163
Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye
Karşılaştırması
Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, Cilt/Volume 9 • Sayı/Issue 2 • Aralık/December 2017, 163-188
Etnosentrik Eğilimlerin Tüketici Davranışları
Üzerine Etkisi: Azerbaycan ve Türkiye
Karşılaştırması
1
Ömer Osman POYRAZ
2
Öz
Bu araştırmanın amacı Türkiye ve Azerbaycan tüketicilerinin etnosent-
rik eğilim düzeylerini tespit etmek ve tüketici davranışları üzerindeki
etkisini araştırmaktır. Elde edilen verilere göre iki ülke arasında farklılık
olup olmadığına ilişkin sonuçlar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Araş-
tırmada tüketicilerin etnosentrik eğilim düzeylerini belirlemek amacıy-
la Cetscale Ölçeği kullanılmıştır. Türkiye’den 501 katılımcı, Azerbay-
can’dan 296 katılımcı olmak üzere toplam 797 tüketiciye ulaşılmıştır.
Ankette yer alan Cetscale Ölçeği ile tüketicilerin etnosentrik eğilimleri
tespit edilerek farklı düzeylerde gruplandırılmıştır. Elde edilen veriler ki
kare bağımsızlık testi kullanılarak analiz edilmiştir. Türkiye ve Azerbay-
can tüketicilerinin demografik özellikleri ve etnosentrik eğilim düzeyleri
arasında karşılaştırma yapılmıştır. İki ülke tüketicileri arasında istatistiki
açıdan anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Tüketici Davranışları, Etnosentrizm, Tüketici Et-
nosentrizmi.
1
Bu çalışma Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yayınlanan
aynı başlıklı yüksek lisans tez çalışmasından türetilmiştir.
2
Öğr. Gör., Afyon Kocatepe Üniversitesi Sultandağı Meslek Yüksekokulu, opoyraz@
aku.edu.tr
Makale Geliş Tarihi / Received: 26.10.2016 Makale Kabul Tarihi / Accepted: 25.03.2017
Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi / Journal of Consumer
and Consumption Research
164
Ömer
Osman POYRAZ
Ethnocentric Tendencies Influence on Consumer
Behavior: Comparison of Azerbaijan and Turkey
Abstract
The aim of this study is to determine the level of consumer ethnocentric
tendency of Turkey and Azerbaijan consumers and to investigate the
influence on consumer behavior. According to the data obtained regarding
whether the differences between the two countries were studied to reveal
the results. In this research Cetscale is used to determine the level of
consumer ethnocentric tendencies. Including 501 participants from
Turkey and 296 participants from Azerbaijan, a total of 797 paticipants
were reached. Ethnocentric tendencies of consumers located in the
survey with Cetscale were identified and grouped in different levels.
The data obtained were analyzed using Chi-square test of independence.
Between demographic characteristics and ethnocentric tendencies levels
of Turkey and Azebaijan’s consumers were made comparison. Between
two countries consumers, statistically significant differences were
detected.
Keywords: Consumer Behaviors, Ethnocentrism, Consumer Ethnocent-
rism.
Giriş
Küreselleşme ile birlikte bir ülkede üretilen ürün veya hizmetlerin başka
bir ülkede bulunan tüketiciye ulaşması için yapılan çalışmaların önemi
daha da artmıştır. İşletmelerin kendi ülke pazarlarındaki tüketicilerin
dışında başka tüketicilere ulaşmak isteği kültürlerarası araştırmaların
artmasına sebep olmuştur. Çünkü dünya üzerinde tüketicilerin kültürleri
ve yaşam tarzları farklı olduğundan satın alma davranışları da değişiklik
göstermektedir. Bu durum sonucunda “tüketici etnosentrizmi” kavramı
ön plana çıkmakta ve tartışılmaktadır. Tüketici etnosentrizmi daha ön-
ceki çalışmalarda belirli sınırlara göre gruplara ayrılmış ve tüketici et-
Cilt / Volume 9 • Sayı / Issue 2 • Aralık / December 2017
165
Etnosentrik Eğilimlerin
Tüketici Davranışları Üzerine Etkisi: Azerbaycan
ve Türkiye
Karşılaştırması
nosentrik eğilim düzeyleri ortaya çıkmıştır. Etnosentrik eğilim düzeyleri
üç gruptan oluşmakta ve tüketicilerin yabancı ürün ve hizmetlere bakış
açılarını ifade etmektedir.
Bu araştırmada birinci amaç Türkiye ve Azerbaycan tüketicilerinin etno-
sentrik eğilim düzeylerini belirlemek; diğer amaç ise karşılaştırmasının
yapılmasıdır. İlk olarak iki ülke tüketicilerinin etnosentrik eğilim düzey-
leri belirlenmiş ve daha sonra karşılaştırılması yapılmıştır.
Araştırmanın birinci bölümünde tüketici davranışı üzerine yapılan litera-
tür çalışması bulunmaktadır. İkinci bölümünde etnosentrizm ve tüketici
etnosentrizmi kavramları incelenmektedir. Üçüncü ve son bölümü ise
uygulama kısmıdır. Bu bölümde anket üzerinde tüketicilere soru olarak
yöneltilen demografik özelliklerin incelemesi yapılmıştır. Cetscale ölçeği
ile tüketicilerin etnosentrik eğilim düzeyleri belirlenerek demografik özel-
likleri ile anlamlı bir farklarının olup olmadıkları incelenmiştir. Analizi
yapılan her tabloda Türkiye ve Azerbaycan tüketicilerinin karşılaştırması
gösterilmiştir.
Tüketici Davranışları
Tüketici davranışının insan davranışının bir alt bölümü olduğu kabul
edilebilir. Konunun anlaşılabilmesi için insan davranışının tanımı gere-
kir. Kişinin çevre ile olan etkileşim süreci olarak tanımlanabilen insan
davranışı, temelde tüketici davranışının ana yapısını oluşturur. Her dü-
şünce, duygu ya da eylem insan davranışının bir parçasıdır. Tüketicinin
pazar ile ilgili davranışlarını da insan davranışları içerisinde incelemek
gereklidir. Ancak, tüketici davranışlarının sınırını, kişinin pazar ile ilgili
olan davranışları çerçevesinde çizmek gerekir (Odabaşı, 1998).
Araştırmacılar, tüketici davranışlarının ne olduğuna ilişkin değişik ta-
nımlar yapmışlardır. Bu tanımlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir.
Tüketici davranışları, karar verme birimleri tarafından malların, hizmet-
lerin, faaliyetlerin, deneyimlerin ve fikirlerin elde edilmesi, kullanımı
ve tüketimi ile ilgili olarak tüketici kararlarının toplamıdır (Hoyer ve
MacInnis, 2008).