EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

512

3- Saydıklarımızın hepsinin tek bir gezegende (Dünya’da) 

toplanması.

Dünya İlkesi’nin en önemli özelliği; İnsancı İlke’ye atıfla, 

insanın, kaçınılmaz olarak kendisini var eden koşulları göz-

lemlemesindeki ‘seçici özellik’ vurgulanarak, bunun, tasarı-

mın aleyhinde kullanılmasına karşı, bu itiraza takılmayan bir 

cevap niteliğinde olmasıdır. Dünya İlkesi’nin bakışının yönel-

diği tasarımlar inayet delili, teleolojik delil gibi başlıklarda ele 

alınanlardan farklı değildir. Fakat Dünya İlkesi, hiçbir kaçış 

yeri bırakmayacak şekilde İnsancı İlke’ye gelen itirazları sa-

vuşturarak tasarım delilini desteklemektedir ve geniş bir alanı 

ifade eden ‘insan varlığı açısından olmazsa olur’ tasarımların 

da önemini göstermektedir.

Ayrıca Dünya İlkesi’nin diğer önemli bir yanı, olasılık 

hesaplarının sadece Dünya alanı içinde yapılmasını gerek-

tirmesidir. Çünkü artık insanın varlığını zorunlu kılan şart-

lar odak noktası değildir, burada soru “Ne oluyor da bu ka-

dar çok farklı özellikli birçok canlı türü tek bir gezegende 

yan yana bulunmaktadır” şeklindedir. Bu yüzden, odaklanı-

lan, bu Dünya’nın içinde bu kadar farklı özelliği olan bu ka-

dar çok türün bir arada olması olduğu için Dünya’daki olası-

lık kaynaklarının bunları tesadüfen çıkartmaya gücünün yetip 

yetmeyeceği ele alınmaktadır.

 İnsanın varlığını mümkün kılan ‘olmazsa olmaz’ şartlar 

İnsancı İlke’nin yanlış yorumuyla bertaraf edilebilseydi bile; 

tek bir gezegende toplanmış ve olasılık hesaplarına göre tesa-

düfen oluşmaları imkânsız olan yüz binlerce canlı, bilinçle ve 

kudretle oluşturulmuş bir tasarımı ispat ederdi. Daha önce ev-

rendeki baryon, elektron ve foton sayılarının toplamı olan 10

90

 

sayısıyla, evrenin saniye sayısı olan 10

18

’i çarptık ve 10

108

’i bul-

duk. Bu, evrendeki her parçacık evrenin başlangıcından beri 

var olsalardı ve her saniye tek bir hareket yapsalardı ortaya 

---

Tasarım Delili

513

çıkacak hareket sayısıdır. Sonra bu sayı ile bir proteinin te-

sadüfen oluşma olasılığını kıyaslayarak, evrendeki olasılık 

kaynakları açısından tesadüfün bir alternatif olamayacağını 

gördük. Dünya İlkesi’ne göre benzer bir hesabı; yarasanın vü-

cudundaki sonar sistemi için yaparsak, artık insanın var ol-

ması için “olmazsa olmaz” şartlara bakmayacağız, bunun ye-

rine insanın yanı başında Dünya içinde yaratılan yarasanın 

sahip olduğu bir özelliği inceleyeceğiz. Bu sefer olasılık he-

sabını, Dünya İlkesi’ne göre, yarasanın bu özelliği için ger-

çekleştirdiğimizi düşünelim. Kümemiz Dünya’nın içi olacağı 

için, evvelden kullandığımız 10

90

’lık sayımız, Dünya içindeki 

protonların, nötronların, elektronların ve fotonların toplam sa-

yısına inecektir. Evren’in yaşı ile ilgili sayımız ise Dünya’nın 

yaşına inecektir. Bu sefer bakılan şu olacaktır: “Dünya’daki 

tüm olasılık kaynakları yarasanın bu özelliğini oluşturmayı 

becerebilirler mi?” Bütün evrenin tüm zamanında bir prote-

inin oluşması mümkün değilken, Dünya gibi dar bir alanda 

böylesi bir özelliğin tesadüfen oluşmasının ne kadar imkânsız 

olduğu rahatça anlaşılabilir.

Amacım, Dünya İlkesi’nin, bakışlarımızı Dünya içine çe-

virdiğini, Dünya’daki yanı başımızda gözlemlediğimiz canlı-

lardan hareketle, bunların üstün bir kudret ve bilinçle tasarım-

landığını temellendireceğini göstermektir. Bazılarının sonsuz 

evrenler senaryosunu dile getirdiği bir dönemde, Dünya İlkesi, 

sonsuz evrenler var olsa bile, sonsuz evrenlerle ve hatta bu 

evrenin geri kalanıyla ilgilenmeden, bu Dünya’nın içinden ta-

sarım delilini temellendirebileceğimizi, sırf Dünya’nın içinde 

kalarak olasılık hesapları yapabileceğimizi göstermektedir. 

İnsanın yanı başında -tek bir gezegende- birçok özellikli 

milyonlarca canlı türünün tesadüfen oluşmalarının ve toplan-

malarının olanaksızlığından gücünü alan Dünya İlkesi tasa-

rım deliline önemli katkı sunmaktadır. Tasarım delili; birçok 

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

514

ayrı alandan gelen sayısız verilerin bir araya gelmesiyle neti-

ceye varmayı ifade eden ‘birleşmeli tümevarım’ (consilience 

of induction

) yöntemiyle çok başarılı bir şekilde sonuca var-

maktadır.

808

 Ayrıca tasarım delili; Tanrı’nın evreni bilinçle, 

kudretle, üstün bir sanatla yarattığını söyleyen teist görüşün 

alternatif görüş olarak sunulan natüralist-materyalist-ateist an-

layıştan daha iyi bir açıklama olduğunu ‘en iyi açıklama ola-

rak çıkarım’ (inference to the best explanation) metoduyla da 

göstermektedir.

809

808  ‘Birleşmeli tümevarım’ için bakınız: Menachem Fisch, William Whewell, Philo-

sopher of Science, Oxford University Press, Oxford (1991).

809  ‘En iyi açıklama olarak çıkarım’ gibi güncel hayatta ve bilimde kullandığımız bir-

çok akıl yürütmenin temeli de alternatifler içinde en uygununu bulmaya daya-

nır. Bakınız: Peter Lipton, Inference to the Best Explanation, Routledge, Londra 

(2001).

---

K AYNAKÇA

∑

Alpher, Ralph A., Robert Herman, Genesis of The Big Bang, Oxford 

University Press, New York (2000).

Alter, Stephen G., Darwinism and The Linguistic Image, The John 

Hopkins University Press, Baltimore (1999).

Anfinsen, Christian B., The Molecular Basis of Evolution, John Wi-

ley and Sons, New York (1961).

Aristoteles, Metafizik, çev: Ahmet Arslan, Sosyal Yayınları, İstan-

bul (1996).

______ , Fizik, çev: Saffet Babür, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul (2001).

Armstrong, Karen, The Battle for God, Ballentine Books, New York 

(2001).

Arsebük, Güven, İnsan ve Evrim, 2. Baskı, Ege Yayıncılık, İstan-

bul (1995).

Ateş, Süleyman, Kur’an Ansiklopedisi, Kuran Bilimleri Araştırma 

Vakfı, İstanbul (1997).

Atran, Scott, The Universal Primacy of Generic Species in Folkbi-

ological Taxonomy,

 (ed: Robert Wilson, ‘Species’ içinde) MIT Press, 

Cambridge (1999).

Ayala, Francisco J., Teleological Explanations, ed: Theodosius Dobz-

hansky, W. H. Freeman and Company (1977).

______, Francisco J., The Mechanisms of Evolution, Scientific Ame-

rican Dergisi, Eylül (1978).

Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, 

8. Baskı, İzmir (1999).

---