ƏZĠZ ƏLƏKBƏRLĠ


TalıĢ  türk  məbədi  xarabalıqlarının  ümumi



Yüklə 2,33 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/37
tarix22.07.2018
ölçüsü2,33 Mb.
#57700
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   37

47 
 
TalıĢ  türk  məbədi  xarabalıqlarının  ümumi 
görünüĢləri (VII yüzil). 
 
TALIġ MƏBƏDĠ 
 
ƏĢtərək 
rayonunun 
TalıĢ 
(11.11.1970-ci  ildən  -  Aruç)  kəndində 
qədim arman-türk məbədi. 
VII  yüzilin  2-ci  yarısında  (661-
662)  ərəblərin  Ərməniyyə  caniĢini 
türksoylu 
Qriqor 
Mamikoneanın 
dövründə  inĢa  edilmiĢdir.  Günbəzli  zal 
tipində  olan  ilk  abidələrdəndir.  Son 
vaxtlar  arxeoloqlar  tərəfindən  məbədin 
yanında  eyni  vaxtda  tikilmiĢ  saray  da 
aĢkar edilmiĢdir. 
34,6  m  x  16,9  m  ölçülü  bu 
əzəmətli  məbəd  1946-1948-ci  illərdə 
bərpa  olunaraq  ona  bir  çox  erməni 
elementləri əlavə edilmiĢdir. 
TalıĢ  məbədinin  yerləĢdiyi  TalıĢ 
kəndi  qədimdən  XIX  yüzilin  ortalarına 
qədər  Türk-Oğuz  boylarının  anayurdu 
olmuĢdur. XIX yüzilin 40-50-ci illərində 
kəndin  bütün  əhalisi  zorla  köçürülmüĢ, 
kəndə  Ġrandan  və  Türkiyədən  gətirilmiĢ 
ermənilər 
(43  ailədə  370  nəfər) 
yerləĢdirilmiĢdir. 
 
ƏDƏBİYYAT: И.Шопен. Исторический памятник состояния армянской области к эпоху ее 
присоеденения  к  Российской  империи,  С-п.,  1852,  стр.587-590;  Н.Г.Буниатов,  Ю.С.Яралов. 
Архитектура      Армении,        М.,  1950,  стр.46-47;  В.М.Арутюнян,  С.А.Сафарян.  Памятники 
армянского зодчества, М.,  1951, стр.45; Н.М.Токарский, Архитектура Армении IV-XIV вв., 
Ереван,  1961,  стр.61-63,  107-108;  Архитектурные  памятники  Армении,  М.,  1974,  стр.7; 
Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.116. 
 
 


48 
 
Ağudi  abidəsinin  bərpadan  sonrakı 
görünüĢü. 
 
Qədim  türk  kəndi  Ağudidə  qəbirüstü 
abidənin  bərpadan  qabaqkı görünüĢü 
(VII yüzil). 
 
AĞUDĠ ABĠDƏSĠ 
 
Zəngəzur  mahalının  Qarakilsə  (02.03.1940-cı  ildən  -  Sisian)  rayonunun 
Ağudi (19.04.1991-ci ildən - Aqitu) kəndində qəbirüstü abidə. 
VII yüzildə tikilmiĢ bu abidənin hündürlüyü 9 m-dir. 
Ağudi  kəndi qədimdən Türk-Oğuz  boylarının anayurdu olmuĢ, 1988-ci  ilə 
qədər  kənddə  ancaq  Azərbaycan  türkləri  yaĢamıĢlar.  Kəndə  ilk  ermənilər  Qərbi 
Azərbaycan türklərinin 1988-ci il soyqırımından sonra köçmüĢlər. 
 
ƏDƏBİYYAT:  Н.Г.Буниатов,  Ю.С.Яралов.  Архитектура  Армении,  М.,  1950,  стр.63-64; 
В.М.Арутюнян,  С.А.Сафарян.  Памятники  армянского  зодчества,  М.,  1951,  стр.48;  Сисиан 
(справочник-путеводитель), Ереван, 1987, стр.114-115; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - 
"Ermənistan", В., 1994, səh.77-82. 
 
 
 


49 
 
Aysəsi  alban-türk  məbədi  xarabalıqlarının  ümumi 
görünüĢü (VII-VIII yüzillər). 
 
AYSƏSĠ MƏBƏDĠ 
 
Dərələyəz  mahalının  KeĢiĢkənd  (06.12.1957-ci  ildən  -  Yeğeqnadzor) 
rayonunun Aysəsi (19.04.1991-ci ildən - Arates) kəndində alban-türk məbədi. 
Hündür bir təpənin üstündə 
VII-VIII  yüzillərdə  inĢa  edilmiĢ 
məbəd 
1270-ci 
ildə 
bərpa 
olunmuĢ, 
Amağu 
məbədinin 
tabeliyinə  keçmiĢ  və  Siyuni 
mitropolitlərinin  yay iqamətgahına 
çevrilmiĢdir. 
1955-60-cı illər arasında bir 
neçə 
erməni 
tarixçisi 
və 
arxeoloqunun 
müĢayiəti 
ilə 
Fransadan 
gəlmiĢ 
nümayəndə 
heyəti  abidədə  tədqiqat  iĢləri 
aparmıĢ, sonra abidəni bərpa etmək 
adı  ilə  onun  üzərinə  döymə  üsulu 
ilə  xaç  Ģəkilləri  həkk  edilmiĢ,  binanın  ilk  günəĢ  Ģüası  tutan  hissəsindəki  gümbəz 
dağıdılıb yerə tökülmüĢdür. 
1988-ci  ilə  qədər  kənddə  ancaq  Azərbaycan  türkləri  yaĢamıĢlar.  Həmin  il 
azərbaycanlıların soyqırımından sonra kəndə ermənilər yiyələnmiĢlər. 
 
ƏDƏBİYYAT:  А.Берже.  Кавказ  в  археологическом  отношении,  Тифлис,  1875,  стр.  138-139; 
Сборник сведений о Кавказе (Списки населенных мест Кавказского края по сведениям 1873 
года), Эриванская губерния, 5 т.,  Тифлис, 1879,  №  767;  О.Егиазарян.  Памятники  культуры 
Азизбековского  района,  Ереван,  1955,  с  тр.  63-66;  Ə.Ələkbərli.  Qədim  Türk-Oğuz  yurdu  - 
"Ermənistan",  В.,  1994,  səh.133-137;  K.Dərələyəzli,  Dərələyəz  od  içində,  В.,  2001,  səh.113-114; 
Həsən Mirzəyev. Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahalı, Bakı, 2004, səh. 135-139. 
 
 


50 
 
Her-Her//QoĢavəng alban-türk 
məbədinin ümumi görünüĢü (VIII-IX 
yüzillər). 
 
HER-HER//QOġAVƏNG MƏBƏDĠ 
 
Dərələyəz 
mahalının 
PaĢalı 
(19.04.1991-ci ildən - Vayk) rayonunun Her-
her  kəndindən  1  km  Ģimal-Ģərqdə,  dağlar 
qoynunda qədim alban-türk xristian məbədi. 
QoĢa  məbəddən  ibarət  olduğu  üçün 
QoĢavəng  adı  ilə  bizə  gəlib  çatmıĢ  məbəd 
VIII-IX  yüzillərdə  inĢa  olunmuĢ,  sonrakı 
yüzillərdə  ona  bir  sıra  tikililər  əlavə 
edilmiĢdir. 
Her-her  kəndi  ətrafında  olan  qədim 
qəbiristanlıqda  çoxlu  qəbirüstü  qoç  daĢları 
olmuĢ,  bu  daĢların  üzərində  at,  kiĢi,  qadın, 
saz,  qoyun,  kəl  və  bəzi  vəhĢi  heyvanların 
rəsmləri çəkilmiĢdi. 
1880-ci  illərə  qədər  kənddə  ancaq 
Azərbaycan  türkləri  yaĢamıĢlar.  1880-ci 
illərdə  kəndə  Ġrandan  və  Türkiyədən 
köçürülüb  gətirilmiĢ  ermənilər  də  (54  ailədə 
492 nəfər) yerləĢdirilmiĢlər. 
 
ƏDƏBİYYAT: И.Шопен. Исторический памятник состояния армянской области к эпоху ее 
присоеденения  к  Российской  империи,  С-п.,1852,  стр.334;  Сборник  сведений  о  Кавказе 
(Списки населенных мест Кавказского края по сведениям 1873 года), Эриванская губерния, 5 
т., Тифлис, 1879, № 745; О.Егиазарян. Памятники культуры Азизбековского района, Ереван, 
1955, стр.101-106; Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan",  В., 1994, səh. 133-137; 
K.Dərələyəzli. Dərələyəz od içində, В., 2001, səh.110; Həsən Mirzəyev. Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz 
mahalı, Bakı, 2004, səh.257. 
 
 


Yüklə 2,33 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   37




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə