Espublikasi oliy va



Yüklə 1,57 Mb.
səhifə8/37
tarix05.04.2023
ölçüsü1,57 Mb.
#104340
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   37
aliqulova durdona bmi tayyor(1)

MEMUAR ASAR

"Memuar" fransuzcha "esdalik" ma'nosini anglatadi. Muallifning o'zi qatnashgan yoki ko'zi bilan ko'rgan real voqealar haqida hikoya qilingan asar memuar asar hisoblanadi. Oybekning "Bolalik", A. Qahhorning "O'tmishdan ertaklar" asarlari memuarning namunalaridir.

Memuar asarlarga xos asosiy qirra shundaki, unda muallif ishtirokchi yoxud tonig' (guvoh) sifatida tasvirlanayotgan voqealar markazida turadi. U tarixchi va adabiyotshunos olimdan farq qilib, real voqelikning o'zi bevosita qatnashgan yoinki ko'rgan qisminigina aks ettiradi. Bunda muallif o'z kuza-tish va dunyoqarashigagina tayanadi. Shuning uchun ham memuar asarda yo hikoyachining o'zi yo bo'Imasa, uning nuqtai nazari old o'rinda boiadi. Bu holni "Boburnoma" misolida yaqqol ko'rish mumkin.

16

1.2. Bobur hayoti va ijodining akademik litsey darsligida o„rganilishi.

Boburdan bizga ulkan meros qoldi. Bu meros shoirning devonlari, Boburnoma‖si. U Xoja Ubaydulloning Risolayi volidiya‖sini ozbekchalashtirdi, musulmon axloqiga oid Mubayyin‖ asarini yaratdi, Xatti Boburiyni ixtiro qildi.
Boburnoma‖ adabiy va tarixiy ahamiyatga molik asar. Unda o‗z davrining koplab kishilarining turli vaziyatdagi kechinmalari, , siyosiy ahvoli haqidagi malumotlar jamlangan. Osiyoning koplab toglari, daryolari, ormon va chollari, iqlimi, aholisi, ijtimoiy, iqtisodiy haqida malumotlar keltirilgan.
Boburnoma‖ ozbek nasrining gozal namunasi. Bu paytgacha Yusuf Xos Hojibning ―Qutadgu bilig‖ asarining muqaddimasida, Rabguziy ijodida nasr namunalari uchrar edi. Alisher Navoiy uni yuqori pogonaga olib chiqdi. Biroq Boburnoma‖ ozbek nasrining oziga xos kashfiyoti sifatida yuz korsatdi.
Asarda tarixning Bobur yashab otgan davri voqealari ifodalangan. Bu voqealar Andijon, Samarqand, Xo‗jand, Hirotdan boshlab Kobul va Agragacha bo‗lgan qamrovga ega. Yani unda O‗rta Osiyodan Hindistongasha bolgan olkalardagi deyarli 50 yillik voqealar tasvirlangan.
Boburnoma‖dagi voqealar bayoni aniq, ixcham va lo‗nda, tasirchan, eng muhimi, hayotiy haqiqatga mos va muvofiqligi bilan etiborlidir6.
Biz 9-sinf va akademik litseylardagi (II qism darsligi) shoir hayoti va ijodiga oid malumotlar darsliklarda berilgan malumotlarning Asosiy qismi hisoblanadi. Bobur hayotidan qisman bolsa-da xabardor bolgan o‗quvchilar endi uning dunyoni lol qoldirgan durdona asarlari bilan tanishadilar. Korganimizdek, darsliklar izchillik bilan bir-birini to‗ldirib boradi. 5-sinf adabiyot darsligida Bobur hayoti va asarlari haqida oquvchilar keng va umumiy malumot oladilar. 9-sinf adabiyot darsligi tarix fani bilan bogliqlikda boburiylar saltanati asoschisining ziddiyatli hayoti tasviriga qaratilgan. Yani unda 12 yoshli Boburning taxtga otirishi voqealaridan tortib, Hindistonda buyuk davlat tuzishigacha bolgan voqealar qalamga olingan.

6 To‘xliyev B., Mirsamiqova R., Ametova O. Adabiyot (Majmua. Akademik litseylarning ikkinchi bosqich o‘quvchilari uchun). T.: Cholpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2010-yil, 157-158-betlar.
17
Akademik litsey darsligida Boburnoma‖ asari va Mubayyin‖, Xatti Boburiy

hamda Risolayi volidiya‖ asarining tarjimasi haqida malumot berilgan.

Ayrim adiblarning tarjimayi holini o‗rganishda boshqa kishilar, mashhur shaxslar, yirik olimlar, buyuk davlat va jamoat arboblarining fikrlaridan foydalanish talimda yaxshi samara beradi. Shu sababli Z.M.Bobur hayoti haqida soz yuritganda bunday mulohazalardan foydalanmoq lozim. Ammo taassufki, biz organayotgan siymo haqida maktab darsliklarida ham, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari darsliklarida ham birorta shaxsning mulohazasi keltirilmaydi, balki umumiy malumot beriladi, xolos. Agar Bobur ijodi va shaxsiyati togrisidagi ba‘zi qarashlar oquvchilar hukmiga havola etilsa maqsadga muvofiq bolar edi. Chunki bu orqali o‗quvchi ijodkor shaxsiyati haqida kengroq tushuncha hosil qiladi.
U turli go„zal fazilatlar, maqtovlarga loyiq sifatlarga ega podshoh edi. Barcha sifatlari ichida shijoat va muruvvat peshaligi ustun kelardi(Hasanxo„ja Nisoriy).
Bobur dilbar shaxs. Uyg„onish davrining tipik hukmdori, mard va tadbirkor odam bolgan, u san‟atni, adabiyotni sevardi, hayotdan huzur qilishni yaxshi ko„rardi”(Javoharlal Neru).
U turli go‘zal fazilatlar, maqtovlarga loyiq sifatlarga ega podshoh edi. Barcha sifatlari ichida shijoat va muruvvatpeshaligi ustun kelardi”(Mirzo Haydar).

Uning uslubi oddiy va mardona, jonli va obrazli. U o‘z zamondoshlarining


Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   37




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə