F. KÖÇƏrli adina respublika uşaq kitabxanasi
Yüklə 248,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I oxucu
- I aparıcı
- Oxucu(Ayaz)
- Şaxta baba
- II aparıcı
- Uşaqlar
- İstifadə olunmuş ədəbiyyat: Kitabları
13
Şəhərlərin göyçəkdir.
Sakitdir gen düzlərin.
Coşğundur dənizlərin
Sən dünyanın gözüsən!
Taleyimin özüsən!
Sevirəm bayrağını,
Öpürəm torpağını!
Əziz uşaqlar! Vətən haqqında nə qədər şeirlər yazılıb. Ancaq Əhməd Cəmilin “Vətən” şeiri bunlardan seçilir. Heç kəs Vətənin
gözəlliklərini hamının sevdiyi tərzdə belə səsləndirməyib. Şeir xoşunuza gəldimi? Bəs sizdə öz Vətəninizi sevirsinizmi? Dinlədiyimiz şerdə təsvir edilən Vətənimizin gözəlliyi - yamyaşıl çölləri insanı heyran qoyan düzləri, dərələri, sərin yaylaqları, gözoxşayan meşələri, gözəl təbiəti oxucunu doğurdan da Vətənini sevməyə, qorumağa səsləyir.Vətəni qorumaq üçün isə hər birimiz öz torpağımızın qədrini bilməli, onun bir qarışını belə düşmən tapdağında qoymamalıyıq.
Uşaqlar, Əhməd Cəmilin yaradıcılığında müharibə mövzusu da çox geniş yer tutur. Böyük Vətən müharibəsi illərində Əhməd Cəmil bir əlində qələm, bir əlində silah ön cəbhədə döyüşür. Buna görədə doğma torpağa məftunluq, məhəbbət onun şeirlərinin canında, qanında, mayasındadır. Müharibə mövzusunda şairin qələmə aldığı “Can nənə bir nağıl de” şeiri 40-50-ci illərin ən oxunaqlı şeirlərindən olmuşdur. Şeirdə canlanan nənə ilə nəvənin sohbəti başlayandan bitənə qədər poetikliyini itirmir. II aparıcı: Müharibənin təkcə insanlar arasında bir savaş deyil, uşaqlara da nə qədər psixoloji təsir etdiyini göstərir. Cəbhədəki atasını tək xatırlayan bir uşağın mənalı sualları, nənəsi ilə şirin söhbəti şeirin təsir gücünü artırır, onu oxunaqlı edir. Çöldəki soyuqdan canında bir gizilti duyan, atasının səngərdə olduğunu xəyalına gətirən, ağ toğlunu atası üçün kəsməyi ürəyindən keçirən və bu arzu ilə yuxusunda ona qovuşan körpənin narahatlığı təbii və gözəldir. Özü təsəlliyə möhtac olduğu halda, körpə nəvəsinə təsəlli verən nənənin həsrət və intizarı da şeirdə aydın duyulur. Şeiri oxuyarkən oxucuda da adı bizə məlum olmayan bu qəhrəmana məhəbbət, dərin hüsnü-rəğbət baş qaldırır və onun bahar zamanı müjdə
14
gətirən qaranquşla bir zamanda qələbəyə çatacağına ürəkdən inanırıq. Hörmətli qonaqlar, gəlin oxucularımızın ifasında “Can nənə bir nağıl de” şeirini dinləyək. Oxucular səhnəyə çıxırlar. I oxucu: Ay nənə, bir nağıl de! II oxucu: Ömrüm-günüm yat daha, Hamısın indi desəm, nağıl qalmaz sabaha.
Can nənə, de birini də. II oxucu:
Ağrın alım sözə bax. Evimizdə səndən savay, gör heç varmı bir oyaq? Gecə keçib, ev soyuyub, hənir gəlmir uzaqdan Taxt üstündə məstan pişik odur yatıb bayaqdan Ört üstünü, dərdin mənə, bax eşikdə yel əsir. I oxucu:
Qar yağırmı? II oxucu:
Elə yağır...sazaq qılınc tək kəsir... Belə yağsa qar sübhəcən yolu-izi örtəcək; Ömrüm günüm, körpə quzum, qurban olum adına, Niyə köks ötürürsən o düşəndə yadına? Atan yazır: “...Hələ xoşdur bu tərəfdə havalar.” Deyir, oğlum darıxmasın, görüşərik bu bahar... Bağçalarda çiçək açar gülöyşə nar, yasəmən, Qaranquşla bir zamanda qayıdaram kəndə mən... I aparıcı: Şairin uşaqlar üçün yazdığı ən yaxşı şeirlərindən biri də
uşaqların sevimlisi şaxta babaya həsr edilmiş “Şaxta baba”
şeiridir. Şeirdə yeni ilin əhval-ruhiyyəsi, Şaxta babanın gəlişi ilə başlanan şənlik öz parlaqlığını tapmışdır.
Səmimiyyət dolu bu gözəl misraları uşaqlarımızın hər biri əzbər bilirlər. Gəlin balaca dostlarımızın ifasında şeirdən səhnəciyə tamaşa edək.
Qar sən də yolları kəs;
Meşələr uğuldasın,
Düşsün dağa, daşa səs!
Şaxta, sən də divan tut! Donsun faşist adlı qurd. 15
Yağılara baş əyməz
Bizim oba, bizim yurd!
Ata, səngərdə bərk dur,
Düşməni güllənlə vur!
Qoy dünyada qalmasın
Nə faşist, nə də quldur!
Külək, sən qılınc ol, əs, Qar, sən də yolları kəs, Qoy toplar güruldasın,
Düşsün dağa, daşa səs!
Ev sarsıldı yerindən.
Qopdu bayırda tufan,
Uğuldadı yel, boran,
Döyüldü pəncərə bərk
Açdı qapını külək,
Yelləndi çilçıraqlar.
Doldu evə soyuq,qar...
Aha-aha, deyəsən,
Şaxta babadır gələn!..
Saç-saqqalı tamam ağ,
Başında qardan papaq,
Girdi evə bir qoca,
Boyu çinardan uca.
Yapıncısı buz kimi
Parlayır ulduz kimi
Qotazlı qar xurcunu,
Uşaqlar görcək bunu,
Alıb dövrəyə həmən, Tutdular ətəyindən:
-Şaxta baba! 16
Hardasan bu vaxtacan? Şaxta baba təkbətək uşaqlarla görüşüb salamlaşıraq. I aparıcı: Şaxta baba gülərək,
Uşaqlarla təkbətək
Salamlaşıb görüşdü.
Nəsə yadına düşdü
Fikrə getdi bir qədər. Dedi: Şaxta baba: Əziz körpələr!
Qarlı dağlar aşaraq,
Çox ellər dolaşaraq,
Dağlarda qurdum dəyə, Gəldim sizi görməyə...
Tez atılıb-düşərək, Babaya əl çaldılar
Sonra xəbər aldılar:
Şaxta baba, can baba, Xurcundakı nədir bəs? Şaxta baba: Heç salmayın səs!.. Aparıcı: Əl atdı tez xurcuna,
Çıxarıb bir ağ cuna
Açdı onun qatını, Büküb öz sovqatını
Payladı uşaqlara.
Eh yolçu yolda gərək... Aparıcı: Deyib qalxdı ayağa Ucal çıxdı qabağa. Şənlikdəki uşaqlardan biri qabağa çıxıraq deyir: Oxucu (Ucal): Baba yaxşı yol Bizi yaddan çıxarma. Hər il çərəz gətir bol!
Şaxta baba gülərək
Əlini götürərək- Düz apardı qaş ustə, Dedi:
17
I aparıcı: Onun uşaqlar üçün yazdığı “Təzə il” şeirini də çoxumuz əzbər bilirik. Təzə il! Gəzə-gəzə! Gəl bizim eli bəzə! Yağış gətir,qar gətir, Günəşli bahar gətir.
Kömək edin şerin davamını bir yerdə söyləyək. Aparıcı uşaqlarla birlikdə şeiri söyləyirlər. Taxılçı taxıl əksin, Suçu düzə su çəksin. Bağ salsın qoca bağban, Bar qonsun budaqlara... Haraylasın gənc çoban Sürünü otlaqlara.
İndi isə şairin yazdığı hər bir fəsili tərənnüm edən “Fəsillər və nəsillər” şeirini oxucuların ifasında dinləyək.
Məlumdur ki, Əhməd Cəmilin şeirləri uşaqların təfəkkürünün inkişafında mühüm rol oynayır. Onun “Fəsillər və nəsillər” şeiri buna sübutdur. Payızda ağaclar öz saralan yarpaqlarını tökməyə başlayır. Quşlarsa yavaş-yavaş isti ölkələrə uçub gedirlər. Qış gələndə hər yer ağappaq qara bürünür. Şaxta tək kəsən soyuğa baxmayaraq uşaqlar qışı çox sevir.Yazda al- əlvan çiçəklər çəmənləri bəzəyir. İsti ölkələrə uçub gedən quşlar öz ölkələrinə qayıdır. Bilirəm, yay tətilini çox sevirsiniz. Yayda havalar yaman isti olduğundan məktəblərdə belə uşaqlar yay tətilinə buraxılır.
Oxucu: (Yaz) - Nə gözəl ətri olur
- Gecə bu çəmənlərin! -
Nə qəşəng çətri olur -
Gör, ağ yasəmənlərin! -
Hələ göy üzünə bax! -
Ulduzlar iri, parlaq... 18
- Gediş-gəliş kəsilmir -
-
Quşların səsi qoymur -
Yatmağa gecələr də! Oxucu: (Yay)
Açın pəncərələri, yaman bürküdür bala. Sərin su doldur, gətir, ay qızım bir piyala!
Su nədir, canım çay iç, ürəyin yanır əgər... Bir piyala sərin su yayda dünyaya dəyər! Oxucu: (Payız)
Qızım ört pəncərəni,
Külək qurutdu məni!
Yamanca sərtləşibdir nəfəsi havaların...
Baba nə xoş ətri var bu sarı heyvaların! Oxucu: (Qış)
Nə qəşəng qar yağıbdır, görün, həyətə bağa! Geyindirin uşaqlar getsin qar oynamağa! II aparıcı: O, həm də sevə-sevə oxuduğunuz “Göyərçin” jurnalının ilk sayı nəşr ediləndə “Göyərçin” şerini də yazmışdır. Söhbət “Göyərçin” şeirindən düşmüşkən gəlin oxucumuzun ifasında bu şeirdən bir parçaya qulaq asaq. Oxucu:
Göyərçinim, ağ quşum, Gəl qoşa uçaq, quşum!
Bakının göylərindən, Xəzərin üzərindən,
Gəl, uçaq uzaqlara, Qoşulaq uşaqlara... Hər zəmidən bir sünbül,
Hər bağçadan qızılgül
Toplayıb qucaq-qucaq,
Gəl, uçaq,uçaq,uçaq!
Gəl dağdan-dağa qonaq,
Ellərə qonaq olaq.
Sevək hər dost eli biz, Öyrənək hər dili biz. Gəzək aranı, dağı,
Yandıraq hər sübh çağı
Bir dağ başında ocaq! Gəl, uçaq, uçaq, uçaq! Sonda alqış sədaları ilə uşaqlar səhnədən ayrılırlar. Əhməd Cəmil haqqında çox danışmaq olar. Onun dərin dünyagörüşlü bir şəxsiyyət, çox gözəl müəllim, pedaqoq, istedadlı bir şair kimi istər Şərq, istərsə də
19
Qərb ədəbiyyatını yaxşı bilib. Şairin şeirlərini təkrar-təkrar oxuduqda bu şeirlərin saflığına,təmizliyinə, qüsursuzluğuna heyrətlənməyə bilmirsən. Əhməd Cəmilin qoyub getdiyi poetik irs kəmiyyət etibarı ilə ilk baxışdan az görünə bilər. Lakin bu irsə bədii keyfiyyət meyarı ilə,sənətkarlıq ölçüləri ilə yanaşsaq görərik ki,onun poeziyamızın inkişafındakı mövqeyi misilsizdir. O, poeziya qarşısında böyük sənətkar məsuliyyətini dərk edən, yaşayan şair idi. Buna görədə o, söz üzərində diqqətlə, səbrlə işləmək əziyyətindən qətiyyən çəkinmirdi. Şeirlərinin keyfiyyətlərinə isə söz əzabına səbrlə dözməsi ilə nail olurdu. Bu mənada Əhməd Cəmil yaradıcılığı gözəl yaradıcılıq nümunəsidir.
Bəli, Əhməd Cəmilin ölməz poeziyası bu gün də bizimlədir, dilimizin əzbəridir. İndi xatirələrə çevrilən Əhməd Cəmilin adı, şöhrəti əbədiyyətə qovuşub. Onun əsərləri yadigar nəğmələrə çevrilib. Elə nəğmələrə ki, dünən də səslənib, bu gün də səslənir, sabah da səslənəcək. Biz inanırıq ki, yaşadığı əsrdə, insanların qəlbinə yol tapan, ağır günündə, kədərinə şərik olan, ürəyini ovunduran, şad günündə sevincilə nəfəs alan bir sənətkarın xatirəsini oxucularımız həmişə əziz tutacaqlar.
20
İstifadə olunmuş ədəbiyyat: Kitabları: 1.
Seçilmiş əsərləri.- B.: Gənclik, 1967.- 444 s. 2.
Seçilmiş əsərləri.- B.: Azərnəşr, 1975.- 366 s. 3.
Bahar şəfəqləri.- B.: Azərnəşr, 1964, 62 s. 4.
Balıqçı gəmiləri.- B.: Gənclik, 1968.- 10 s. 5.
Böyük qardaşımız.- B.: Azərnəşr, 1944.- 7 s. 6.
Can nənə, bir nağıl de.- B.: Azərnəşr, 1943.- 11 s. 7.
Dünyanın gözəlliyi.- B: Azərnəşr,1983.- 303s. 8.
Əsgər qardaşıma.- B.: Uşaqgəncnəşr, 1942.- 26 s. 9.
Ellər bayramı.- B.: Gənclik, 1972.- 14 s. 10.
Xoşbəxt uşaqlara.- B.: Gənclik, 1981.- 70 səh. 11.
12.
Mənim azad torpağım.- B.: Uşaqgəncnəşr, 1960.- 53 səh. 13.
Şaxta baba.- B.: Uşaqgəncnəşr, 1942.- 15 s. 14.
Şeirlər.- B.: Azərnəşr, 1957.- 230 s. 15.
Təməl daşları.- B.: Azərnəşr, 1951.- 82 s. 16.
Vaxtında gəlmişik bu dünyaya biz.- B.: Yazıçı, 1979.- 297 səh. 17.
Yadigar.- B.: Azərnəşr, 1942.- 82 s. Haqqında:
1. Cəfərov T. Əhməd Cəmil // Cəfərov T., Əhmədova Ş., Məmmədova Ç. Məktəblinin ədəbiyyat lüğəti.- B.: Ayna mətbu evi, 2007.- Səh.47. 2.
İkinci dünya müharibəsi dövründə ədəbiyyat // Müasir Azərbaycan Ədəbiyyatı I cild.- B.: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2007. - Səh.211-227. 3.
Ensklopediyası. I cild.- B.: Nağıl evi, 2008. - Səh. 368-369.
21
Yüklə 248,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|