F.K öçər li a dına Respublika
Uşa q Kita bx anası
Könlüm şeir istəyir...
Nəriman Həsənzadənin 85 illik yubileyi
münasibəti ilə respublika uşaq kitabxanaları
üçün hazırlanmış metodik vəsait
Bakı – 2016
Tərtibçi: Könül Səmədzadə
Redaktor və
buraxılışa məsul: Şəhla Qəmbərova
Könlüm şeir istəyir: N. Həsənzadənin 85 illik yubileyi
münasibəti ilə respublika uşaq kitabxanaları üçün
hazırlanmış metodiki vəsait /tərt. ed. K.Səmədzadə; red. və
burax. məsul Ş.Qəmbərova; F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanası.- Bakı, 2016.- 33 s.
©F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
2016
Tərtibçidən
Bu gün biz Xalq şairi Nəriman Həsənzadə haqqında
danışacağıq. Nəriman Həsənzadə haqqında danışmaq
ümumən müasir Azərbaycan poeziyası barəsində danışmaq
deməkdir. Nəriman Həsənzadə, böyük Səməd Vurğundan
sonrakı dövrün ən gözəl şairlərindəndir; şeirində də,
nəsrində də, dramaturgiyasında da, hətta publisistikasında
da o məhz şairdir.
Bəli, elə Xalq Şairi Nəraiman Həsənzadə
yaradıcılığına müraciət etməkdə məqsədimiz oxucuları
gözəl insanla yaxından tanış etmək, onlarda şairin poeziya
janrına olan marağını daha da artırmaqdır .
Həyat və yaradıcılığı:
İnsan Allahın ona bəxş etdiyi ömrü
şərəflə yaşamaq üçün bu dünyaya gəlib. Bu şərəfi daşımaq
adi insanın adi borclarından biridir. Həmçinin, insanın
içində daima bir ölməzlik arzusu, ölməzlik istəyi də həmişə
mövcuddur. Həyatda həm şərəflə yaşamaq, həm də
ölməzlik qazanmaq səlahiyyəti isə sənət adamlarının,
sənətkarların çiyninə düşən, ən şərəfli insanlıq, həm də
yaradıcılıq yüküdür...
Azərbaycan poeziya tarixində, xüsusilə XX əsrin
Azərbaycan şeirində bu cür sənətkarlar sırasında Xalq şairi
Nəriman Həsənzadənin özünəməxsus, hər tərəfdən görünən
bir insan, bir şair şəxsiyyəti vardır. Hərdən adama elə gəlir
ki, “insanı ölümsüzliyə” qovuşduran “dirilik suyu” elə,
sənətin bulağından axan büllur, saf, bütün könüllərin
yanğısını söndürən “dirilik suyudur...”
Və belə bir “dirilik suyu” bulağı Nəriman
Həsənzadənin poeziya ilə sevdalanan könül bulağından 60
ildən artıq bir müddətdir ki, axmaqdadır, çağlamaqdadır...
Kim nə düşünür-düşünsün, poeziya şairin
həyatından, tərcümeyi-halindan keçən işıqlı, nurlu bir
yoldur. Nəriman Həsənzadənin şair şəxsiyyətində sözə sahib
çıxan kəslərin işığı, nuru var. Əsrlər boyu böyük
şəxsiyyətlərdən, ustad sənətkarlardan öz dövrünün, lap
həmyaşlarının, qələm dostlarının hərəsindən bir zərrə qopub
onun poetik şəxsiyyətinə hopan bir işıq. Bir nur...Və bu hər
kəsə nəsib olmur.
Azərbaycanın Xalq şairi, Əməkdar incəsənət xadimi,
Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki, şair,
dramaturq, nasir, publisist Nəriman Həsənzadə 85-illik
ömründə qazandığı bu keyfiyyətlərlə bu nuru daşımış, çətin,
ağır, şərəfli yaradıcılıq yükünü sənətin pillələri ilə məxsus
olduğu yüksəkliyə qaldıra bilmişdir.
Belə baxanda, onun bir insan və şair kimi
ömürlüyünü
nəzərdən keçirəndə Nəriman Həsənzadə
xoşbəxt şairdir.
İlk orta təhsildən tutmuş ali təhsilin müxtəlif yüksək
məqamlarına çatmış, Gəncə Dövlət Peadaqoji İnstitutunun
filologiya fakültəsini bitirmiş (1949-1953), Moskvada M.
Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda ikinci ali təhsil almış
(1961), Moskvada iki illik Ali Ədəbiyyat Kurslarında
oxumuş, Azərbaycan Dövlət Universitetinin “Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixi” kafedrasının aspirantı olmuş (1962-1965),
“Azərbaycan-Ukrayna ədəbi əlaqələri” mövzusunda
dissertasiya müdafiə edərək (1965) filologiya elmləri
namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
Onun yaradıcılığındakı tarixi axtarışlar, alimanə
düşüncələr, poetik hissin bir alim düşüncə sahibi kimi
tədqiqi və onu ürəyin “marten sobası”nda əridib şeirə
çevirməsi, xüsusən tarixi mövzularda yazdığı poema və
pyeslərində alim-tədqiqatçı və sənətkar səriştəsinin
qovuşuğu məncə, məhz bu ali təhsil və bilik dünyasından
keçən həyatın nəticəsidir.
Nəriman Həsənzadə “balıq okeanda böyüyər”
prinsipinə əməl etmiş, həmişə Azərbaycan ədəbi fikrinin,
poetik, düşüncəsinin, ədəbiyyat okeanının mərkəzində
olmuş, müxtəlif vəzifələrdə Azərbaycan ədəbiyyatına,
mədəniyyətinə, incəsənətinə, Azərbaycan ədəbiyyatının
ictimai-sosial həyatına ləyaqətlə xidmət etmişdir. Televiziya
və Radio Verlişləri Komitəsində böyük redaktor, “Gənclik”
nəşriyyatında redaktor, “Azərbaycan gəncləri” qəzetində,
“Azərbaycan” ədəbi yurnalında şöbə müdiri (1962- 1975)
işləyəndə də, uzun müddət “Ədəbiyyat və incəsənət”
qəzetinin baş redaktoru (1978-90), Azərbaycan mətbuat və
informasiya nazirinin birinci müavini və naziri əvəzetmə
vəzifələrində (1991-2001) çalışanda da...
O, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının (1954),
Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının ilk partiya təşkilatının
katibi (1972-1978), dəfələrlə Bakı şəhərinin rayon sovetinin,
Bakı şəhər sovetinin (1978), sonralar Azərbaycan xalq
deputatı (1991-1995) seçilmiş, Ədəbiyyat fondunun
direktoru olmuş, “Şərəf nişanı”, “Şöhrət” ordenlərinə və
fərdi Prezident təqaüdünə layiq görülmüşdür.
Bəli, şərəfli, çoxlarına nəsib olmayan bir ömür. Bu
şair-sənətkar, alim, dramaturq, publisist Nəriman Həsənzadə
ömrünün görünən tərəfləridir. Gəlin birlikdə şair ömrünün
görünən və görünməyən tərəflərini bir daha nəzərdən
keçirək...
BÖLMƏ II:
Yubiley tədbirlərinin keçirilməsi:
Bir şair ömrünü yaşatmaq üçün
Bir insan ömrünü girov qoymuşam...
Əlinə qələm alandan ümidlərini şeh kimi misralara
ələyərək onu çiçək, gül ətrində təqdim etməyi bacaran xalq
şairi Nəriman Həsənzadə yazlı-payızlı ömrünün 85-ci ilini
tamamlamaqdadır. Öz sözləri ilə desək: “İnsan ömrünün
təkcə ili yox, anı da tarixi bir hadisəymiş.” Elə bu məqamda
unudulmaz şair Səməd Vurğunun “Şair, nə tez qocaldın
sən?!” misraları adamı üşütsə də, Nəriman müəllimin şux
yerişi, şax duruşu həmişə göz önünə gəlir.
Bədii sözün ləyaqət bayrağını bütün yaradıcılıq boyu
ucalarda saxlayan Nəriman Həsənzadə oxucu ürəyinə yol
tapan, həzin, lirik misraları ilə hər kəsin könül çırpıntısına
öz qəlbinin döyüntüsünü də qoşaraq insanlarda xoş
duyğular, intibahlar oyadan, min köhnəliyin içində min bir
təzəlik yaradan görkəmli söz ustasıdır.
Nəriman Həsənzadə əslində xoşbəxt qələm
sahibidir. Illərdir ki, onun əsərləri sevilə-sevilə oxunur,
rəğbətlə qarşılanır, dillər əzbərinə çevrilir, sözlərinə musiqi
libası geyindirilir. Mənzum dramları müxtəlif tamaşaya
qoyulur. Ömrünü söz sənətinə bağlayan, ilhamının sayəsində
bir-birindən maraqlı əsərlərə imza atan Nəriman Həsənzadə
Azərbaycan poeziyasının zənginləşməsində özünəməxsus
xidmət göstərir.
Bəli elə bu poeziyanın özünəməxsus tərəflərini
görmək üçün bu gün biz Nəriman Həsənzadə yaradıcılığına
müraciət etmişik.
Nəriman Həsənzadə yaradıcılığı geniş və rəngarəng
olduğundan bəzən onu necə təqdim etməkdə çətinlik
çəkirsən. Görkəmli şair, yoxsa ləzif nasir, yaxud da
dramaturq, ya bəlkə də gözəl nəğmələr müəllifi?
Bəli, bu gün biz görkəmli şair, dramaturq, istedadlı
müəllim və sonda gözəl insan Nəriman Həsənzadənin 85
illik yubileyini qeyd edirik. Yubiley münasibətilə
respublikamızın bir çox təhsil ocaqlarında məktəblərdə,
lisey və gimnaziyalarda, kitabxanalarda və s. tədris
müəssələrində bir çox tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə
tutulmuşdur. Həmçinin F. Köçərli adına Respublika Uşaq
Kitabxanasında da geniş tədbirlər planı hazırlanmışdır.
Tədbirlər planının maraqlı olması üçün Nəriman
Həsənzadənin yaradıcılığını əks etdirən bukletlərin
hazırlanması yerinə düşər. Bu bukletlər kitabxananın
xidmət şöbəsi və oxu zalında hazırlanmış stendlərdə öz
əksini tapır. Kitabxanada ilk əvvəl yubilyar haqqında foto
sərgi, kitab sərgisi hazırlamaq olar. N. Həsənzadənin
yaradıcılığı ilə bağlı hazırlanmış sərgi müxtəlif başlıqlar
altında keçirilə bilər. Məsələn: “Nəriman Həsənzadə-85”,
“Taleyinə şairlik yazılmış Nəriman Həsənzadə”, “Çiçək
nəfəsli”, “Nərimanlı dünya”, “Zirvələr gözləyir”, “Təravətli,
xoş niyyətli”, “Şairin inam nəğməsi”, “Etiraflar poeziyası”
və s. İndi isə “Nəriman Həsənzadə-85” adlı sərginin
nümunəsini veririk.
Başlıq.
1. “Nəriman Həsənzadə-85”
2. Nəriman Həsənzadənin kitablarının nümayişi.
3. Görkəmli insanların Nəriman Həsənzadə haqqında
söylədikləri sitatlar.
4. Dövrü mətbuatda çap olunan məqalələrin
kartotekası.
5. Şeir parçası
Şeir yazdığım gün məğrur oluram,
Ilham ki, xəfifcə sinəmə dolur;
Bir şeh damlasıtək büllur oluram,
Dünya dünyada yox, məndə əks olur...
Kitablarının nümayişi:
Görkəmli şəxsiyyətlər
Nəriman Həsənzadə haqqında
1. Nərimanın şeirlərini oxuduqca biz belə qənaətə
gəlirik ki, sənət əsəri, xüsusən lirik şeir o zaman
adamı əfsunlayır ki, həyat, təbət bu insanlar
haqqında, onların bitməz-tükənməz işığı, qaranlığı,
gözəlliyi, eybəcərliyi, sevinc və faciələri barədə
oxucuya nə isə yeni bir şey deyir. Onu bu vaxta
qədər bilmədiyi, duymadığı, xəyalına da gətirmədiyi
qəribə hisslərlə, duyğularla tanış edir, dərin fəlsəfi
mənalar və füsunkar gözəlliklər aləminə aparır,
fikrini, düşüncəsini bu aləmin sirlərini dərk etməyə
yönəldir.
Mirzə İbrahimov
Xalq şairi
2. Əziz dostum Nəriman Həsənzadə “Kimin sualı var”
poemasını yazıb başa çatdırmışdır. Məhz başa
çatdırmışdır. Uzun illər boyu mətbuat səhifələrində
fəsil-fəsil, diqqət və maraqla izlədiyimiz iri həcmli,
geniş əhatəli poemaya son nöqtə qoyulmuşdur. Elə
bil tufanlı, təlatümlü dənizdə uzaq və sirli müəmmalı
səfərə çıxmış bir gəmi böyük bir ləngərlə öz
limanına qayıtmışdır.
Bu yetmişinci illərin əks-sədasıdır...
Nəbi Xəzri
Xalq şairi
3. N.Həsənzadənin şeirlərindən mən həmişə həzz
almışam. Onun şeirlərində həmişə ürək döyünür.
Çünki oxucusu ilə o ürək dilində danışır.
Ürək dili nədir? Səmimiyyət!
Onun şeirləri həmişə məni isidib, həmişə
düşündürüb, görə bilmədiklərimi mənə göstərib.
Bəxtiyar Vahabzadə
Xalq şairi
4. Nəriman Həsənzadə fikir və məna şairidir, onun
saglam, büllur poeziyasının çox dərin qatlarında
çağdaş Azərbaycan varlığının çox ciddi münaqişələri
dilə gəlir, alovları şölə saçır, sevinc və iztirabları,
ümid və qayğıları çırpınır. Buna görə bu poeziya
bədii idrak əhəmiyyətinə, öyrənilməyə,
araşdırılmağa tam layiqdir, bədii-estetik tərbiyə,
kamilləşmə vasitəsidir.
Xəlil Rza Ulutürk
Xalq şairi
5. N. Həsənzadə təpədən dırnağa söz adamıdır;
nəsrində də, dramaturgiyasında da adi çıxış və
məqalələrində də şairdi: sözün səsinə qulaq verən, bu
səsi səriştəli şəkildə müəyyən insanlara yola salan və
əks-səda kimi qarşılanan, sözdən əsgəri borcunu
necə yerinə yetirdiyi barədə hesabat istəyəndir...
Məmməd Araz
Xalq şairi
6. Nərimanın şeirləri danışıq dilinə yaxın, sadə, səlis
üslubu ilə seçilib. Adama elə gəlir ki, bunlar
yazılmır, söylənilir. Kitabdan, rəsmiyyətdən uzaq,
ürəkdən gələn şirin, maraqlı bir söhbətdir.
Mir Cəlal
Xalq şairi
7. O təkcə şeirində, nəsrində, dramaturgiyasında,
publisistikasında deyil, adi məişətdə də böyük
şairdir.
Nizami Cəfərov
Professor, əməkdar elm
xadimi
Ömrünün 85-ci ildönümü yenicə tamam olan xalq şairi
Nəriman Həsənzadənin əsərlərində bitib-tükənməyən
torpaq sevgisi, Vətən və millət məhəbbəti daim bahar
təravəti saçır. Onun irihəcmli dram əsərlərində, poema və
lirik şeirlərində canından çox sevdiyi xalqının tarixi keçmişi,
bu günü, sevinc və acıları əks olunmuşdur. Şairin
“Atabəylər”, “Cavid”, “Nəriman”, “Midiya”, “Zümrüd
quşu”, “Qaçaq Kərəm”, “Pompeyin Qafqaza yürüşü”,
“Qafqaz” kimi əsərlərində Azərbaycanın müxtəlif
dövrlərinin tarixi həqiqətləri bədii salnaməyə çevrilmişdir.
Nəriman Həsənzadə yaradıcılığının keşməkeşli həyat
yolunu bir daha nəzərdən keçirmək üçün F. Köçərli adına
Respublika Uşaq Kitabxanasında şairlə görüşün təşkil
olunması məqsədəuyğundur. Kitabxanada təşkil olunan
görüşə bir çox sair və yazıçılarla yanaşı, ədəbiiyatşünasları,
tənqidçiləri, fəal oxucuları dəvət etmək olar. Kitabxanaçı
şair Nəriman Həsənzadəni kitabxanaya dəvət edir. İlk əvvəl
N. Həsənzadə kitabxana ilə yaxından tanış olur. Daha sonra
o, oxu zalında təşkil olunan “Taleyin töhvəsi “ adlı tədbirə
dəvət olunur.
Tədbir şair, dramaturq Nəriman Həsənzadənin həyat
və yaradıcılığını əks etdirən slaydla başlayır. Tədbirin giriş
hissəsini açmaq üçün söz F. Köçərli adına Respublika Uşaq
Kitabxanasının direktoru Şəhla Qəmbərovaya verilir.
Əziz və hörmətli tədbir iştirakçıları! Sizi və hörmətli
şairimiz N. Həsənzadəni tədbirimizdə görməyimizə çox
şadıq.
Hörmətli Nəriman müəllim! Sizi görkəmli şair və
dramaturqu anadan olmanızın 85 illiyi münasibətilə
kollektivimiz və öz adımdan ürəkdən təbrik edirəm.
Yarım əsrdən artıqdır ki, sizin imzanız
oxucularımıza tanışdır. Siz bədii yaradıcılığa 1953-cü ildə
“Azərbaycan gəncləri” qəzetində dərc etdiyiniz şeirlə
başlamısınız. Həmin vaxtdan şeirləriniz müxtəlif ədəbi
orqanlarda, toplularda ardıcıl dərc olunmuşdur. “Yadına
düşəcəyəm”, “Nəriman”, “Zümrüd quşu”, “Mənim gecəm-
gündüzüm, “Bir az möhlət istəyirəm ömürdən”, “Nabat
xalanın çörəyi”, “Bütün millətlərə”, “Taleyin töhvəsi” və
başqa kitablarınız oxucular və ədəbi ictimaiyyət tərəfindən
maraqla qarşılanmışdır. Əsərlərinizdə həyatımızın rəngarəng
bədii lövhələri, insanların mənəvi-psixoloji dünyası yüksək
sənətkarlıqla qələmə alınmışdır. Sizin yaradıcılığınız şəxsi
həyacan, duyğu və düşüncələrinizin tərənnümü, bizi əhatə
edən aləmin şairanə ifadəsidir. Vətənə, xalqa, gözəlliyə,
tarixi keçmişimizə, müasir həyatımıza, təbiətə münasibət
sizin lirikanızın əsasını təşkil edir.
Siz dramaturgiya sahəsində də çalışırsınız. “Bütün
Şərq bilsin”, “Atabəylər”, və başqa pyesləriniz Azərbaycan
teatrlarının səhnəsində tamaşaya qoyulmuşdur. Bu mənzum
dram əsərlərində Azərbaycan xalqının ən qədim
dövrlərindən bu günə qədər keçdiyi mübarizələrlə dolu
məşəqqətli, lakin şərəfli yol öz bədii əksini tapmışdır.
Oxucular səhnəyə daxil olur. “Nərdivan” adlı şeiri
söyləyirlər.
Bu dünya nərdivandı,
qalxanda mehribandı,
enəndə nə yamandı...
Görüşdük pillələrdə,
Yolun yarısında biz.
Sən qalxırdın bu dəmdə,
Mən enirdim xəbərsiz.
Səni arzularına
Qaldırırdı nərdivan.
Məni xatirələrə
endirirdi bu zaman.
Birimiz günçıxana,
birimiz günbatana.
Qalxa bilməzdim daha,
Nə o güc, nə o taqət.
Sən də enə bilməzdin,
Haqlı, haqsız vermişdi
Öz hökmünü təbiət.
Gərək ya düşməyəydi
bu görüş heç araya,
Ya sən əvvəl gələydin,
ya mən sonra dünyaya.
Sonra söz şair Nəriman Həsənzadəyə verilir. N.
Həsənzadə öz yaradıcılıq planlarından danışdıqdan sonra,
oxucuların suallarına cavab verir və tədbirin təşkilinə görə
öz təşəkkürünü kitabxananın müdriyyəti və kollektivinə
bildirir. Tədbirin sonunda şair “Kitabxanaçı” şeirini
söyləyir.
Limon xanım gözəl-göyçək
Kitabxana işçisiydi.
İşçilərin incisiydi,
bəlkə lap birincisiydi.
Qara uzun hörüyünü
Gah açardı, gah yığardı.
Açanda biz tanımazdıq,
yığanda biz darıxardıq.
Oxu zalı işıqlıydı,
Ütülüydü ag pərdələr.
Oxucusu aspirantlar,
Müəllimlər, tələbələr.
Kitabları gətirərdi,
Yoxlayardı sifarişi.
Biz oxuyub qurtarardıq,
Qurtarmazdı onun işi.
Müdriyyət çağırsaydı,
Bizdən izn istəyərdi.
Sevinəndə bölüşərdi,
qəmlənəndə gizlədərdi.
Limon xanım.
Bəli buyur.
Limon xanım, filan kitab.
Stol üstə qoyulardı,
Toz altında qalan kitab.
Çağırmamış gedər-gələr,
əli işdən soyumazdı.
Oturmaqdan biz bezərdik,
Işləməkdən o doymazdı.
Dodaqaltı deyinərdi,
yəqin bir ehtiyat üçün:
gizlin kəsib aparırlar
qəzetləri sitat üçün.
Tariximiz çıxır yoxa,
Sonuncu xəbər itirdi.
Müəllimlər pıçıldaşır,
aspirantlar eşidirdi.
Ali məktəb diplomunun
Qazancı az, yeri dardı.
Bir təşəkkür eşitsəydi,
Neçə sagol, qaytarardı.
Oxudular, dagıldılar,
Hərəsi bir alim oldu.
Bu, elmlər namizədi,
O, əməkdar xadim oldu.
Unuduldu Limon xanım,
Unuduldu kitabxana.
Biri təbrik göndərmədi
Ad günündə o qadına.
Saç ağardı Limon xanım,
Eynək taxdın ala gözə.
Çağır Aşıq Ələsgəri,
“Yandı bağrım, döndü közə”.
Tədbirin sonunda F. Köçərli adına Respublika Uşaq
Kitabxanasının müdriyyəti və kitabxanaçılar şairə öz
təşəkkürlərini bildirir, onunla şəkil çəkdirir və avtoqraf
alırlar.
Xalq şairi, “Şöhrət ordenli”, Prezident təqaüdçüsü,
əməkdar incəsənət xadimi Nəriman Həsənzadə illərdir ki,
oxucuların ən çox sevdiyi və müntəzəm oxuduğu xoşbəxt
qələm sahiblərindən biridir.
Nəriman Həsənzadənin yaradıcılığı o qədər geniş və
rəngarəngdir ki, bəzən çətinlik çəkirsən ki, bu şairi neçə
təqdim edəsən. Görkəmli şair, nasir və yaxud dramaturq, və
yaxud da gözəl nəğmələr müəllifi? Elə bu sualları biz bu
gün yubileyini təmtəraqla kecirdiyimiz Nəriman Həsənzadə
oxucularına ünvanlayacağıq.
Kitabxanada “Ən çox sevdiyim şair” adlı sual-cavab
gecəsi keçirilir.
1.
Sual: Nəriman Həsənzadəni necə tanıyırsınız?
Cavab: Biz oxucular N. Həsənzadəni müasir Azərbaycan
ədəbiyyatının tanınmış və seçilən nümayəndəsi kimi,
nəğməkar şair kimi, dramaturq, gözəl və xeyirxah bir
insan kimi tanıyırıq.
2.
Sual: N. Həsənzadə neçənci ildə və harada anadan
olmuşdur?
N. Həsənzadə 1931-ci ildə Ağstafa rayonunun Poylu
qəsəbəsində anadan olmuşdur.
3.
Sual? N. Həsənzadənin neçə yaşı tamam olur?
Cavab: 2016-ci il fevral ayının 18-də N. Həsənzadənin 85
yaşı tamam olur.
3.
Sual? N. Həsənzadənin hansı əsərlərinin adlarını
çəkə bilərsiniz?
Cavab: “Pompeyin Qafqaza yürüşü”, “Atabəylər”, “Zümrüd
quşu”, “Bütün Şərq bilsin” və s.
4.
Sual? N. Həsənzadənin hansı uşaq şeirlərinin
adlarını çəkə bilərsiniz?
5. Cavab: Şeytan qız, Ay Xanım, gəl oynayaq, Heç nə
istəməyən qız, Uşaqlar, Yoxa çıxan yeddi yaylıq
dastanı, Xatirə, Dişləri mırıq, düyməsi qırıq, şalvarı
qısa, qardaşım İsa, Yuxuda aglatdılar. və s.
İndi isə gəlin birlikdə gozəl şairimiz N. Həsənzadənin
uşaqlar üçün yazdığı “Yuxuda ağlatdılar” şeirini
oxucuların ifasinda dinləyək .
Nazim getdi yatmağa,
Bal yuxuya batmağa,
yuxularda qaçmağa,
nağıllarda uçmağa.
Məlikməmməd dalınca,
Qorxaq Əhməd dalınca.
Tək səfərə çıxmağa,
Qılınc, qalxan taxmağa.
Cırtdan ilə görüşə,
Divlər ilə döyüşə.
Oyuncaqlar gəldilər,
Yuxusuna girdilər.
Dovşanın qulağı yox,
Dəvənin ayağı yox.
Ayı çənəsiz gəlib,
Xoruz çarəsiz gəlib,
Atın başı itdədi,
Itin başı atdadı.
Kosmonavt çılpaq qalıb,
Nə o, nə bu sağ qalıb.
Dovşan dedi: qulaq ver!
Dəvə dedi: ayaq ver!
Ayı dedi: çənə tap!
Xoruz dedi: çarə tap!
At başını istədi.
Kosmonatv dedi: paltar!
Hamısı dedi: qaytar!!!
Məlikməmməd eşitdi,
Qorxaq Əhməd eşitdi.
Nazimdən küsdü Cırtdan
Divlər buynuzlu gəldi,
küsdü qılınc və qalxan.
sonra toppuzlu gəldi,
Yuxuda ağlatdılar.
Nazimi oyatdılar.
N. Həsənzadə yaradıcılığının əsas meyarlarından biri
də müasirlikdir. Şair Azərbaycan tarixinin qədim dövrlərinə
müraciət edəndə də, orta əsrlərdən, XIX əsrdən, XX əsrin
əvvəllərindən danışanda da olduqca müasirdir, olduqca bu
günün şairidir.
N. Həsənzadə bir çox uğurlu poemaları ilə də həmişə
yadda qalır. Onların sırasında “Nəriman”, “Heybədə gəzən
şeir”, “Vətənsiz”, “Şahid ol, günəş”, “Rəsul Həmzətova
məktub”, “Kimin sualı var” poemaları və digər iri həcmli
əsərləri öz dərin mündərəcəsi, poetik vüsəti etibarilə oxucu
qəlbində isti yuva salır.
F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında
keçirilən tədbirlərin içərisində ən çox sevilən tədbirlərdən
biri də kitab müzakirəsidir. Kitab müzakirəsini keçirməkdə
məqsədimiz oxucuları kitaba, poeziyaya marağı daha da
artırmaqdır. Belə tədbir kitabxanada tez-tez təşkil olunur və
bu tədbir rayon kitabxanarı üçün tövsiyyə xarakteri daşıyır.
Kitab müzakirəsinə tənqidçiləri, ədəbiyyatşünasları, şair və
yazıçıları və kitabxana əməkdaşlarını dəvət etmək olar.
Kitabxanaçı tədbirə gələn qonaqları salamlayır.
Biz bu gün N. Həsənzadə poeziyasinin işığına
toplaşmışıq. Bu gün “Nabat xalanın çörəyi” adlı əsər
haqqında danışacağıq. Bu əsər kitab halında da bir neçə
dəfə nəşr olunmuşdur. Birinci nəşr 1974-cü ildə Gənclik
nəşriyyatı tərəfindən, ikinci nəşr 1986-cı ildə yenə də
Gənclik nəşriyyatı tərəfindən çap olunmuşdur. Məhz bu
kitaba elə bu nəsr əsəri daxil edilmişdir. Əsər üç hissədən
ibarətdir.
Ana müqəddəsdir, ana uludur! Əsərdə müəllif
Azərbaycan qadınının övlad məhəbbətini, onun mənəvi
gözəlliyini və keçirdiyi iztirabları poetik boyalarla qələmə
almışdır. Kitabda bir elə arxa, bir elə ana olan ər qeyrətli bir
qadından Nabat xaladan məhəbbətlə söhbət açılır. Nabat
xalanın bişirdiyi isti çorəklərin ətri bərəkətli zəmilərimizin
ətri kimi ümumiləşdirilmişdir ki, bu geniş, vətən
torpağımıza dərin məhəbbət hissi aşılayır. Əsəri oxuduqca
siz onun “xamralı çörəyi”nin ətrini duya-duya maraqlı,
ibrətamiz hekayətlərini dinləyəcək, Qiyamla, Fərəhlə
bərabər qəlbinizdə bu anaya möhtəşəm bir heykəl də
ucaldacaqsınız-Əbədiyyət heykəli!
Xalq şairi N. Həsənzadənin yubileyi ilə bağlı F.
Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında keçirilən
tədbirlərdən biri də ədəbi-bədii gecədir. Ədəbi-bədii gecə
oxucuların ən çox sevdiyi tədbirlərdən biridir. Belə tədbirləri
xatirə gecəsi də adlandırmaq olar. Ədəbi-bədii gecənin
keçirilməsində məqsədimiz oxucuları xalq şairi N.
Həsənzadənin yaradıcılığı ilə tanış etmək, şairin şeirlərinə,
hekayə və povestlərinə diqqəti artırmaqdır.
Ədəbi-bədii gecə əsasən iki hissədən ibarət olur.
Kitabxanaçı belə tədbirlərə iki ay qabaqcadan hazırlaşmalı,
tədbirdə iştirak edəcək qonaqları əvvəlcədən
müəyyənləşdirməlidir. Tədbirə kitabxanaçı şair və
yazıçılarla yanaşı ədəbiyyat müəllimlərini, tənqidçiləri,
jurnalıstləri və oxucuları dəvət edə bilər. Tədbirin ədəbi
hissəsi çıxış və məruzələrlə başlayır. Tədbirdə iştirak edən
qonaqlar N. Həsənzadənin xeyirxahlığı, nəcibliyi,
mehribanlığı, dostluğu haqqında söhbət açırlar. İkinci hissə
yəni bədii hissədə şairin şeirlərinə yazılmış mahnılar
səsləndirilir, hekayə və povestlərindən səhnəciklər
hazırlanıb göstərilir.
“İllər səndə nəyim qaldı” adlı ədəbi-bədii gecənin
nümunəsini veririk. Səhnə gül dəstələri ilə bəzədilir. Şairin
portreti səhnənin divarından asılır. Aparıcılar səhnəyə daxil
olur.
“Ən yüksək vəzifə, əlbəttə, şairlikdir”
Nəriman Həsənzadə
Tədbir Əminə Yusifqızının ifasında Sözləri Nəriman
Həsənzadəyə aid olan “Bu dünya bir nərdivandır” adlı
şeirin sədaları ilə başlayır.
I Aparıcı:
Müasir Azərbaycan poeziyası səmasında şölə
saçan parlaq ulduzlardan biri də xalqımızın görkəmli şairi
Nəriman Həsənzadədir. Həssas qəlbli söz ustasının
yaradıcılığını səciyyələndirən əsas cəhət əsərlərində
insanpərvərlik, gözəllik, Vətənə və dünyaya məhəbbətlə
dolu həyat fəlsəfəsinin təcəssümüdür. Şairin şeirləri də özü
kimi sadə və səmimidir. Ömrünün uşaqlıq illəri Qazax
rayonunda keçmiş, sübh tezdən günəş doğarkən üfiqin
çöhrəsinin necə rəng aldığını heyranlıqla müşahidə etmiş,
anası Nabat xalanın ətirli və halal çörəyi ilə böyüyüb boya-
başa çatmış, qəlbi el-oba, vətən məhəbbəti ilə dolu olan bu
gənci şair olmağa həyat özü şövq etmişdi. Gənc şairin ilk
qələm təcrübələrindən Vaqif, Vidadi və Səməd Vurğun
lirikasının ətri duyulurdu.
Nəriman Həsənzadənin
tərcümeyi-halini öyrənmək üçün onun şeirini oxumaq
kifayətdir:
Döyüldüm dəmir kimi,
Döyüşdə gərək oldum.
Yoğruldum xəmir kimi,
Gördülər çörək oldum.
Əkildim torpaq kimi,
Göyərdim çiçək oldum.
O qədər dandılar ki,
Axırda gerçək oldum.
II Aparıcı:
Bəli, 1931-ci ildə Ağstafa rayonunun Poylu
qəsəbəsində anadan olmuş Nəriman Həsənzadə Azərbaycan
Yazıçılar İttifaqının üzvü (1954), Filologiya elmləri
namizədi (1965), Azərbaycanın Əməkdar incəsənət xadimi
(1981), Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı
(1990-1995), Azərbaycanın Xalq şairi (2005), “İlin şairi”
mükafatı laureatı (2010), şair-dramaturq olmaq üçün uzun,
keşməkeşli, təzadlı həyat və yaradıcılıq yolu keçib. Onu
dananlar da olub, yaxşı kitabını pisləyənlər də olub. Lakin
Nəriman Həsənzadə öz yolundan, öz amalından dönməyib,
yazıb-yaradıb, öz bədxahlarına yeni-yeni kitablarla,
pyeslərlə, dillər əzbəri olan mahnılarla cavab verib. Yaxşı
deyiblər ki, şairin ən kəskin silahı onun yaxşı əsərləridir.
Bu silah Nəriman Həsənzadəni həmişə üzü ağ, alnı açıq
edib, onu təzadlı yollardan uğurla çıxarıb.
Niyə ağrıyırsan,
Nədir möhnətin,
Nəğməsi dilimdə
Qalan ürəyim?
Ey məni buz bilib
Yola getməyən,
Ey məni odlara
salan ürəyim.
Göz doymur dünyadan,
Bu tamaşadan,
Bir yerdə vursaydıq
ömrü başatan.
Ey mənim sinəmdə
məni yaşadan,
Ey mənim əlimdə
ölən ürəyim.
Nəriman Həsənzadəni adi bir dəmirçi oğlunu xalqın
sevimlisinə çevirən onun sadiq şair ürəyi olmuşdur. 1953-cü
ildə Gəncə Pedaqoji İnstitutunu bitirən, unudulmaz xalq
şairimiz Səməd Vurğunun zəmanəti ilə Yazıçılar İttifaqına
qəbul edilən şair Moskvada, M. Qorki adına Ədəbiyyat
İnstitutuna daxil olur. Təhsil illərində onun şeir və poemaları
Ümumittifaq mətbuatında dərc edilir, şairə şöhrət qazandırır.
1965-ci ildə Nəriman Həsənzadə müvəffəqiyyətlə
dissertasiya müdafiə edərək, filologiya elmləri namizədi,
alimlik dərəcəsi alır. Şairliyi alimliyini, alimliyi isə şairliyini
tamamlayır.
Bir-birinin ardınca şairin “Qiz ürəyi”, “Niyə
demədiniz ?”, “Kimin sualı var?”, “Seçilmiş əsərlər”, “Bir
az möhlət istəyirəm ömürdən”, “Mənim nigahımı pozdu
təbiət” və s. kitabları nəşr edilir. Bu kitbların bəziləri
respublikamızın, ölkəmizin hüdudlarını adlayaraq dünyanın
müxtəlif xalqlarının dillərinə tərcümə edilir.
I Aparıcı: Nəriman Həsənzadənin yaradıcılığında
dramaturgiya əsas yer tutur. Onun “Atəbəylər”, “Bütün Şərq
bilsin”, “Nabat xalanın çörəyi”, “İmzalar içində”, “Kimin
sualı var?” pyesləri respublikamızın müxtəlif teatrlarında
müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyulub. “Bütün Şərq bilsin”
əsəri Mayakovski adına Moskva Dövlət Akademik Teatrında
uğurla göstərilib, mükafata layiq görülüb.
Nəriman Həsənzadəni haqlı olaraq “nəgməkar şair”
adlandırırdılar. Respublikamızın görkəmli bəstəkarları onun
şeirlərinə çoxlu mahnılar bəstələyiblər. Bu da təsadüfü deyil.
Çünki şairin şeirlərində gözəl bir musiqi var. Daha doğrusu,
onlar öz-özlüyündə bəstəsiz mahnılardır.
Ay sevgilim çağır məni,
Gəlim sizə qonaq olum.
Əsim səhər mehi kimi,
Saçında daraq olum.
N. Həsənzadə oxucusunu çoxdanın dostu, tanışı və
ürək sirdaşı kimi dindirir. Onu sevincinə, arzusuna, kədər və
həyacanına şərik etməyi bacarır.
N. Həsənzadə nədən yazırsa yazsın, onun kökü
Azərbaycan torpağı ilə bağlıdır. Bəli, Azərbaycan xalqının
ağrılı-acılı günləri çox olmuşdur. Dərdlərimiz saysız,
tükənməz olmuşdur, mübarizə əzmimiz, eşqimiz isə heç
vaxt sönməmişdir. Şair öz döyüşkən qələmi ilə hər vaxt ön
səngərdə durmuş, bir çox hallarda zamanı qabaqlamışdır.
Oxucular səhnəyə daxil olur. N. Həsənzadənin
“Cəbhə bayatılarından” bir neçəsini söyləyirlər.
I Oxucu:
Oxuma, sarı bülbül,
Itirdim yarı bülbül.
Burda mən qərib oldum,
Şuşada Xarı bülbül.
Xocalıdan gələn var,
Ağlayan var, gülən var.
Bakıda toy qurmayın,
Xocalıdan ölən var.
II Oxucu:
Yol gəlir Qubadlıdan
Xəbər alın atlıdan.
Nəbi, Həcər hardadı?
İtdi namus, batdı qan.
İgidlər ölməsinlər,
Ayrılıq görməsinlər.
Siz yerə tikiş qoyun,
Torpağı bölməsinlər.
Nəriman Həsənzadə dünyanın hansı qitəsində olursa-
olsun, planetimizin hansı ölkəsində ədəbi simpoziumlarda,
poeziya məclislərində iştirak edirsə-etsin, sinəsində həmişə
azərbaycanlı ürəyi döyünür. O, Yuqoslaviya, İtaliya, Fransa,
İran, Türkiyə, Hindistan, Belçika və başqa ölkələrə səfərləri
zamanı özü ilə bərabər Azərbaycan torpağının hərarətini
aparıb. Biz onun şeir və poemalarında bu torpağın odunu,
alovunu, əsrarəngsiz təbiətinin genişürəkliliyini və s.
görürük.
Bəli, xalq öz şairini sevir, onun yaradıcılığını yüksək
qiymətləndirir. Yaxşı deyiblər ki, torpağa bağlı olanları
torpaq ucaldır.
Ürək eşitsin...
Sözün nə ucası, nə alçağı var,
əziz dost, şeirimi asta oxu sən.
Səs-küylə özünə əl çaldıranlar,
Səssiz-küysüz çıxır sonda cərgədən.
Fikir ver misraya, adi sözə də,
Duyan kəs səssiz də gərək eşitsin.
Sıxılma, qulağın eşitməsə də,
Ürəyində oxu, ürək eşitsin...
Bilmirəm bir ömür yaşamışammı?
Ya heç yaşamağa başlamışammı?
Bəlkə yüz ilim var, hələ qabaqda,
Bəlkə bircə həftə qalib o vaxta?!
Deyirlər söz qalır dünyada yalnız,
Biz gəldi-gedərik qalan hamımız.
Deyə bilmişəmmi qalan söz olsun,
Adımla çəkilən filan söz olsun!..
Nəriman Həsənzadə içində Azərbaycan harayı olan
şairdir. O, vətənə üz tutaraq övladı kimi öz məhəbbətini belə
dilə gətirir: “Ruhum mənim, laylam mənim, Azərbaycan!”
Dövlət müstəqilliyimizi qazandıqdan sonra şairin
yaradıcılığında vətənlə bağlı nisgilli şeirlərin sayı daha da
çoxaldı. Bədnam qonşularımız tərəfindən torpaqlarımız işgal
edildi, vətən oğulları azadlıq yolunda şəhidlik zirvəsinə
yüksəldi.
Səhnəyə matəm libası geyinmiş oxucular daxil olur.
N. Həsənzadənin “Şəhidlər xiyabanı” şeirini söyləyirlər.
I Oxucu:
Dayanın, Şəhidlər xiyabanıdı,
Yas toya qarışıb, toy yasa burda.
Qızıl qumaşlarda qara xonçalar,
nişan gətiriblər bir qıza burda.
Nigaran gedənlər yatır xəbərsiz,
yatağı boş qalıb, atı yəhərsiz.
Ana var, ogulsuz, gəlin var ərsiz,
nəydi bu müsibət, bu cəfa burda?
Qızıl qan ləkəsi qalır gül üstə,
bir qurğu qurdular fitnə-fel üstə.
İl təhvil olubdu qərənfil üstə,
verib öz yerini qış yaza burda.
II Oxucu:
Kim bilir, nə qədər ölən-qalan var,
Vətəndə bir vətən şəhid olan var.
Hələ bir-birini xəbər alan var,
dil yox, sual verir, göz-gözə burda.
Şəhriyar əlində bir əsa gəlsin,
Çağırın Babəki bu yasa gəlsin.
Qısas istəyəni qisasa gəlsin,
Yer özü çağırır qisasa burda.
Bir yandan məğrurluq, bir yandan həya,
Yası bir boyadı, toyu bir boya.
Neçə Koroğlular gəldi dünyaya,
cavan Babək yatır, hardasa burda.
Kim belə qarğadı bu bağça-bağa,
Qaralar bağlanıb min bir budağa.
Sürtüb ağ saçını qara torpağa,
dəyməyin, Nəriman aglasa burda.
Tədbirdə həmçinin, N. Həsənzadənin “Kimin sualı var”
poemasından bir parça göstərilir.
II Aparıcı:
Bəli, hazırda hörmətli şairimiz N. Həsənzadə
yaradıcılığının ən gözəl çağlarını yaşayır. Yaşı 85-ə çatsa da
ürəyi hələ də cavandır. Yaratmaq eşqi, əzmi aşıb-daşır.
Onun yaradıcılığı yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi hərtərəfli
və zəngindir.
Sonda Nəriman Həsənzadəyə 100 il ömür
arzulayırıq. Arzulayiriq ki, N. Həsənzadə yeni –yeni
əsərlərilə bizi sevindirsin, yaşayıb- yaratsın.
Dostları ilə paylaş: |