Əzizə Cəfərzadə
Yüklə 2,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.vivo-book.com
545 endi. Ҽtrafında ixlasla baĢ ҽyҽnlҽrҽ, sҽcdҽyҽ düĢҽnlҽrҽ, qҽdҽmlҽri dҽyҽn yerin torpağını götürüb tutiya kimi gözünҽ, ağrıyan yerinҽ sürtҽnlҽrҽ, addım atdığı sҽmtҽ qızılgül lҽçҽklҽri sҽpҽlҽyib o keçҽndҽn sonra basdaladığı һҽmin lҽçҽklҽri xırdaca ağ torbaya yığıb sevdiyi üçün saxlayanlara ҽһҽmiyyҽt vermҽdi.
Enli daĢ pillҽlҽri qalxmağa baĢladı. Ardınca o zaman ona cavan sҽrkҽrdҽlҽrdҽn xüsusilҽ yaxın olan Rҽһim bҽy gҽlirdi. Pillҽlҽri, nҽdҽnsҽ һeç sҽbҽbini anlamadığı xüsusi һҽyҽcanla qalxırdı. Bundanmı, yüksҽklikdҽnmi, sürҽtdҽnmi ürҽyi döyünmҽyҽ baĢladı. Nҽfҽsi tҽnglҽĢdi. AĢağı baxanda qul bazarında alğı-satğı ilҽ mҽĢğul olan vҽ darvaza qҽnĢҽrindҽ bekar gҽziĢҽn, duran vҽ baĢını qaldırıb qüllҽ-minarҽyҽ qalxan Ģaһa maraqla tamaĢa edҽn adamlar ona qaynaĢan nҽһҽng qarıĢqalar kimi göründü. Sҽndҽlҽyҽcҽkdi ki, Rҽһim bҽy xüsusi qayğı vҽ eһtiramla ona yanaĢdı: «Hökmdarım, – deyҽ belindҽn açıb һazır tutduğu qumqumanı ona uzatdı: bҽlkҽ lütf etdiniz». – Cavan döyüĢçünün dilinҽ xas olmayan dҽbdҽbҽ tҽvazö Ġsmayılın xoĢuna gҽlmҽdisҽ dҽ, onu qeyri- www.vivo-book.com
546 adi vҽziyyҽtdҽn xilas etmҽk üçün һҽssaslığı xoĢuna getdi. Qumqumanı aldı. Ġstilҽnmҽsin deyҽ gecҽ qovluğa salınmıĢ qumqumadakı sҽrin suyu içdi vҽ saһibinҽ qaytardı. DüĢündü: ensinmi, qalxsınmı? Ensҽ aĢağıdakıların gözündҽ nüfuzdan düĢҽcҽk, һҽm dҽ zirvҽyҽ qalxmaq, һarunun tutduğu mövqeyi, duyduğu һissi duymaq lҽzzҽtindҽn mҽһrum olacaqdı. Yox, yalnız, ucaya, yüksҽyҽ! Mütlҽq zirvҽyҽ! Oradan qul bazarını seyr etmҽli, Tҽһmasibin doğuluĢu vaxtında etdiyi kimi qul alıb azad etmҽli – andını, nҽzrini yerinҽ yetirmҽliydi.
Bazar dolusu müsҽlmanın, yҽһudinin, nҽstҽrinin, assurun, kimin, kimin, tҽһsininҽ nail olmalı, cҽddi Mҽһҽmmҽdҽl Mustafanın qul azad etmҽk һaqqındakı һökmlҽrindҽn birinҽ riayҽt etmҽli idi. Sumu, düĢüncҽlҽrmi, azacıq durub istiraһҽt etmҽsini dizlҽrinҽ dolmuĢ vҽ onları ağırlatmıĢ qanı dağıtdı. Ürҽyinin vurğuları azaldı. Adi һalına düĢdü. O, gҽnclҽrҽ mҽxsus ҽsgҽri addımlarla pillҽlҽri qalxmağa baĢladı. Zirvҽyҽ çatanda aĢağıda baĢının dҽstҽsini gördü. Ağ köһlҽni ҽһatҽ edҽn adamlar ҽllҽrini göyҽ qaldırmıĢdı. O ucadan görmҽdiyi www.vivo-book.com
547 üzlҽrdҽki sevinci, dodaqlardakı eĢitmҽdiyi tҽһsin sҽdaları duydu vҽ gözlҽrini qul bazarına çevirdi.
Mavi fҽzada, qüllҽ-minarҽnin zirvҽsindҽ durmuĢ iki gҽnc – Ġsmayılla Rҽһim bҽy bir alҽm dolusu Ģҽfҽq saçan günҽĢ altında bir cüt qara qartal һeykҽlinҽ bҽnzҽyirdilҽr...
Ġsmayıl bazarı xeyli seyr etdisҽ dҽ, satılan gözҽli idbardan ayıra bilmҽdi. Enmҽyҽ baĢladılar.
EniĢ yoxuĢdan qat-qat asan olsa da, dolama pillҽlҽrdҽ baĢ gicҽllҽdҽn bir xassҽ vardı ki, gҽnclҽr bunun çarҽsini tez tapıb uyuĢdular. Onlar çay keçҽndҽ etdiklҽri kimi aĢağıya, qaynaĢan kütlҽyҽ deyil, üfüqҽ, bir az aĢağıda minarҽsi vҽ gümbҽzi göyü dҽlҽn mҽscidҽ vҽ ҽtrafına sҽpҽlҽnmiĢ evlҽrҽ baxdılar. BaĢgicҽllҽnmҽsi keçdi.
AĢağıda onu müĢayiҽt edҽn Rҽһim bҽyҽ qibtҽ ilҽ baxan gҽnclҽrdҽn bir neçҽsi birdҽn dillҽndi: – Hҽ, nҽ gördün, bҽy? www.vivo-book.com
548 – Necҽ gördün? – Orada – tanrıya yaxın yerdҽ bizimçin dҽ dua elҽyҽ idin. Ġsmayıl arxasında danıĢanların sҽsini eĢidir, ҽһҽmiyyҽt vermҽdҽn bazara doğru irҽlilҽyirdi. Gҽnclҽrҽ qüllҽ-minarҽyҽ qalxmaq icazҽsi verib bazara girdi. Qalib һökmdarın önündҽ xҽbҽrdarlıq elҽyҽ-elҽyҽ yol açan bazar möһtҽsibi irҽlilҽyir, baĢı alıĢ-veriĢҽ qızıĢanları kҽnar edirdi. Ağ vҽ qara kҽnizlҽr sağ tҽrҽfdҽki divar boyu düzülmüĢ iri, geniĢ taxtlar üzҽrindҽ dayanmıĢdılar. Kiminin baĢında adi örtük, kimininkindҽ dҽyirmi çadraya bҽnzҽyҽn Ģҽffaf parçadan tikilmiĢ ҽba, satlıq qara kҽnizlҽrin çoxunun belindҽ al ipҽk fitҽ vardı. Bҽdҽnlҽr üzҽrinҽ lak çҽkilmiĢ qiymҽtli qarağac bütlҽr kimi parıldayırdı. Elҽ bil maһir zҽrgҽr ustad qara Ģҽvҽni sumbata kağızı ilҽ par-par yananacan sürtüb pardaxlamıĢdı. Zҽnci qızların ҽndamı nazik, yığcam, kökslҽri göz deĢҽr kimi dimdik idi. Gҽnc һökmdar vҽ onu müĢayiҽt edҽn mҽiyyҽt qҽribҽ eһtiras oyadan qara gözҽlliyҽ һeyrҽt dolu gözlҽrlҽ baxırdı. Lap arxada gҽlҽnlҽr һökmdar eĢitmҽsin deyҽ xıssın- xısın zarafat edirdi. Qızların istҽr ağdҽrili olsun istҽr qara, çoxunun kirpiklҽri yerҽ dikilmiĢdi. Amma qığılcım saçan www.vivo-book.com
549 bҽbҽklҽrini gözҽl alıcı kiĢilҽrҽ zillҽyib çiyinlҽrini oynadan bir-ikisi dҽ var idi. Sol vҽ qarĢı ҽldҽ ҽksҽr kҽtil vҽ taxt üstünҽ çıxarılmıĢ zҽnci qulların boynundan vҽ ayaqlarından ağır kündҽlҽr asılmıĢdısa da, ayaq vҽ ҽllҽri möһkҽm, amma nazik zҽncirlҽ bҽndlҽnmiĢdi. Ġri, cҽsim gövdҽli nubiyalı qulların qol vҽ qıç ҽzҽlҽlҽri, göz önündҽ һҽr tҽrpҽniĢdҽ çarx kimi oynayıb һҽrҽkҽtҽ gҽlirdi. Qüllҽ-minarҽdҽn enib bazara girҽn kimi niqabını üzünҽ çҽkmiĢ olan һökmdar, indi bu bҽdbҽxtlҽrҽ bir padĢaһ, sҽrkҽrdҽ gözü ilҽ baxa bilmirdi. ġair ürҽyi qoyun, mal kimi satdığa qoyulmuĢ zavallıların gözlҽrindҽ, duruĢundakı һҽya, һҽsrҽt, qҽzҽb һisslҽrini duyduqca, qҽlbi cam içindҽ, soyuq suda öykҽlҽnir kimi buz bağlayırdı. O, duruĢundan ҽzab, һҽya yağan on qul seçdi, arxasınca gҽlҽn xҽzinҽdar, һökmdara tҽzim edib pul almaqda çҽm-xҽm elҽyҽn ҽrҽb tacirinin һaqqını ödҽdiyi vaxt, bitikçibaĢı tuğra kağızlarından birini yanınca gҽlҽn kömҽkçisinin kürҽyinҽ söykҽyib azadetmҽ fҽrmanı yazırdı. Bir anda möһtҽsibin salavatı vҽ qul azad edҽn һökmdara duası meydanı baĢına götürdü. Bayaqdan bҽri ҽlini ticarҽtindҽn kҽsib, qul alıb azad etmҽyҽ – nҽzrini ödҽmҽyҽ www.vivo-book.com
550 gҽlҽn cavan һökmdara tamaĢa edҽn bazar ҽһli ucadan salavat vҽ duaya qarĢı «amin» söylҽdilҽr. Satlıq qulların çoxunun gözündҽ һҽsҽd, һeyrҽt, tҽҽssüf qarıĢıq qҽribҽ bir һiss bilinirdi... «Neyçün mҽni seçmҽdi, ilaһi?», «Bҽxtҽvҽr!», «Belҽ dҽ olur!» oxunurdu bu gözlҽrdҽ. Azad edilҽn qulların ҽl-ayağından zҽncir açılır vҽ һҽlҽ öz sҽadҽtinҽ – azadlığına qovuĢduğuna inanmayan on bҽxtҽvҽr gaһ ҽlindҽki azadlıq fҽrmanına, gaһ da onu verҽn üzü niqablı gҽncҽ minnҽtdarlıqla baxırdı. Sonra azad qulların onu da birdҽn kökündҽn biçilmiĢ qҽlҽmҽ kimi yerҽ, niqablı xilaskarın ayaqlarına sҽcdҽyҽ düĢdülҽr. Möһtҽsib isҽ ucadan bağırırdı: «ġaһ Ġsmayıl ibn Ģeyx sultan Heydҽr ibn Ģeyx Cüneyd... Oğlu – vҽliҽһdi Ģaһzadҽ Tҽһmasibin dünyaya gҽlmҽsi münasibҽtilҽ qul azad edir. ġaһzadҽnin ömrünҽ dua edҽk...»
ġaһ Ġsmayıl ömrü uzunu, lap desҽn ölҽn gününҽcҽn alıcı qarĢısında nümayiĢ etdirilҽn o incҽ gözҽllҽrin, o cüssҽli cavanların gözlҽrindҽki kҽdҽri unutmayacaq. ġair qҽlbi üçün bu, bir һökmdarın ҽn ağır mҽğlubiyyҽtdҽn sonra belҽ çҽkdiyi qüssҽ vҽ andan daһa ağır idi. O, bir anlıq indicҽ www.vivo-book.com
551 qapıdan girҽn nubiyalı quluna baxdı: «O gündҽn dҽrgaһdan ҽl çҽkmҽdi, getmҽdi. Azad olan doqquz qul getdi: bu isҽ mҽnimlҽ qaldı», – deyҽ düĢündü. – «Onun sҽdaqҽtini yaxınlarımdan һeç birindҽ görmҽmiĢҽm vҽ gözlҽmirҽm dҽ».
Xatirҽlҽr onu tҽrk edib Ģeir mҽclisinҽ qaytaranda Rҽһim bҽy nubiyalı zҽncinin baĢqalarının anlamayacağı gizli iĢarҽsilҽ yerindҽn qalxdı, һökmdara tҽrҽf baĢ ҽydi.
Cariyҽlҽr mҽclisҽ ҽtri insanı biһuĢ edҽn çҽlҽmir (dağ keĢniĢi) küküsü gҽtirdilҽr. Rҽһim bҽy ön otağa keçdi. Burada onu eĢikağası gözlҽyirdi. – Hacı Salman bҽzirganbaĢı sabaһ sübһ namazından sonra karvanı qaldıracaq. Kafirlҽr ölkҽsinҽ tҽrҽf. Qibleyi-alҽm buyurmuĢdu ki, һacı nҽ vҽdҽ gҽlsҽ onun һüzuruna aparaq. – Hardadı һacı? – Qibleyi-alҽmin buyurduğu kimi, Ģaһın xҽlvҽtgaһındadı. – Çox gözҽl, mҽn indicҽ xҽbҽr verҽrҽm.
O, yenidҽn Ģeir vҽ musiqi mҽclisinҽ qayıtdı. Ġndi burada da www.vivo-book.com
552 cavan vҽ olduqca lҽtif sҽsi olan bir aĢıq Tҽbriz, KaĢan, ġiraz xalılarının üstündҽ quĢ kimi sҽkҽ-sҽkҽ һökmdarın çox sevdiyi AĢıq Qurbaninin qoĢmasını oxuyurdu. Vaxtilҽ һökmdar һҽmin qoĢmanı Qurbaninin öz dilindҽn eĢitmiĢ, dҽrdinҽ dҽ dҽrman üçün Becҽni cҽzalandırıb, sevgilisini aĢığa qaytarmıĢdı.
AĢıq oxuyurdu: MürĢidi-kamilim, Ģeyx oğlu Ģaһim, Bir ҽrzim var qulluğuna, Ģaһ, mҽnim. Ҽziz baĢın üçün oxu yazğumu Agaһ ol һalımdan gaһbagaһ mҽnim.
– Ҽһsҽn, afҽrin – sҽslҽri ucaldı. Rҽһim cürҽt edib Ģaһa yaxınlaĢa bilmҽdi. Qapının önündҽcҽ dayandı. AĢıq sazla oxuduğunu sözlҽ dҽ deyҽndҽn sonra cҽһcҽһinҽ davam etdi:
ġair olan dҽrsin alar pirindҽn, www.vivo-book.com
553 BaĢ açmadım sҽgrҽqibin sirindҽn, Qolu bağlı keçdim Xudafirindҽn, Üzüm gülmҽz, һeç açılmaz aһ mҽnim
– Güldürdü üzünü caһan – afҽrin! Qurbani der: baһar olur gҽlir yaz, Göllҽrdҽ üzüĢür ördҽk ilҽ qaz, Sҽrim tҽvҽlladı, üzüm payandaz. Yoxdu bundan qeyrҽz bir mataһ mҽnim.
– Gözҽl mataһdı! – Allaһ һamını soltanım, Ģaһım Ġsmayılın ҽliylҽ kamına çatdırsın.
ġaһ güldü: – Elҽ Allaһ özü çatdırsın. Rҽһim bҽy imkan tapdı, divar dibi, arxalarla һökmdarın mҽsnҽdinҽ yanaĢdı. Arxasında diz çökdü, çiyni üstündҽn www.vivo-book.com
554 qulağına tҽrҽf yavaĢca dedi: – Hacı Salman bҽzirganbaĢı sҽһҽr tezdҽn Ģimala – kafiristana gedir. Saһibqıran, görmҽk meyliniz varsa, xҽlvҽtinizdҽdir.
Elҽ bil ki, bir az öncҽ mina ibriqlҽrdҽn süzülҽn Ģҽrabı o içmҽmiĢdi. Tamamilҽ ayıq idi. Yerindҽn dik qalxdı: – Hҽzҽrat! Mҽnim ҽziz-giramilҽrim, siz iĢinizdҽ olun. Mҽni çox vacib bir vҽzifҽ gözlҽyir. Ġki urubdan sonra qulluğunuzdayam.
O qalxcağın maclisdҽkilҽr dҽ dik durmuĢdular. ġaһ, Rҽһim bҽyin vҽ sҽdaqҽtli nubiyalının müĢayiҽtilҽ Ģeir otağını tҽrk etdi.
Ön dҽһlizҽ keçҽn kimi baĢını döndҽrmҽdҽn Rҽһim bҽyҽ ҽmr verdi:
lҽvazimatı ilҽ xҽlvҽtҽ gҽlsinlҽr. www.vivo-book.com
555 Xҽlvҽt bir zamanlar һacı Salmanı görüb, tҽsvir etdiyimiz sadҽ, ҽsgҽri otağı idi. Burada һeç bir Ģey dҽyiĢmҽmiĢdi.
ġaһ yerinҽ keçib ҽylҽĢҽn kimi vҽziri-ҽzҽm vҽziri-dҽrbar, bitikçibaĢı vҽ ҽlindҽki yazı lҽvazimatı ilҽ birlikdҽ xҽttat içҽriyҽ daxil oldular.
– Sҽfҽrin һaradır dedin, һacı? – Macarlar ölkҽsinҽ, һökmdarım! Türk tacirlҽrindҽn eĢitmiĢҽm. Türklҽrin o yerlҽrdҽ kafir mҽmlҽkҽtlҽrinin çoxuna һökmü iĢlҽyir. Lap һaracan olsa gedҽcҽyҽm, inĢallaһ! – Çox gözҽl, sҽfҽrin xҽtҽrsiz olsun. Murasҽlҽmizi 53 o yerin һökmdarına çatdırarsan. Meyli olsa biznҽn ҽlaqҽ yaratmaq üçün.
– Gözlҽrim üstündҽ, qibleyi-alҽm!
53 Göndəriş, burada məktub.
www.vivo-book.com
556 Hökmdar bitikçibaĢına ҽmr verdi:
– Yaz! Özü dҽ öz dilimizdҽ yaz mürasҽlҽni.
BitikçibaĢı dҽrһal zҽr ornamentli tuğra kağızlarının birini xҽttata uzatdı. BaĢlanğıcda yazılacaq rҽsmi müraciҽti o yaxĢı bilirdi; bitikçibaĢı özü isҽ ҽsas mҽtni qaralamağa baĢladı.
istҽdi: – Qibleyi-alҽm, bҽlkҽ keçmiĢdҽkilҽr kimi mürasҽlҽni fars dilindҽ yazaq?! Axı o yerlҽrdҽ kafirlҽr içindҽ bizim dili oxuyub baĢa düĢҽn olmaz.
Onun qulağında һҽlҽ dҽ Ҽrҽbistanın göbҽyindҽ oturub ana dilindҽ ҽsҽrlҽr yazan Füzulinin, qolu bağlı Xudafҽrin körpüsündҽn keçib gҽlҽn Qurbaninin, Çuxur-Sҽddҽn aĢmıĢ Miskin Abdalın sҽsi, ҽĢarı sҽslҽnirdi. Elҽ bil Qaraçı
www.vivo-book.com
557 ribatındakı qoca dҽrviĢ ona:
«Hҽr sadҽ cümlҽmiz bir misra Ģeirdir, neçin dҽ tanınmasın dünyada? Onda belҽ bir qҽlblҽrҽ, beyinlҽrҽ qüvvҽt verҽn qüdrҽt varsa, neyçün ölkҽnin ürҽyi, paytaxtı, siyasi ҽlaqҽlҽri bu dildҽ danıĢılmasın, bu dildҽ aparılmasın?! Vaxt çatıb, һökmdar! Sҽn indi bunu etmҽsҽn, kim edҽr?! Qüdrҽt sҽndҽdir, qeyrҽt sҽndҽdir!» deyirdi.
O vҽzirҽ baxmadı, bir an qҽlҽmi saxlayıb, gözlҽrini ona dikҽrҽk ömrün dҽyiĢilmҽsini gözlҽyҽn bitikçibaĢıya tҽrҽf sҽrt bir qҽtiyyҽtlҽ dedi:
– Yox! Bundan sonra Sҽfҽvi xanҽdanının bütün mürasҽlatı ana dilimizdҽ olacaq! Sarayda һamı bu dildҽ danıĢacaq vҽ yazacaq! Bircҽ peyğҽmbҽr sҽlҽvatullaһın qoyduğu müqҽddҽs ibadҽtdҽn baĢqa, dҽrabarda ҽrҽb vҽ ya fars dilindҽ kҽlmҽ kҽsilmҽyҽcҽk!
Hamı diqqҽt kҽsilmiĢdi. Hökmdarın sҽsi bir az yumĢaldı. www.vivo-book.com
558 Ġndi o, Rҽһim bҽylҽ danıĢırdı: – Rҽһim, һacı ilҽ baһҽm gedib o yerlҽrҽ sҽyaһҽt edҽcҽksҽn. Mҽktubumuzu macar һökmdarına Ģҽxsҽn tҽqdim edҽcҽksҽn.
Rҽһim bҽy baĢ ҽydi. BitikçibaĢı Azҽrbaycan dilindҽ ilk diplomatik mҽktubu böyük bir һҽvҽslҽ yazmağa baĢladı...
E P Ġ L O Q «Çox çalıĢdım. Artıq kamala dolmuĢdum, çox ҽllҽĢdim, müһaribҽ olmasın, dedim, olmadı. Yavuz Sultan Sҽlimҽ yazdığım:
Diyari-eĢqҽ sultanҽm, dila, mҽn dҽ zamanımda Vҽzirimdir qҽmü qüssҽ oturmuĢ iki yanımda.
mҽtlҽli qҽzҽlimdҽ ҽtrafımda olanların, bir qҽdҽm mҽndҽn aralanan kimi, meydan sulayanların simasını, ҽһvali- www.vivo-book.com
559 ruһiyyҽsini vermiĢdim. Ҽtrafımda sanırdım ki, kimsҽ yoxdur, boĢluqdur. Lҽlҽm qocalmıĢdı. Anam vҽ qardaĢlarım artıq çoxdan vҽfat etmiĢdi. Dövrҽmdҽ sadiqlҽrin çoxunun yaĢı ötüb, ҽsası ҽlindҽn düĢmüĢdü. Mҽni davaya һazır olmadığım һalda qonĢularım, xüsusilҽ Yavuz Sҽlim ilҽ salıĢdırır, adımdan ona tҽһqiramiz mҽktub vҽ «һҽdiyyҽlҽr» göndҽrirdilҽr.
O mҽĢum ömür tariximdҽ ҽn faciҽli saydığım Çaldıran müһaribҽsindҽn bir gün ҽvvҽl isҽ yuxu görmüĢdüm. Gördüm ki, dağlıq yerdҽ bir maral qovuram. Çatһaçatda maral bir mağaraya girdi. Mҽn dҽ dalıycan soxdum özümü һҽmin mağaraya. Baxıb gördüm ki, burada maral – ceyran nҽ gҽzir? Burada yeddibaĢlı ҽjdaһa var ki, vallaһ cҽddim Mҽһҽmmҽdҽl-rҽsulillaһ һaqqı, һҽrҽsinin, ağzından bir cҽһҽnnҽm od qalxır; һҽr nҽfҽsini çölҽ verҽndҽ, od-alov mҽni qarsır, һҽr nҽfҽsini içҽri çҽkҽndҽ mҽni dҽ kamına çҽkir.
Çҽkdi mҽni kamına Sҽlimin 100 minlik qoĢunu. Yaman çҽkdi! Ayılıb yuxumu danıĢmadan mҽslҽһҽt gördülҽr ki, www.vivo-book.com
560 «Sҽlimi yolda qarĢılayaq, Ģҽbxun 54 vuraq». ġҽnimҽ sığıĢdırmadım: «Mҽn karvanbasar quldur deyilҽm. Ġgid igidi döyüĢ meydanında basar.
Tҽkbҽtҽk», dedim. Amma sҽn demҽ saya-sayda doğrudan da mҽnim qoĢunumdan çox imiĢ. Halbuki һҽqiqҽtҽ irmiĢ ҽrҽnlҽr piri mҽndҽn daһa çox Ģaһlığa lҽyaqҽtli Ġbraһim Ģaһın dililҽ mҽnҽ Sҽlim qoĢununun silaһını da, sayını da xҽbҽr göndҽrmiĢdi. Dinlҽmҽdim, dinlҽmҽyҽ qoymadılar dövrҽmdҽkilҽr; yalandır, elҽ qoĢunu olmaz, – dedilҽr; tale cildinҽ girib mҽni elҽ bir cҽngҽ çҽkdilҽr ki, ilҽl-ҽbҽd adıma lҽkҽ oldu. Qҽrҽz...
Bax, bu mҽnim birinci sҽһvim idi. Üz-üzҽ gҽldik. Mҽslҽһҽt gördülҽr ki, topların zҽncirlҽ bҽndlҽnmҽsinҽ mane olaq, düĢmҽn һazırlıq görüb qurtarmamıĢ üstünü alaq. Yenҽ rҽva
54 Qəfil gecə vuruşu www.vivo-book.com
561 görmҽdim. «Qoy һazırlaĢsınlar. Mҽn açıq davaya çıxmıĢam» – dedim. Binҽva qazilҽrimin önündҽ dҽmir qala yaranmasına imkan verdim, qorxaqlıq etmҽdim, һiylҽ iĢlҽtmҽdim, kҽlҽklҽ vuruĢmadım. Bax, bu da mҽnim ikinci xatam oldu! Xҽtaidҽn ardı-arası kҽsilmҽdҽn xҽtalar baĢ verdi. Üç gün sürҽn o vuruĢmada qazilҽr, igidlҽr itirdim һҽrҽsi bir cavan Ģir qeyrҽtli.
Hҽr Ģeydҽn ağır günaһım Bҽhruzҽ xanımla vҽliҽһdim Tҽһmas mirzҽnin anası Taclı xanımın kiĢi libasında Çaldıranda qalmalarına icazҽ vermҽyim oldu. Sҽn demҽ, һҽr ikisini Vҽtҽnin Ģҽrҽfi naminҽ döyüĢlҽr çağırırmıĢ. Bҽһruzҽmi ҽsir apardılar, sonralar bütün minnҽtlҽrimҽ baxmayıb Sҽlim onu qaytarmadı. Saray Ģairi bir cızma- qaraçıya kҽniz verdi. Bu mҽnҽ ölümdҽn betҽr oldu. Taclım! Taclım isҽ üstündҽki daĢqaĢını Mҽsiһ bҽyҽ verib azad olmuĢdu: igidim! Düz üç gün nҽdimlҽrimdҽn baĢqa, üç cavan da dövrҽmdҽn uzaq getmҽdi. Biri sağ, biri sol cinaһımı, biri dҽ arxamı gözlҽyirdi. Arxamı qoruyan Ġbraһim dҽrviĢ idi. Arabir gözҽl sҽsi ilҽ gaһ mҽnim
www.vivo-book.com
562 nҽfҽslҽrimi, gaһ özünün qoĢmalarını oxuyub, igid qazilҽrimi cҽngavҽrliyҽ çağırırdı. O yıxılanda, al qanlar içinda atımın dırnağı dibinҽ düĢҽndҽ arxa-kömҽyim ҽlimdҽn getdi; dağım uçuldu sandım. Sağ-sol cinaһımda üzü niqablı vuruĢanların kim olduğunu bilmirdim. Sadiqlҽrdҽn sanırdım. Yalnız oxlanıb yerҽ yıxılanda tanıdım bҽdbҽxtlҽri: biri gözҽl sҽnҽtkar rҽqqasҽ, mҽnҽ böyük nifrҽtinin sҽbҽbini bilmҽdiyim Aytҽkin, biri dҽ bakılı cҽngavҽr qadın, Qazi bҽyin arvadı Sultanım xanım idi. Onları da Vҽtҽn çağırmıĢdı. Vaxtilҽ Ҽlaҽddövlҽ Zulqҽdҽrin qorxmaz oğlu döyüĢ meydanında һҽlak olanda, özüm qara gecҽyҽ, mҽiyyҽtim palaza bürünüb, gözyaĢı tökҽrҽk atasına baĢsağlığı vermiĢdim. Halbuki bu iki qadının cҽnazҽsi önündҽ diz çökmҽliydim.
Sonra eĢitdim ki, düĢmҽnim Sultan Sҽlim belҽ, onları qҽһrҽmanlara yaraĢan qaydada dҽfn elҽtdirib. BeĢ qızımdan XanıĢ, Pҽrixan xanım, Mҽһinbanu Sultanım, Firҽngiz xanım, ġaһ Zeynҽb xanım, oğlanlarım Nҽvvab Kamyab, Tҽһmas Mirzҽ, Sam Mirzҽ, Bҽһram Mirzҽ kaĢ Aytҽkin vҽ www.vivo-book.com
563 Bibixanım-Sultanım qeyrҽtindҽ olaydılar. Doğma yurdlarını, doğma xalqlarını һҽmin mҽһҽbbҽtlҽ sevҽydilҽr.
Budur, Çaldıran döyüĢündҽn on dörd il keçib. Hҽlҽ bir dҽfҽ üzüm gülmҽyib, dodaqlarımda tҽbҽssüm görҽn olmayıb. Qazandığım zҽfҽrlҽrdҽn gümraһ olub, sayca az qoĢunla qabağına çıxdığım vҽ indicҽ dediyim xҽta mҽndҽn baĢ verdiyi üçün. Ömrün son günlҽrini yaĢayıram, mҽnim ҽziz xҽlҽflҽrim! Sizin üçün bu az ömrümdҽ ҽlimdҽn gҽlҽni elҽdim. Fҽtһlҽr edib parça-parça bölünmüĢ diyarımızı qılınc gücünҽ birlҽĢdirmҽyҽ çalıĢdım.
Vҽtҽnin bir sıxma torpağını bir ovuc qızıldan, dilimizin bir kiçicik sözünü bir ölçü lҽl-cҽvaһiratdan üstün bildim. Hҽr ikisinin – Vҽtҽnimizin vҽ dilimizin ҽbҽdiyyҽti üçün. Nҽ bacardımsa onu elҽdim. Mҽni lҽnҽtlҽ yad etmҽyin! YaxĢı nҽ baĢlamıĢamsa – onu göyҽrdin! Sҽһvlҽrimi tҽkrar etmҽyin! Sizҽ vҽsiyyҽtim budur. Bir dҽ ҽĢarım var. Ҽgҽr zövqünüzü oxĢasa – mҽzarımda bir qҽdҽr raһat ola bilҽrҽm. Sizҽ üç www.vivo-book.com
564 ҽmanҽt qoyub ҽrҽn babalar: dilimiz, qeyrҽtimiz, Vҽtҽnimiz – can sizin can onlar ҽmanҽti».
Yüklə 2,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|