş vaxtının çoxu komsomol, həmkarlar, partiya iclaslarında,bürolarda, plenumlarda, sessiyalarda keçirdi. Yerlərdə isə əsas işləri görənlər baş mühəndislər, baş mühasiblər idi ki, həmin vəzifələri də ermənilər tuturdu. Ticarətdə, iaşədə, məişət xidməti sahələrində müdir vəzifələrində işləyənlər ortajda yeyib, qıraqda gəzdikləri üçün, o şəbəkələrdə, demək olar ki, bütün təsərrüfat ermənilərin əlində olmuşdur. Üçüncü . Müəssisə, idarə və təşkilatda ilk dəfə işə qəbul olunan ermənilər dərhal mənzil, telefon, maşın, bağ, mebel, qaraj növbəsinə dayanıb onları əldə etdikdən sonra sənajye və tikinti müəssisələrini tərk edir, ticarət, iaşə, məişət xidməti göstərən müəssisələrə axışırdılar. Onların da böyük əksəriyyəti azsavadlı qadınlar idi. Kişilər isə o zaman dəbdə olan “sezonnaya rabota” – “mövsüm işi” adı ilə Sumqayıtdan çıxıb iqtisadi baxımdan daha təmiz olan respublikalara, vilaıyətlərə, şəhər və kəndlərə gedirdilər və çoxları geri qayıtmırdılar. Onların ardınca isə oğlanları və qızları oxumağa gedirdilər və geri qayıtmırdılar. Dördüncü . Şəhərin mənzil-kommunal idarələrində yuva salmış erməni qadınları – katibələr, mühasiblər, makinaçılar, pasport qeydiyyatı ilə məşğul olanlar şəhərin yaşayış evlərində boşalan keyfiyyətli mənzillərin ermənilərin əlinə keçirilməsində fəal rol oynayırdılar. Beşinci. Şəhərdə erməni oğlanları slavyan xalqlarından olan qızlarla, qızları isə əksərən azərbaycanlı oğlanlarla ailə-nigah münasibətlərinə girməsi prosesi şəhər həyatının bütün sahələrində ermənilərin əl-qol açması üçün geniş imkan yaradırdı. Altıncı. Sumqayıtda doğulan, uşaq baxçasında böyüyən, rus dilində orta məktəbi bitirən erməni uşaqlarının əksəriyyəti keçmiş SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərinə ali təhsil almağa gedirdilər. Onların çoxu ali məktəbi qurtarandan sonra geri qayıtmırdı. C əsur qardaşlar 390 Yeddinci . Şəhərin tabitə qovşağı təşkilatında məskən salmış erməni qızları Sumqayıt haqqında lazım olan informasiyanı marağında olan yerlərə asanlıqla ötürürdülər. Səkkizinci. Sumqayıtda ermənilər yaşayan mənzillərin əksəriyyətinə telefon xətti çəkilmişdi. Odur ki, şəhərin sənaye və ərzaq dükanlarına keyfiyyətli ərzaq məhsulları və defisit mallar gələn kimi bir-birinə xəbər verirdilər, azərbaycanlılar və digərləri xəbər tutana qədər, hamısını alıb aparırdılar. Doqquzuncu. Ermənilər “erməniçilik” ideologiyasına xas olan bütün çirkli, alçaq əməllərə əl atmaqla yüksək vəzifəli azərbaycanlı məmurların sürücüsü, katibəsi, makinaçısı işləyirdilər. Bəzən azərbaycanlıların özlərinin də problemlərini həll etməkdə ermənilər kömək göstərirdi. Onuncu . Bütün günahları, təqsirləri ermənilərin üstünə yıxmaq, əlbəttə, səhv olardı. Öz günahlarımız daha çox olmuşdur. Sovet hakimiyyəti illərində Sumqayıtda ermənilərə yaşıl işıq yandıranlar maymaq, tamahkar, hayquşların- vayquşların toruna düşmüş azərbaycanlılar olmuşdur. Hörmətli oxucu! Müstəqil Azərbaycan Respublikasının hərtərəfli və dinamik inkişaf etməsinə bu gün maneə törədən əsas faktor iki qonşu xalqdan birinin aktivliyi (məkrliliyi) və digərinin passivliyi (unutqanlığı) şəraitində tarixən yaranmış Ermənistan – Azərbaycan münasibətləri problemidir. Ermənistan –Azərbaycan münasibətləri erməni tərəfin Türkiyə, Azərbaycan, Gürc üstan və Rusiya torpaqları hesabına “Böyük Ermənistan dövləti yaratmaq” xülyasından törənmiş və XX əsrdə xalqımızın başına 1905, 1918-1920-ci illər qırğınları, 1948-1953-cü illər deportasiya, 1988-ci il Əsgəranda və Sumqayıtda törədilmiş hadisələri, 1992-ci il Xocalı soyqırımı kimi dəhşətli faciələri gətirmişdir. XXI ərsin astanasında Azərbaycan Respublikasının ərazisinin 20%-i zəbt edilmiş, bir milyondan artıq adam öz ata-baba yurdlarından qovulmuşdur. Sumqayıtda törədilmiş hadisələrin səbəbi nə dostluq şəhəri Sumqayıtla, nə də burada yaşayb-yaradan 80-dən artıq müxtəlif millətlərdən olan insanların – Sumqayıt əhalisinin millətlərarası münasibətləri ilə bağlı deyildir. Həm xarici ölkələrdə, həm də Moskvada ən yüksək dairələrdə vəkillik edən ermənilər M.S.Qorbaçovun “yenidənqurma” adı altında SSRİ-ni parçalamaq Əşir Bəşiroğlu 391 siyasətindən istifadə edib Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini Ermənistana birləşdirmək qərarına gələrək, Moskvanın razılığı ilə Qarabağ uğrunda ümummilli erməni hərəkatına güclü təkan vermək üçün ictimai-siyasi bəhanə rolunu oynaya biləcək antierməni iğtişaşlarının törədilməsi məqsədilə Azərbaycanın cavan şəhəri Sumqayıtı əlverişli yer kimi seçmişlər. Sumqayıtda törədilmiş 1988-ci il fevral hadisələrindən mümkün qədər çox bəhrələnmək, dünya ictimaiyyəti nəzərində azərbaycanlıların zalım, qəddar, qaniçən, barbar obrazını yaratmaq və güya bu səbəbdən də onlarla birgə yaşamağın qeyri- mümkünlüyü haqqında fikir formalaşdırmaq məqsədi güdən erməni millətçiləri dəridən-qabıqdan çıxır, hər cür vasitələrə əl atırlar. Bunun əksinə olaraq Azərbaycanda heç bir zaman antierməni təbliğatı aparılmamış, hətta erməni millətçi və separatçıların tarixi saxtalaşdırmaq siyasətinin əleyhinə belə düşünülmüş, ardıcıl, sistemli təbliğat işi aparılmamış, onun son d ərəcə vacib olduğu dərk edilməmiş, “unudulmuşdu”. Tarixi unutqanlıq sosial bəladır. Bu bəlaldan xilas olmaq lazımdır. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyeb 31 mart – Azərbaycanlıların soyqırımı günü münasibətilə Azərbaycan xalqına 29 mart 2000-ci il tarixli müraciətində tarixi unutqanlığımıza son qoyulmasının vacibliyi fikri xüsusilə vurğulanır: “Biz bütöv xalqlara qarşı düşmənçilik təbliq etmək fikrindən uzağıq. Bu yolun perspektivi yoxdur. Tarixi yaddaşsızlıq və unutqanlıq xalqımızın taleyüklü tarixi problemlərinin həllinə keçilməz maneələr yarada bilər. Bunların dərslərini mənimsəmək, nəticələrini aradan qaldırmaq, indiki və gələcək nəsilləri xalqımıza qarşı fəaliyyət göstərən düşmən qüvvələrə və planlara qarşı ayıq-sayıqlıq ruhunda düzgün tərbiyə etmək bizim vəzifəmizdir”. SON SÖZ Laçın rayon İcra hakimiyyəti Sultan bəyin anadan olmasının 140 illik yubiletinin qeyd edilməsi haqqında 01.12.2010-cu il tarixli 80 saylı sərəncam imzalamışdı. Bu münasibətlə 28.01.2011-ci il tarixdə Laçın rayon İcra hakimiyyətində görüş keçirildi. Bu görüş bir Azərbaycan vətəndaşı kimi məni çox sevindirir. M ən nə vaxtsa bu şəxsiyyətin öz layiqli qiymətini alacağına inanırdım. Bu gün h əqiqət bərpa olunur. Sultan bəyi xarakterizə etmək olduqca çətindir, həm C əsur qardaşlar 392 d ə şərəflidir. Çətindir ona görə ki, o, özünə xas olan hər tərəfli fitri istedadlı bir şəxsiyyətdir. Şərəflidir ona görə ki, hər bir Türk oğlu ona oxşamağa çalışır, onun h əyat yolunu öyrənir, ondan qürurlanır, onu ürəkdən sevir. Sultan b əy vətənpərvərdir. O, doğulduğu obanı, eli, onun yaylaqlarını, meşələrini, göz oxşayan buz bulaqlarını, bir sözlə flora və faunasını, təbii sərvət deyil ən hər bir nemətlərini sevir. Çərçivəli, asılı rus zabiti olmaqdan bəylik qürurunu üstün tutan Sultan b əy Peterburqda ali hərbi təhsilini yarımçıq qoyaraq doğma vətəninə qayıtmışdır. Bundan sonra Laçında dövrünə görə müasir tipli zavodlar tikdir ərək əhalini işlə təmin etmiş, bəzi xarici dövlətlərlə ticarət əlaqələrini yaratmışdır. Erm ənilər mütəmadi olaraq 1905, 1906, 1918-1920-ci illərdə Qarabağa, Z əngəzura məkrli planlarla hücum etmişdilər.Bu hücumların dəf edilməsində Sultan b əy Paşa bəy oğlu Laçınlı igidləri öz vəsaiti hesabına silahlandırmaqla erm əni-rus birləşmələrini darmadağın etmişdir. İlk dəfə 1906-ci ildə Şuşanın azad edilm əsinə nail olmuş, onun dəstəsi 500-dən çox erməni öldürmüş, 300 nəfəri yaralamışdır. Andronikin əsas fikri Laçından keçməklə Qarabağı Ermənistanla birl əşdirmək idi. Onun bu planını da puç edən Sultan bəy Sultanovdur. Tarixd ə bu əməliyyat Zabux əməliyyatı ilə özünə yer almışdır. Bu əməliyyatda ağıllı, istedadlı, igid Türk oğlu Sultan bəyin müharibə taktikası n əticəsində Andranikin qoşunu son nəfərə kimi darmadağın edilir. Sultan bəy Sultanov v ə Xosrov bəy Sultanov qardaşları doğma obasını, elini, mənsub olduqları Türk soyunu ürəkdən sevmiş, Azərbaycan torpaqlarımın bütövlüyünü qorumuş və bu yolda həmişə mübarizə aparmışdılar. Az ərbaycan Sovet höküməti qurulandan sonra da bir müddət Xosrov bəy Şuşa İnqilab Komitəsinin sədri işlədi. Bu erməniləri narahat eləməyə başladı. 1920-ci il 12 mayda Erm ənistanın Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycan Şura hökümətinə Xosrov b əy Sultanovla əlaqədar göndərdiyi notada “erməni qırğınlarının təşkilatçısı Sultanov qırmızı lent taxaraq yenə də hakimiyyətdədir” – yazırdı. T əbii ki, Xosrov bəyə hansı hakimiyyətin iş başında olmasının çox da böyük f ərqi yox idi. ADR dövründə general-qubernator olanda da, Şuşa İnqilab Komitə s ədri olanda da, eyni məsuliyyətlə işinə sədaqətli idi. Onun mübarizəsi yurd uğrunda idi, torpaq uğrunda idi, vətəninin, dövlətinin bütovlüyü uğrunda idi. Əşir Bəşiroğlu 393 Xosrov b əy ermənini taniyırdı. Azərbaycan torpağına göz dikənlər, onu parçalayanlar, insanlarını məhv edənlər onun düşmənləri idilər. Xosrov bəy də, Sultan b əy də özlərinin müqəddəs mübarizələrini mərdi-mərdana aparmaqda israrlı idil ər. AXC-i dövründ ə Xosrov bəy Gorusa girmək, Zəngəzuru daşnaklardan t əmizləmək üçün icazə istəmişdi. Lakin, Xosrov bəyə heç bir icazə və lazimi köm əklik edilməmişdi. Bütün bunlara baxmayaraq 1920-ci ilin martında X.Sultanov Novruz bayramı ərəfəsi ermənilərin Şuşada qaldırdığı qiyamı dəf etdi. Elimizin qəhrəman oğlulları Sultan bəy və Xosrov bəy haqda kitab yazmaq çox şərəflidir, ancaq şərəfli olduğu qədər də məsuliyyətlidir. Mən bu kitabı yazmazdan əvvəl arxiv sənədlərini araşdırmış, oxu zallarında günlərlə oturub bu cəsur qardaşları haqda yazılarla tanış olmuşam. Eyni zamanda aşağıda göstərilən ədəbiyyatlardan istifadə etmişəm: 1. Az ərbaycan Xalq Cumhuriyyəti ensiklopediyası, 2. S əbahəddin Eloğlunun “Zəngəzur hadisələri” kitabı, 3. Şair-publisist Əvəz Lələdağın “Yaddan çıxmaz günlərim” kitabı, 4. Publisist yazıçı Famil Qaracallının (Süleymanov) “Anam niyə ağlayır” və “Qu quşunun nəğməsi” kitabları, 5. Professor Ziyadxan N əbibəylinin “Sulltan bəy və Xosrov bəy qardaşları” kitabı, 6. Sumqayıt Dövlət Universitetinin fəlsəfə kadedrasının müdiri, fəlsəfə elmləri doktoru, professor H əsən Şirəli oğlu Sadıqov və Sumqayıt Dövlət Universitetinin rus dili kafedrasının müdiri filologiya elmləri namizədi, dosent Ramazan Salam oğlu Məmmədovun birgə yazdıqları “Sumqayıt milli əsarət ya milli s əxavət?” kitablarından və internetdən əldə etdiyim bəzi məlumatlardan istifad ə etmişəm. Sadladıqlarım ədəbiyyatlardan istifadə edərək nəyə nail olmuşamsa onu oxucularım deyəcəklər, publisist-şair Əşir Bəşiroğlunun 12 kitabı oxuculara təqdim olunmuşdur. O kitablar oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır. Ümüd varıq ki, “Cəsur qardaşlar” adlanan bu 13-cü kitabı da oxucular tərəfindən qəğbətlə qarşılanacaqdır. C əsur qardaşlar 394 Əşir Bəşiroğlu “Qızıl qələm”, “Xalqın nüfuzlu ziyalı”, “Azərbaycan bayrağı”, “H.Z.Tağıyev”, “Həsən bəy Zərdabi” və “Şərəf” media mükafatları diplomu laureatıdır. Azərbaycan KİVİNİ-nin və Azərbaycan yazıçılar birliyinin üzvüdür. ƏŞİR BƏŞİROĞLUNUN NƏŞR OLUNMUŞ KİTABLARININ S İYAHISI Sıra N-si Kitabın adı Nəşriyyatın adı Nəşr tarixi Səhifə Nüsxə 1. Xatirəyə dönən günlər Memar nəşriyyatı 2005 225 300 2. İşıqlı şəxsiyyətlər unudulmur Memar nəşriyyatı 2006 300 500 3. Dağlar ağladı Min bir mahnı nəşriyyatı 2007 340 300 4. Mətanət Hərbi nəşriyyatı 2008 184 250 5. Mənim ana dilim Hərbi nəşriyyatı 2008 196 300 6. Yarımçıq ömür Hərbi nəşriyyatı 2008 176 400 7. Nəbi yurdu Hərbi nəşriyyatı 2009 420 300 8. Qəm karvanı Hərbi nəşriyyatı 2011 424 300 9. Dünya düzəlməz Təknur nəşriyyatı 2011 304 250 10. Pələng, şir və ayı Təknur nəşriyyatı 2012 350 300 11. Hamının sevimlisi Təknur nəşriyyatı 2012 200 300 12. Ağır faciə Təknur nəşriyyatı 2012 304 300 13. Cəsur qardaşlar Təknur nəşriyyatı 2013 520 350 İnternet ünvanı: www.anl.az Document Outline
Yüklə 6,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|