Əzizə Cəfərzadə
Yüklə 2,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.vivo-book.com
517 һündürlüyü bir barmaq olardı. Piyadalar kҽsmҽ gümbҽz Ģҽklindҽ, at – süvari, Ģaһ – qiymҽtli daĢlarla müzҽyyҽn tac Ģҽklindҽydi. Ağlarla һökmdar özü oynayırdı.
MҽliküĢĢüҽra yavaĢca, sҽssiz addımlarla onlara yaxınlaĢdı. Hҽr iki oyunçunun arasında dayanıb tamaĢa etmҽyҽ baĢladı.
Oyun bitdi. ġaһ qҽlҽbҽ çaldısa da, fikrindҽ elҽ bil bir az ҽvvҽl yarımçıq kҽsdiyi söһbҽti davam etdirmiĢdi. Bu onun adҽti idi. Ġndi dҽ elҽ oldu. – Demҽli, kürҽkҽninizin «Bҽngü badҽ»sini oxuyuruq bu gün?
– Ġzninizlҽ, һökmdarım!
PadĢaһ bayaqdan bҽlkҽ dҽ, lap çoxdan fikrindҽ dolaĢan bir mҽsҽlҽni dilinҽ gҽtirdi. – Mҽһҽmmҽd Füzuli Ģairi bura cҽlb etmҽk gҽrҽkdir, cҽnab MҽlikuĢĢüҽra. – Gҽlmҽz, qibleyi-alҽm! – Neyçün? – sualda tҽҽccüb nidası duyulurdu.
www.vivo-book.com
518 – Çünki o daһa böyük bir padĢaһın xidmҽtindҽdi, saһibqıran! – Kimin? – sҽsdҽ qҽzҽb çalarları eĢidilmҽyҽ baĢlayırdı. Bunu MҽliküĢĢüҽra ilҽ birlikdҽ nҽdimi-xҽlvҽt dҽ anladı.
MҽliküĢĢüҽra ҽvvҽlki tҽmkini ilҽ cavab qaytardı: – Hüseyn ibn Ҽliyyҽl Mürtҽzanın! Sҽnin ulu babanın, һökmdarım! Kҽrbҽlada, ҽrҽb içindҽ Ģair Mҽһҽmmҽd Füzuli öz doğma dilindҽ yazır. Necҽ deyҽrlҽr, «din içindҽ din bҽslҽyir».
Nҽdim, azad nҽfҽs çҽkdi. Hökmdarın sҽsi ҽvvҽlki sakit vҽ yumĢaq aһҽnginҽ düĢdü!
– Afҽrin ona! ġair öz һҽmvҽtҽnlҽrinin eĢidҽn qulağı, görҽn gözü, düĢünҽn beyni, danıĢan dilidi. Ҽlbҽttҽ, belҽ dҽ olmalıdı. Axı bir tҽsҽvvür elҽyin ki, ҽrҽblҽr bu yazıq camaatın baĢına nҽ gҽtiriblҽr. Körpҽ uĢaq mҽktҽbҽ gedir tҽlҽffüz elҽdiyi birinci söz: «bisimillaһirrҽһmanirrҽһim, һüvҽl-fҽttaһü ҽlim» – ҽrҽbcҽdi. Yazıq uĢaq bundan nҽ
www.vivo-book.com
519 anlasın? Olmaz ki, elҽ doğmaca – körpҽ diliylҽ «böyük olan, rҽһman, rҽһim, Allaһın adı ilҽ baĢlayıram...» desin? Bu Allaһa çox xoĢ gҽlҽr. Yaxud bütöv bir xalq, һҽtta xalqlar, onların ҽrҽbcҽ bir kҽlmҽ baĢa düĢmҽyҽn kiĢisi-arvadı, çobanı-çoluğu gündҽ beĢ vaxt namaz qılır. Xҽlvҽtdҽ, öz yaradanı, tanrısı ilҽ üzbҽüz dayanır, dҽrdini deyir, onun böyüklüyünҽ inanır: «mҽnҽ raһi müstҽqim-düz yol göstҽr», deyir. Olmaz ki, ҽrҽb dilinin qol-qanadını sındırmayıb «Qul һüvҽallaһü ҽһҽd»», de ki, o, «Allaһ birdir» sözlҽrini öz doğmaca dilindҽ desin? Vallaһi ki böyük Allaһa bu xoĢ gҽlҽr. Namaz qılan da sözlҽri tutuquĢu kimi deyil, anlayaraq, dҽrk edҽrҽk deyҽr.
ġair Xҽtai, könlündҽ bütün varlığına һakim kҽsilҽn bir fikri sanki bütün çılpaqlığı ilҽ dilinҽ gҽtirmҽdҽn düĢünürdü: Qula çevrilmiĢ xalq üçün doğma ana dilini müһafizҽ etmҽyin böyük mҽnası vardı. Bunu ҽrҽb iĢğalçıları çox gözҽl dҽrk etmiĢdilҽr. Ġlk öncҽ mҽһkum etdiklҽri xalqların dilinҽ һücum etmiĢdilҽr. BeĢ vaxt ibadҽtindҽn bircҽ söz anlamayan fağır Ģҽlҽpapaq çobanın duası ҽrҽbcҽ!.. BeĢyaĢlı uĢağın www.vivo-book.com
520 mollaxanada ilk sözü ҽrҽbcҽ... Bҽli millҽti, xalqı öldürmҽk istҽyirsҽnsҽ ҽvvҽlcҽ dilini ҽlindҽn al. Bu bütün qҽsbkarların, һakim xalqların Ģüarı olub.
O danıĢdıqca MҽliküĢĢüҽra vҽ nҽdimi-xҽlvҽt nҽ deyҽcҽklҽrini, nҽ cavab verҽcҽklҽrini bilmҽdҽn durub baxırdılar... Xҽtai sözünҽ davam edib deyirdi:
– Elҽ mҽnim dҽ çalıĢmağım, öz dilimizҽ rövnҽq vermҽyim bunun üçündü. Sizdҽn vҽ digҽr Ģüҽradan da tҽlҽbim budu... Buna görҽ dҽ sizin kürҽkҽn olub-olmamağından asılı olmayaraq, Mҽһҽmmҽd Füzulinin mҽnim yanımda mҽrtҽbҽsi böyükdü. Hayıf ki, Kҽrbҽlanı, Hüseyn qulluğunu tҽrk edib buralara gҽlmҽz...
Elҽ bu zaman pubiyalı zҽnci nökҽr içҽri girib mҽclisin arҽstҽ, Ģaһa müntҽzir olduğunu xҽbҽr verdi. Nҽdimi-xҽlvҽt sadҽlövһlüklҽ dillҽndi: – ġaһım, tҽsҽddüqün olum, nҽ olaydı namazı da, baĢqa duaları da doğma dilimizҽ çevirtdirib icra etmҽk һaqqında www.vivo-book.com
521 fҽrman verҽydiz...
ġaһ qҽһqҽһҽ ilҽ güldü. MҽliküĢĢüҽra da qımıĢdı. Hҽtta qapının cҽһҽngindҽ ağasının ҽmrini gözlҽyҽn, qatran kimi parlayan yoğun, güclü qollarını, ҽzҽlҽli köksündҽ çarpazlayıb qara qranit һeykҽl kimi dayanmıĢ nubiyalı qulun ağ bҽbҽklҽri sҽyridi, sҽdҽf diĢlҽri qalın dodaqlar arasında bir an iĢıldayıb söndü. ġaһ qҽһqҽһҽ çҽkdi vҽ ağ ҽli ilҽ istҽkli nҽdimi-xҽlvҽtin, Ģaһmat rҽqibinin kürҽyinҽ vurdu vҽ ciddi sҽslҽ dedi: – Hҽlҽ tezdi, ҽzizim! Özümüzҽ bir dünya düĢmҽn qazanarıq. Bütün ҽrҽb dünyası, islam mübҽlliğlҽri, mütҽҽssib dindarlar ҽleyһimizҽ qalxar. Ҽrҽb dilinin ҽһҽmiyyҽti itir – deyҽrlҽr. Quranı tҽrcümҽ etmҽk günaһi- ҽzimdir, deyҽrlҽr. Bu Quran dilinҽ xҽyanҽtdir, deyҽrlҽr. Ҽslindҽ tҽrcümҽ çoxlarının mҽnfҽҽtinҽ ziyandı. Sözlҽr ҽrҽbcҽ deyilҽndҽ avam arasında ecazkar, nҽ isҽ sirli bir qüvvҽ varlığına etiqad yaradır. Mҽlumdur ki, һҽr bir sirli Ģey sadҽ insanın Ģüurunda titrҽyiĢ, qorxu dolu bir inam doğurur. Onlara da bu lazımdır. Bax gör dünyanın nҽ qҽdҽr xalqı
www.vivo-book.com
522 duanı, Quranı ҽrҽbcҽ oxuyur, namazı ҽrҽbcҽ qılır. Ҽndҽlüsdҽn Xҽtaya qҽdҽr. Qoca Edil saһillҽrindҽn Ġfrikiyyҽnin cҽnubuna qҽdҽr. Dünyanın az qala һamısı...
ġaһ bir anlığa susdu. MҽliküĢĢüҽra ürҽyindҽn olan bu sözlҽrҽ qarĢı dedi: – Vaxtilҽ böyük Firdovsi demiĢdi: ZĢire-Ģotor, xordҽni-susmar, Ҽrҽbra be cayi rҽsidҽst kar Ki, taci – Kҽyanra konҽd arizu Tfu bad bҽr çҽrx-gҽrdun, tfu. 50
– Elҽ bizim camaat da bunu çox yaxĢı baĢa düĢüb. Dili
50 Dəvə südü və kərtənkələ yeyən ərəblər işi o yerə gətiriblər ki, Kəyan tacını arzulayırlar. Çərxi-gərdunun üzünə tüpürməlidir.
Yüklə 2,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|