Əşir Bəşiroğlu
Yüklə 6,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
5 təqribən 1870-ci illərdən başlayaraq ölümünün sonuna qədər çar çinovnikləri, yerli bəy, mülkədar və xanlara qarşı qəhrəmançasına mübarizə aparmışdır.” Görkəmli yazıçı Süleyman Rəhimovun redaktorluğu ilə nəşr edilən Qaçaq Nəbi dastanının ən qiymətli cəhətlərindən biri budur ki, Ə. Axundov Nəbini şəxsən görən, yaxşı tanıyan, hətta onun hərəkatında şəxsən iştirak edən adamlardan və ya əhvalatları öz atasından, anasından, yaxın qohum-əqrəbəsindən eşitmiş olan adamlardan çoxlu döyüş nəğmələrini, tarixi hadisələrin rəvayətləşən bədii variantlarını, dastanlaşan qaçaq sərgüzəştlərini yerli-yataqlı öyrənmiş, yazıya almış, dönə-dönə yoxlamış, həqiqətə ən çox uyğun gələn nümunələri dastana salmışdır. Nəbiçiləri butaylı kəndlilər kimi otaylı kəndlilər də haqq-ədalət mücahidi kimi tanıyır, sevir, onları hökumət məmurlarından gizlədib saxlayırdılar. “Qaçağı el saxlar” atalr sözü boş yerə yaranmamışdır. Nəbi-Həcər qaçaq dəstələrini Azərbaycanın bütün elləri saxlayırdı, əslində bu kəndli çıxışları ümumxalq hərəkatına çevrilmişdir. Nəbi kəndli çıxışları ümumxalq hərəkatına çevrilmişdir. Nəbi hərakatı yerli bir xarakter daşımır, bəy mülkədar Çar çinovniklərinin zülmü altında əzilən xalqları əhatə etdiyi kimi, Cənubi Azərbaycanı da əhatə edir. Əzilən kütlələr hər yerdə onu sevir, ona kömək edir, onu öz arzu və azadlıqlarının ifadəçisi kimi izləyirlər. Qaçaq Nəbi Cənubi Azərbaycanda da şiddətli vuruşmalar keçirmiş və yoxsul kəndlilərin müdafiəsisi olmuşdur. Q.Nəbi şah və çar hökmətinin birgə razılığı və alçaqcasına hiyləsilə İranda həbs olunmuş, Nəbinin qardaşı Nehdinin başçılığı ilə qaçaq dəstəsinin böyük şücaəti sayəsində el qəhrəmanının cəsur başçısı həbsdən sağ-salamat qurtarmışdır. Mehdi də Həcər də Cənubi Azərbaycanın Rəhmətulla xan və Əhməd xan kimi şahlığa nökərlik edən məmurları tərəfindən dəfələrlə həbs edilsələr də, xalq üsyançılarının onlara divan tutacağından qorxub qaçaqları azad etmişlər. Həcər xanım ona xain gözlə baxan Əhməd xanın oğlunu gülləyib qanına qəltan etmiş, öz uca adını daha da uca etmişdir. Qaçaq Nəbi hərəkatında Həcər xanımın iran vuruşmalarında iştirakı daha çox gözə çarpır. Cənuni Azərbaycanın Araza yaxın olan bir çox kənd və qəsəbələrində Nəbinin sadiq dostları var idi. Q.Nəbi Zəngəzurda, Naxçıvanda, Sisyanda, Qaradağda çar əsgərlərinin qısnağına düşən kimi arazı vurun keçir, Cənubda sığınacaq tapır, Həcəri dostlarının evində qoyub dəstəsini dağlara çəkir. Nəbi Həcər qaçaq dəstəsi Arazın bu tayında olduğu kimi, o tayında da el-obanın harayına yetən, rəncbərin, naxırçı, çobanın, ümumən əliqabarlı, diligileyli yoxsulların imdadına çatan haqq-ədalət müjdəçiləri tək böyük şöhrət və məhəbbət qazanmışdır. Bu basılmaz el üsyançıları zülmkar hampaları, məmurları, koxa və kəndxudaları, xocaları, bəy və xanları camaat qarşısında ittiham edir, layiqincə cəzalandırır, zülm hesabına varlanmış harınların əmlakını, varidatını kasıblara paylayır onları ağır vergilərdən azad edirdilər. Nəbiçilər şəxsi intiqam, şəxsi qanlılıq, şəxsi qisas qayəsilə yaşamırdilar, əgər belə olsaydı onların mübarizəsi otuz ilə yaxın davam edə bilməzdi. Araz boyu sərhəddə dayanan çar zabit və əsgərləri də igidliyinə, haqlı mübarizəsinə sadə insanların müdafiəçisi olduqlarına görə Nəbi gilə düşmən gözü ilə baxmırdılar. 6 Onlar buyruq qulu olduqları üçün zahirən Nəbiyə düşmən kimi baxmağa məcbur idilər. lakin yad ölkədə qanlarına qəltan olmaqdan çəkinir, Nəbiyə güzəştə gedir, onun dəstəsini o tay-bu taya buraxırdılar. Nəbinin bir sifarişi, yaxud bir parça kağızı gələn kimi sərhəd zabiti vuruşmadan yaxasını qurtarmaq üçün dərhal razılığa gəlirdi. Ancaq xahiş edirdilər ki, heç yerdə deməsinlər ki, komandir bizə yol verdi. Azərbaycanın Cənubi oylaqları, Cənub dağları zaman-zaman el qaçaqlarına sığınacaq olmuş, onları çar və şah gülləsindən qorumuşlar. Sadə xalq kütlələri Nəbini, Həcəri, həmçinin onların ad-san çıxarmış əqidə və silah yoldaşlarını, əfsanəvi igidlik göstərən Mehdini, gəncəli İsmayılı, müxtəlif obalardan zülmə qarşı üsyana qalxan allahverdi, Qasım, Murad, Tunc Vəli, Telli Qara, lələ, Ağahüseyn, Ağakişi, Məmmədhüseyn, Səfərli, Məmmədtağı, Məşədi Həsən, Əkbər və yüzlərlə başqa dəliqanlıları sazla, sözlə mədh etmiş, onların igidliklərini əbədiləşdirmişlər. Əhməd xanım oğlu Ağayi Niyazi var-dövlətinə, şan-şöhrətinə güvənərək Həcər xanımı ram etmək xəyalına düşür, onun gizləndiyi evin, qapısını döyərkən Həcər xanım ona belə cavab verir Könlümü vermişəm bir mərd igidə, Ona tay olarmı sən kimi gədə. Nəbini sevərlər hər bir ölkədə, Dav gəlməz aslana qorxaq tülkülər, Batırmaz günəşi qara bürkülər . Yuxarıda deyildiyi kimi Həcər xanım Əhməd xanın oğlu Ağayı Niyazini güllələyib qanına qəltan etmiş, öz uca adını daha da ucaltmışdır. Q.Nəbi hərəkatı böyük şairimiz Şəhriyarında həmişə diqqət mərkəzində olmuş, o, Nəbini sevmiş onun qəhrəmanlığını vəst etmişdir. Şəhriyar hələ uşaq vaxtlarından qəlbində közərən hissləri ahıl vaxtında sətirlərə düzərək “Qaçaq Nəbi” kimi şeir incisi yaratmışdır. On beş il gavurum zülmünə dözdün, Hər nəqşə çəkdisə, nəqşəsin pozdun, Şimdi ki, obadan, eldən əl üzdün Qəm yükün çatmışam, dur köçax, Nəbi! Qeyrətin qurbanı ay Qaçaq Nəbi! Dedim ki, vətən də sabiq vətəndir, Gördün ki, dostun yox hənsi düşməndir, Vətəndən qalan bir quru kövşəndir, Ondan da əl çəkib vaz keçax, Nəbi! Qeyrətin qurbanı, ay Qaçax Nəbi! Yüklə 6,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|