F. H. Axundov amea-nın Mərkəzi Nəbatat bağı, "Ağac və kol bitkiləri" laboratoriyası
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
52
53
54
55
56
Göründüyü kimi hər iki bölgədə ən yüksək məhsuldarlıq 60 x 10 x l sxemi ilə səpilmiş basma bitkisindən alınmışdır. Şirvan bölgəsində bu variantın quru yarpaq məhsuldarlığı nəzarətə nisbətən 8,4 s/ha, Gəncə - Qazax bölgəsində isə 12,2 s/ha yüksək olmuşdur. Cədvəldən aydın görünür ki, basma bitkisinin məhsuldarlığı bölgələr üzrə də fərqlənir. Belə ki, I biçini 20 VIII ayda, II biçinin 15. X ayda apardıqda Gəncə - Qazax bölgəsində basma bitki- sindən Şirvan bölgəsində nisbətən varıantlar üzrə orta hesabla 10, 8 - 14,7 s/ha artıq quru yapaq məhsulu əldə olunmuşdur. I biçin 20. VIII ayda, II biçini isə 25. X ayda apardıqda Şirvan bölgəsində 60 x 15 x 2 sxemi ilə səpilmiş basma bitkisindən iki biçində orta hesabla çəmi 152,7 s/ha yaş kütlə, 24,4 s/ha quru yarpaq, 60 x 15 x 3 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 139,2 s/ha yaş kütlə, 20,8 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 1 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 218,9 s/ha yaş kütlə, 28,9 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 2 sxemi ilə səpilənlərdən isə 193,9 yaş kütlə, 26,5 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə olunmuşdur. Bu biçin vaxtında nəzarət variantından (60 x 15 x 1) 123,1 s/ha yaş kütlə, 19,7 s/ha quru yarpaq məhsulu alın- mışdır. Gəncə - Qazax bölgəsində I biçin 20. VIII ayda, II biçini 25. X ayda apardıqda 60 x 15 x 2 sxemi ilə səpilmiş basma bitkisindən orta hesabla iki biçində 164, 6 s/ha yaş kütlə, 26,3 s/ha quru yarpaq, 60 x 15 x 3 sxemi ilə səpilmişlərdən 164,3 s/ha yaş kütlə, 24,6 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 1 sxemi ilə səpilmişlərdən 249,4 s/ha yaş kütlə, 32,4 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 2 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən isə 228,0 s/ha yaş kütlə, 31,9 s/ha quru yarpaq məhsulu götürülmüşdür. Nəzarət variantından isə 143,8 s/ha quru yarpaq məhsulu alınmışdır. Göründüyü kimi bu biçin vaxtlarında da hər iki bölgədə ən yüksək məhsul 60 x 10 x 1 sxemi ilə səpilmiş basma bitkisindən alınmışdır. Bu variantın quru yarpaq məhsuldarlığı Şirvan bölgəsində nəzarətə nisbətən 9,2 s/ha, Gəncə - Qazax bölgəsində isə 10,1 s/ha yüksək olmuşdur. 57
I biçini 20. VIII ayda, II biçini 25. X ayda apardıqda Gəncə - Qazax bölgəsində basma bitkisinin quru yarpaq məhsuldarlıqı Şirvan bölgəsinə nisbətən 2,6 -3,5 s/ha yüksək olmuşdur. Тədqiqatlarımız göstərdi ki, basma bitkisinin vegetasiya müd- dəti ərzində ancaq bir dəfə - vegetasiyanın sonunda biçilməsi məhsuldarlığın 40-50% azalmasına səbəb olur. Belə ki, Şirvan bölgəsində basma bitkisində ancaq bir dəfə biçin apararkən 60 x 15 x 2 sxemi ilə səpilmiş bitkisindən 66,1 s/ha yaş kütlə, 11,9 s/ha quru yarpaq, 60 x 15 x 3 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 58,1 s/ha yaş kütlə, 9,3 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 1 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 89,7 s/ha yaş kütlə, 12,5 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 2 sxemi isə səpilmiş bitkilərdən isə 71,7 s/ha yaş kütlə, 10,7 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə olunmuşdur. Nəzarət variantının yaş kütlə məhsuldarlığı 50, 6 s/ha quru yarpaq məhsuldarlığı isə 8,1 s/ha olmuşdur. Gəncə - Qazax bölgəsində də bir dəfə biçin aparılarkən basma bitkisinin məhsuldarlığı iki dəfə biçin aparan zaman əldə olunmuş məhsuldarlıqdan aşağı olmuşdur. Belə ki, nəzarət variantından 60,6 s/ha yaş kütlə, 10,3 s/ha quru yarpaq, 60 x 15 x 2 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 85,6 s/ha yaş kütlə, 15,4 s/ha quru yarpaq, 60 x 15 x 3 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 80,3 s/ha yaş kütlə, 13,6 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 1 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən 124,6 s/ha yaş kütlə, 18,7 s/ha quru yarpaq, 60 x 10 x 2 sxemi ilə səpilmiş bitkilərdən isə 110,2 s/ha yaş kütlə, 17,6 s/ha quru yarpaq məhsulu əldə edilmişdir (cədvəl 5.7). I biçini avqustun əvvəlində - kütləvi çiçəkləmə dövründə aparmaq daha yaxşı nəticə verir. Çünki, çiçəkləmə dövründə biçin aparılarkən bitkilər çiçəkləri ilə birlikdə biçilib götürülür. Bu da alınan məhsulun ətirli və gözəl olmasına zəmin yaradır. Biçinin 20 gün gecikdirilməsi I biçindən daha artıq məhsul götürməyə imkan yaratdığı halda bunun əvəzinə II biçində məhsuldarlıqın azalmasına səbəb olur. Cədvəldəki rəqəmlərdən aydın olur ki, basma bitkisində I biçini 20. VIII ayda apardıqda alınan quru yarpaq məhsuldarlığı, I biçini 2. VIII ayda apararkən əldə olunan
58
quru yarpaq məhsuldarlığına nisbətən Şirvan bölgəsində variantlar üzrə orta hesabla 6,7-8,3 s/ha, Gəncə - Qazax bölgəsində isə müvafiq olaraq 1,2 - 2,1 s/ha artıq olmuşdur. Bunun əvəzinə II biçində (25. X ay) alınan quru yarpaq məhsuldarlığı 15. X ayda aparılan II biçindən alınan quru yarpaq məhsuldarlığından variant- lar üzrə orta hesabla Şirvan bölgəsində 1,8 - 4,9 s/ha, Gəncə - Qazax bölgəsində isə müvafiq olaraq 5,5 - 6,7 s/ha az olmuşdur. Şirvan bölgəsində basma bitkisində I biçini 20. VIII ayda, II biçini 25. X ayda apararkən iki biçindən variantlar üzrə alınan yaş kütlə məhsuldarlığı (123,1-218,9 s/ha), I biçin 2. VIII ayda, II biçin 15. X ayda apardıqda alınan 25. X ayda apararkən iki biçin- dən variantlar üzrə alınan yaş kütlə məhsuldarlığından (92,4-
165,8 s/ha) variantlar üzrə orta hesabla 30,7 - 53,1 s/ha, quru yarpaq məhsuldarlığı isə müvafiq olaraq 4,9 -5,7 s/ha çox olmuşdur. Gəncə - Qazax bölgəsində isə əksinə, I biçini 20 avqustda, II biçini isə 25 oktyabrda apardıqda iki biçindən variantlar üzrə alınan yaş kütlə məhsuldarlığı ( 143,8 -249,4 s/ha), I biçini 2 av- qustda, II biçini isə 15 oktyabrda apardıqda alınan yaş kütlə məhsuldarlığından (151,2-267,1 s/ha) variantlar üzrə orta hesabla 7,4 -17,7 s/ha, quruyarpaq məhsuldarlığı isə müvafiq olaraq 3,4 - 5,5 s/ha az olmuşdur. Bu Gəncə - Qazax bölgəsində oktyabrın ortalarından sonra havaların soyuması ilə əlaqədar olaraq basma bitkisinin aşağı yarus yarnaqlarının qaralıb tökülməsi ilə bağlı olmuşdur. Müxtəlif şərait və becərmə aqrotexnikasının basma bitkisinin yarpaq məhsuldarlığına təsirinin öyrənilməsindən belə nəticəyə gəlirik ki, basma bitkisi Gəncə - Qazax bölgəsində Şirvan bölgəsinə nisbətən daha yaxşı inkişaf edib artıq məhsul verir. Basma bitkisindən daha yüksək yarpaq məhsulu əldə etmək üçün hər iki bölgədə optimal səpin sxemi isə 60 x 10 x 1 hesab olunur.
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|