EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

500

delili için kullanılmasına karşı çıkanların yaptığı mantık ha-

tasını göstermek için Swinburne ise şöyle bir örnek verir:

797

 

Hasta ruhlu birinin, bir adamı kaçırdığını ve onu güçlü bir 

silahın karşısına kaçamayacak şekilde bağladığını düşünün. 

Daha sonra on desteyi karıştıran bir makine yapıyor ve bu 

makineyi de silaha bağlıyor. Kurbana da diyor ki “Makine 

her desteden bir kart açacak ve eğer her desteden çıkan kâğıt 

kupa as olmazsa silah ateş açıp seni öldürecek.” Bunun üze-

rine makine çekiliş yapıyor ve tüm kâğıtlar kupa as çıkıyor, 

sonra tekrar tekrar aynısı yapılıyor ve makine hep, her des-

tede kupa as gösteriyor ve adam ölmüyor; hasta ruhlu kişi de 

adamı bırakıyor. Bu adam, doğal olarak, bir destenin kupa as 

gösterme olasılığı 1/52, on destenin aynı anda kupa as gös-

terme olasılığı 1/52

10

 olduğundan ve de bu olay tekrar tekrar 

yapılmasına karşın makine hep kâğıdı kupa as olarak göster-

diğinden; bu makinenin hileli olduğunu veya destedeki tüm 

kâğıtların kupa as olduğunu düşünüyor. 

İnsancı İlke’nin verilerini gözlemci etkisiyle açıklayan bir 

natüralist bu olayı duyunca, İnsancı İlke’yi açıklama şeklin-

den aldığı ilhamla kurbana “Eğer sen kupa asları görmesey-

din ölmüş olurdun, böylece bunları bize burada anlatamazdın. 

Burada bunları bize anlatabildiğine göre başka türlüsü zaten 

olamaz; bunda şaşırılacak bir şey yok. Tesadüfen kartlar böyle 

gelmiş, bir hile arama” diyor.

798

 Eğer bu benzetmede, kendi-

sine kartlarla ilgili anlatılanın yanlış olduğunu anlayan ada-

mın haklı olduğunu anlıyorsanız, İnsancı İlke ile ilgili verileri, 

‘gözlemcinin kendisine uygun şartları gözlemesi’ ile açıklaya-

bileceğini sanan natüralistlerin açıklamalarının da yanlış ol-

duğunu anlayabilirsiniz.

797  Bu örneği biraz değiştirip aktarıyorum.

798  Richard Swinburne, The Existence of God, s. 138.

---

Tasarım Delili

501

KÖTÜ ÖRNEKLERİ İYİLERİNDEN AYIRT ETMEK

İstanbul, Nişantaşı’nda, Güzelbahçe Kliniği’nde doğan bi-

risi “Bu klinikte doğma olasılığım milyarda bir, bundan do-

layı bu klinikte doğmam özel bir tasarıma işaret ediyor” dese; 

bu yaklaşım, elbette, kendi gözlemci etkisiyle olasılıkları se-

çen birinin, bunu, özel bir tasarıma atfetmesindeki yanlış 

mantığın bir örneği olur. Çünkü bu şahıs, dünyadaki milyar-

larca ayrı evde veya klinikte de doğabilirdi; Nişantaşı’ndaki 

kliniği ‘belirtecek’ (özel kılan) bir durum olmadığı için bu 

mantık tamamen yanlıştır. ‘Belirtme’ ile kasıt, bir durumla, 

ondan ‘bağımsız’ olarak var olan bir model arasındaki eşleş-

medir. Burada kilit kavram ‘bağımsız’ olmaktır. Olasılık açı-

sından olması düşük, hem de ‘belirtili’ (‘bağımsız’ olarak var 

olan bir modelle eşleşebilen) olaylar tasarımı gösterir.

799

 Az 

önce söz edilen kötü örnek, attığı ok herhangi bir yere sap-

lanmışken, daha sonra okun vurduğu yerin etrafına hedef çi-

zip; kendisinin ne kadar keskin nişancı olduğunu savunan bir 

insanın durumuna benzer. 

Fakat aynı klinikte, sezaryenle doğan birisini düşünelim. 

Bu kişi büyüdüğünde, doğduğu kliniğe gelse, kendinin sezar-

yenle doğmasında kullanılan aletleri, çocuğu anne karnında 

gösteren cihazları ve diğer doğum ekipmanlarını incelese ve 

“Bu klinikteki aletler doğum olayı için tasarlanmış” dese; buna 

karşılık, “Sen bu doğum ekipmanları sayesinde doğdun, sezar-

yen olmasaydın ölecektin, şimdi senin varlığını mümkün kı-

lan koşulları, gözlemci etkisiyle seçerek bu aletlerin tasarlan-

dığını söylüyorsun, oysa böyle bir şey yok” diye cevap verilse, 

herhalde bu cevabın saçmalığını anlarız. Bu cevabı saçma kı-

lan şey, bizim gözlemimizden tamamen ‘bağımsız’ bir şekilde 

799  William A. Dembski, Üçüncü Tür Açıklama: Bilimlerdeki Zeki Tasarım Kanıt-

larının Saptanması, s. 32; Bu konu için ayrıca aynı yazarın Intelligent Design ve 

No Free Lunch kitaplarına bakınız.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

502

doğum diye ‘belirtili’ bir olay ve bu olayın aşamaları ile komp-

likasyonlarına uygun aletlerin olması ve böyle aletlerin bilinçli 

insan müdahalesi olmadan rüzgâr, sel ve benzeri doğa olayla-

rıyla tesadüfen oluşup, bu kliniğe gelmesinin imkânsızlığıdır. 

Sonuçta olasılık hesapları açısından “tesadüfen” oluşması çok 

düşük aletler ‘komplekslik’ kriterine sahiptir, ayrıca bu aletle-

rin varlığından ‘bağımsız’ bir olguyla (doğum) eşleştirilebil-

dikleri için, bu kliniğin ve aletlerin tasarlanmış olduğunu ra-

hatlıkla söyleyebiliriz. Bu sefer hedef bellidir; ok belli hedefi 

vurduğu için iyi nişancılıktan bahsedilebilir.

Elinizde şu anda okuduğunuz kitabın bilinçle yazıldığını, 

rastgele kelimelerin arka arkaya gelmesi veya mürekkebin dö-

külmesiyle oluşmadığını anlamanız; bu metinden bağımsız ola-

rak var olan Türkçe sözlerin ve Türkçe gramerin bu kitapla 

eşleşebilmesi ile açıklanabilir. Mürekkebin rastgele dökülmesi 

veya bir matbaanın rastgele harfleri arka arkaya basmasıyla bu 

kadar çok Türkçe sözcüğün, Türkçe gramerine uygun şekilde 

bir kitapta buluşması mümkün değildir. Bu kitaptan ‘bağımsız’ 

olarak Türkçe kelimeler ve Türkçe gramer vardır; yani hedef 

‘bağımsız olarak belirlidir’ ve bu kitap, o hedefle eşleşebildiği 

için bu kitabın tesadüfî süreçlerle oluşmadığını rahatlıkla söy-

leyebiliriz. Bu da, kilit kavram olan ‘bağımsızlık’ ile olasılık 

hesapları açısından gerçekleşmesi çok düşük olan (kompleks 

olan) bir olgunun bir araya gelmesinin neden tasarımı göster-

diğinin; şu anda elinizde okumakta olduğunuz bir örneğidir. 

Hiç şüphesiz canlılar dünyasındaki olgular ve canlıların gen-

lerindeki bilgiler, bu kitaptan kat kat daha komplekstir; üste-

lik bunların fonksiyonelliğinin eşleşeceği ‘bağımsız’ olgular 

da saymakla tüketilemeyecek kadar çoktur.

Tasarım delilini destekleyen birçok olguda ‘bağımsız’ bir 

hedef vardır ve o hedefe uygun yapı, tesadüfen bir kez bile 

oluşması olasılık hesapları açısından mümkün olmasa da 

---