EvrimTeorisi indd

Tasarım Delili

503

vardır. Örneğin olasılık hesapları açısından incelediğimiz pro-

teinlerin hücre içinde yerine getireceği vazife, canlının ihti-

yaçlarını karşılamaktadır; bu ihtiyaçlar ise proteinlerden ‘ba-

ğımsız’ olarak vardır ve bu proteinler kompleks bir şifrenin 

bir kasaya uyması gibi vazifelerine uyarak bu ihtiyaca hizmet 

ederler. Örneğin canlının enerji kullanma, çoğalma, çevreye 

tepki verme, hareket etme gibi temel ihtiyaçlarının hepsi pro-

teinler sayesinde olur.

İnsancı İlke’nin verileri tasarım delilinin gücüne güç katar, 

yeter ki bu ilkenin bahsedilen yanlış yorumu düzeltilsin. Ev-

rende uygun koşulların çok hassas ayarlarla ayarlanması saye-

sinde ‘biz’ varız, ‘bizim’ varlığımız bu sebeplerin bir sonucu-

dur; yoksa ‘bizim’ varlığımızı sebep, evrende bizden önce var 

olan hassas ayarları sonuç gibi alıp, onları ‘biz’ ile açıklamaya 

kalkarsak, büyük bir hata yapmış oluruz. Bizim konumumuz 

ve var oluş şartlarımızdan dolayı gözlemlerimiz etkilenir; fa-

kat bizim gözlemlerimiz, gözlediklerimizin varlığının açıkla-

ması olamaz. Gözlediğimiz olgulardaki komplekslik, olasılık 

olarak bu kompleksliğin tesadüfen oluşamayacak olması ve bu 

kompleksliğin fonksiyonel yapısı (bağımsız olarak belirli olay-

larla eşleştirilebilmesi), tasarım delilinin gücünün, hiçbir itirazla 

karşı konulamayacak kadar yüksek olduğunu göstermektedir.

SONSUZ EVREN SENARYOLARI 

Dünyada insanların varlığı için gerekli olandan çok daha 

fazla düzen vardır. Evrende canlılığın var olabilmesi için ge-

reklilikler, hep çok küçük olasılıkların seçilmesi sayesinde 

oluşmuştur; eğer böyle olmasaydı, bu olgulardan çıkarsanan 

tasarıma dair sonuç da bu kadar güçlü olmayacaktı.

800

 Ev-

rende gözlenen, canlılık için basit gereklilikler değildir, söz 

800  Michael J. Denton, Nature’s Destiny, s. 15.

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

504

konusu olan çok düşük olasılıklı hassas ayarlar ve oluşum-

lardır ki bunların bir tekini bile açıklamaya bütün evrendeki 

hammadde ve zaman yeterli gelmemektedir. Bu sonuç, teiz-

min öngörüleriyle tamamen örtüşmesine karşın; ateizmin ve 

natüralizmin, canlıların açıklamasının uzun zaman dilimine 

yayılmak suretiyle kolayca yapılabileceğini bekleyen öngörü-

süyle uyuşmamaktadır.

Ateist anlayışı benimseyenler, İnsancı İlke’nin, gözlemci-

nin seçici etkisiyle yorumlanmasıyla tasarım delilinden ka-

çılamayacağını anlayınca; bu yaklaşımlarını ‘sonsuz evren-

ler senaryoları’ ile birleştirme yoluna gitmişlerdir. Buradaki 

amaç, olasılıklarla ilgili ortaya çıkan sorunu, düşük olasılık-

ları sonsuza kıyaslamak suretiyle önemsiz göstererek aşmak-

tır: Sonsuz evrenler varsa, bu evrenlerden biri olan bu evren-

deki hassas ayarlara şaşırmamamız gerektiği, çünkü sonsuz 

evrenlerden birinde bu olasılığın gerçekleşmesinin muhtemel 

olduğu söylenmeye çalışılmıştır. Her şeyden önce, bu yakla-

şım, ateizmin müttefiki natüralist anlayıştan boşanması veya 

natüralizmin kendisini inkâr pahasına tasarım delilinin götü-

receği sonuçlardan kaçınması anlamlarını taşır. Çünkü natü-

ralist felsefenin ve metodun amacı, doğayı (doğa derken içinde 

bulunduğumuz evren kastedilir), sadece doğa içinde kalarak 

açıklamak, metafizik varlıklara ve hipotezlere başvurmamak-

tır. Oysa bu evren dışında sonsuz veya trilyonlarca evren ol-

duğu görüşü ne gözleme, ne deneye, ne de sağlıklı bir akıl 

yürütmeye dayanır.

Aslında söylenmek istenen şudur: “Bu evreni yaratan, ta-

sarlayan bir Tanrı’nın varlığını kabul etmek istemiyorsanız, 

sonsuz evrenlerin varlığını kabul etmek zorundasınız; çünkü 

bu evrendeki hassas ayarlar ve canlılar dünyasındaki tasarım-

lar ancak sonsuzla kıyaslanırsa önemsizleştirilebilir ve böylece 

tasarım delilinin götürdüğü sonuçlardan kaçılabilir.” Aslında 

---

Tasarım Delili

505

ateizmin düştüğü bu durum çok ironiktir; Tanrı’nın merke-

zinde olduğu bir ontolojiden kaçınmak istenirken, ‘sonsuz ev-

renler senaryolarına dayanan metafizik ontolojilere sığınmak’ 

tek alternatif olarak karşılarına çıkmıştır. Swinburne -haklı 

şekilde- bu hususta şöyle demektedir: “Evrenimizin düzenli-

liğini açıklamak için bir Tanrı yerine sonsuzca başka evren 

varsaymak, mantıksızlığın en üst düzeyi gibi görünüyor.”

801

Her şeyden önce, sonsuz evrenlerle ilgili senaryo, kita-

bın başlarında bahsettiğim ‘sonsuz’ ile ilgili paradokslardan 

kurtulamaz. (Arka arkaya eklemeyle ‘gerçek sonsuz’ olama-

yacağına dair Hilbert’in hotelinden verilen örnekleri hatırla-

yın.) Ayrıca sonsuz evrenlerle ilgili önerilen birçok model fi-

zik bilimi açısından engellere sahiptir. Örneğin bu evrenin 

oluşumunu sonsuzca tekrarlayarak sonsuz evren senaryola-

rını savunmak isteyenlerin benimsediği Açılıp Kapanan Ev-

ren (Oscillating Universe) modeli; entropi yasasının bir sonu 

gerektirmesi, bir noktada evrendeki madde bir daha evrenin 

kapanmasını imkânsız kılacak şekilde dağılacak olması, ev-

renin açılmasındaki kritik hız kaybedilince bir daha evrenin 

açılmasının mümkün olmaması ve çekim gücü gibi evrenin 

bilinen en temel yasasına aykırı olması gibi sebeplerden do-

layı savunulamaz.

802

Edward Tyron’un 1973 yılında ortaya attığı Vakum Dalga-

lanmaları (Vacuum Fluctuation) modeli ise bizim evrenimizin 

ve diğer birçok evrenin kuantum dalgalanmaları sonucunda 

oluştuğunu söylemiştir.

803

 Bu modele göre tüm evrenleri do-

ğuran süper-uzay adeta bir sabun okyanusudur ve her evren 

bu süper-uzaydan çıkan bir baloncuktur. Bizim evrenimiz de 

bu sonsuz sayıdaki baloncuklardan biridir. Christopher Isham 

801  Richard Swinburne, Tanrı Var mı?, s. 60.

802  Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için bakınız: Caner Taslaman, Big Bang ve 

Tanrı, s. 93-100.

803  Edward Tyron, Is The Universe a Vacuum Fluctation, Nature, 246, (1973).

---