F. H. Axundov amea-nın Mərkəzi Nəbatat bağı, "Ağac və kol bitkiləri" laboratoriyası



Yüklə 0,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/19
tarix01.02.2018
ölçüsü0,55 Mb.
#23397
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19

 

 



Aprobasiya.  Tədqiqatın  əsas  məğzi  ADAU-nun  Ekologiya 

mühəndisliyi və meşəçilik, Bitkiçilik və bitki mühafizəsi kafedrala-

rının  illik  hesabat  yığıncaqlarında  (2001-2004  -  cü  illər),  Aqro-

nomluq  fakültəsinin  metodik  komissiyasının  yekun  iclaslarında  

(2001-2004-cü  illər)  və  ADKTA-nın  2001-2004-cü  illər  üzrə  pro-

fessor  müəllim  heyyətinin  və  aspirantlarının  elmi-tədqiqat  işlərinin 

yekunlarına həsr edilmiş elmi konfranslarında (Gəncə 2001 - 2004 - 

cü illər) müzakirə edilmişdir. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


 

 



I FƏSİL. ТƏCRÜBƏ APARILAN BÖLGƏLƏRİN ТƏBİİ 

ŞƏRAİТİ 


 

GƏNCƏ - QAZAX BÖLGƏSİ 

 

Coğrafi mövqeyi. Gəncə - Qazax bölgəsi respublikanın qərb 

hissəsində  yerləşir,  cənubdan  Ermənistan  və  qərbdən  Gürcüstan 

dövlətləri  ilə  sərhəddir,  Ağstafa,  Daşkəsən,  Qazax,  Gədəbəy, 

Goranboy,  Samux,  Tovuz,  Göygöl,  Şəmkir  rayonlarının  eləcə  də 

Gəncə, Dəliməmmədli və Naftalan şəhərlərinin inzibati ərazilərini 

özündə birləşdirir. Ümumi sahəsi 1228731 ha olmaqla respublika 

ərazisinin  12,9  %-ni  əhatə  edir.  Ölkənin  inkişaf  etmiş  iqtisadi 

bölgələrindən biridir (31, s. 222).  



Relyefi  əsasən  düzənlik  və  qismən  dağlıqdır.  Şərti  olaraq 

rayonun  relyefi  düzənlik,  dağətəyi  düzənlik  qurşaqlarla  ayrılır. 

Şərq tərəfində Kür çayı boyu uzanan maili düzənlikdə Ceyrançöl 

massivi  yerləşir.  Bu  massivin  torpaq  ehtiyatlarından  əsasən  qış 

otlaqları kimi istifadə olunur (31, s. 236).  

Çoxillik  hidrometeoroloji    məlumatların  təhlili  göstərir  ki, 

tədqiq  olunan  ərazi  üçüncü  qrup  aqroiqlim  rayonuna  daxil  ol-

maqla  onun  iqlimi  quru,  subtropik  və  mülayim  isti  kimi  səciy-

yələnir. İl ərzində qızmar günlərin sayı orta hesabla 90-95 arasın-

da dəyişir. Havanın  orta  illik  temperaturu 14,0 

0

C-dir.  Atmosfer 



çöküntülərinin  orta  illik  miqdarı  267,1  mm  olmaqla,  əsasən  ilin 

yaz  və  payız  aylarında  daxil  olur.  Havanın  ən  aşağı  temperaturu 

yanvar  ayında  (3,0 

0

C),  ən  yüksək  temperatur  iyul  və  avqust 



aylarına  təsadüf  etməklə  orta  hesabla  26,35 

0

C  təşkil  edir.  Fəal 



temperaturun  orta  illik  cəmi  3500  -  4000 

0

C  arasında  tərəddüd 



edir. Havanın orta nisbi rütubəti ildən asılı olaraq əsasən 60-73% 

arasında  dəyişir.  Ərazinin  iqlim  xüsusiyyətlərinin  torpaqların 

xassələrinin  və  torpaq  örtüyünün  müəyyən  komponentlərinin 

formalaşmasında rolu böyükdür.  



Bitki örtüyü. Kiçik Qafqazın şimal-şərq dağətəyi düzənlik və 

Küryanı ovalıq hissəsində yerləşən Gəncə - Qazax bölgəsinin bitki 




 

 



örtüyü bir çox tədqiqatçılar tərəfindən  öyrənilmişdir. Bitki örtüyü 

əsasən  şaquli  zonallıq  qanunu  əsasında  yayılmaqla  bərabər,  in-

trazonal, ekstrazonal və azonal bitkilik tipləri də rast gəlinir. Ədə-

biyyat  məlumatları  əsasında  bu  ərazi  üçün    aşağıdakı  bitki  qrup-

laşmalarının yayıldığı müəyyən edilmişdir: 1.  Yovşanlı-taxıllı qu-

ru bozqırlar. 2.Yovşanlı-gəvənli quru bozqırlar. 3. Gəngizli yarım-

səhralar. 5. Yovşanlı şorangəli səhralar. 6. Şorangəli səhralar, ça-

la-çəmən bitkiliyi (1). 

Kolluq  və  seyrək  ağac  bitkiləri  ilə  təkrarlanan  meşə  altından 

çıxmış  sahələr  Gəncəçay,  Şəmkirçay,  Zəyəmçay  çaylarının  alçaq 

dağlıq  hövzələrində,  çayların  ətrafında  və  onların  subasarında 

yayılmışdır.  Vaxtı  ilə  meşə  və  kolluqlardan  ibarət  olan  bu  sahə-

lərdə hal-hazırda meşə altından çıxmış çəmənlər yayılmışdır (13).   

Gəncə  -  Qazax  bölgəsində  iqlimin  quruluğu,  yağıntının  az 

düşməsi bitki örtüyündə kserofitləşmə prosesini sürətləndirir. Ona 

görə  də  bəzi  yerlərdə  ot  durumu  seyrək  olur.  Burada  quraqlığa 

davamlı  çoxillik  ot  bitkiləri  üstünlük  təşkil  edir.  Onların  ərazidə 

paylanması  relyefin  quruluşu  ilə  sıx  əlaqədardır.  Ot  durumunun 

bolluğu torpaq-qrunt nəmlənmə şəraitindən daha çox asılıdır. Ona 

görə də burada relyefin şimal-qərb yamaclarında yovşanlı-topallı, 

cənub  yamaclarda  isə  gəvənli-tıs-tıslı-taxıllı,  gəvənli-topallı-

kəklikotulu,  gəvənli-topallı  bozqırlar  yayılır.  Bu  formasiyalarda 

müxtəlif  yövşan  növləri  (Artemisia  lerchiana,  A.  absinthium,  A. 

caucasica,  A. campestris,  A. Scoparia),  yapon tanqalotu (Bromus 

yaponicus),  nazikbaldır  (Koeleria  abbovii),  çobantoxmağı  (Da-

ctylis glomerata), səhra ayrığı (Agropuron desertorum) çəmən tül-

küquyruğu  (Alopecrus  pratensis),  daha  çox  yayılır.  Kür  çayı 

ətrafında  bozqır    fitosenozları  kənd  təsərrüfatı  bitkiləri  altında 

becərilmişdir. Onların izləri yalnız lokal sahələri əhatə edir.  

Gəncə - Qazax bölgəsində yarımsəhra və səhra bitkilik tiplə-

rində təbiilik xüsusiyyətləri demək olar ki, qalmamışdır. Yovşanlı-

efemerli  (Artemisetum  lerchianae),  gəngizli  (Salsoletum  nodu-

losae, Kalidietum  caspicae), şahsevdilik  (Halostachyietum belan-

gerianae), qarağanlıq (Salsoletum dendroides) formasiyaları əsrlər 




Yüklə 0,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə