14
Uşaq Hüquqları haqqında
Azərbaycan Respublikasının Qanunu
Bu Qanun Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına,
Uşaq Hüquqları Bəyannaməsinə, Uşaq Hüquqlarına dair Konven-
siyaya və digər beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq
Azərbaycan Respublikasında uşaqların hüquqlarını və azadlıqları-
nı, uşaqlar barəsində dövlət siyasətinin əsas pirinsiplərini, onların
müdafiəsi sahəsində dövlət orqanlarının, digər hüquqi və fiziki
şəxslərin vəzifələrini müəyyən edir.
I Fəsil. Ümumi müddəalar
Maddə 1. Qanunun təsir dairəsi
Uşaqların bu Qanunda nəzərdə tutulmuş hüquqları və vəzifə-
ləri 18 yaşına (yetkinlik yaşına) çatmayan və tam fəaliyyət qabi-
liyyəti əldə etməyən hər bir şəxsə aid edilir.
Maddə 2. Uşaq hüquqları barəsində qanunvericilik
Uşaq hüquqları barəsində qanunvericilik bu Qanundan və
Azərbaycan Respublikasının digər normativ hüquqi aktlarından
ibarətdir. Digər normativ hüqqi aktların normaları uşaqların bu
Qanunla müəyyən edilmiş hüquq və azadlıqlarını məhdudlaşdıra
bilməz.
Maddə 3. Uşaqlar barəsində dövlət siyasəti
Uşaqlar barəsində dövlət siyasəti hər bir uşağın zəruri maddi
və məişət şəraitində böyüyüb tərbiyə olunmasının, mütərəqqi
tələblər əsasında təhsil almasının, layiqli vətəndaş kimi formalaş-
masının təmin edilməsinə yönəldilir.
Dövlət siyasəti milli və yerli xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla
yaradılmış məqsədli uşaq sosial proqramları əsasında həyata keçi-
rilir. Bu proqramların yerinə yetirilməsində dövlət orqanları ilə
yanaşı digər hüquqi və fiziki şəxslər də iştirak edə bilərlər.
15
Maddə 4. Uşaq hüquqlarını müdafiə edən orqanlar,
birliklər və təşkilatatlar
Azərbaycan Respublikasında uşaq hüquqlarının müdafiəsini
müvafiq icra hakimiyyəti, məhkəmə və prokurorluq orqanları,
bələdiyyələr, habelə ictimai birliklər, həmkarlar ittifaqı təşkilat-
ları təmin etməlidirlər. Bu orqanlar, birliklər və təşkilatlar fəaliy-
yətlərində uşaq hüquqlarının üstün mühafizəsi pirinsipini əsas
tutmalıdırlar.
Maddə 5. Uşaq mənafelərinin üstünlüyü
Dövlət orqanları, bütün fiziki və hüquqi şəxslər öz fəaliyyə-
tində uşaqların mənafelərini üstün tutmalı, onların hüquqlarının
təmin olunmasına şərait yaratmalıdırlar. Azərbaycan Respublika-
sının normativ hüquqi aktları və müvafiq orqanların qərarları
uşaq mənafelərinə zidd olmamalı və onların icrası uşaqların həya-
tına, inkişafına və tərbiyəsinə zərər gətirməməlidir. Uşağın hüquq
və mənafelərini məhdudlaşdıran hər hansı əqd etibarsızdır.
Maddə 6. Uşaqların hüquq bərabərliyi
Bütün uşaqlar bərabər hüquqlara malikdirlər. Uşaqların,
onların valideynlərinin və ya onları əvəz edən şəxslərin sosial və
əmlak vəziyyətindən, sağlamlığından, irqi və milli mənsubiyyə-
tindən, dilindən, təhsilindən, dinindən, siyasi baxışlarından, yaşa-
yış yerindən asılı olmayaraq uşaqlar ayrı seçkiliyə məruz qala
bilməzlər. Uşaqlar valideynlərinin və ya onları əvəz edən digər
şəxslərin hərəkətlərinə görə məsuliyyət daşımır və valideynləri ilə
bağlı səbəblərə görə onların hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına
yol verilmir.
Nigahda və ya nigahdankənar doğulmasından asılı olmayaraq
uşaqların valideynləri barəsində eyni hüquqları vardır.
Maddə 7. Uşağın nümayəndələri
Uşağın valideynləri, eləcə də övladlığa götürənlər, qəyyum-
lar, himayəçilər, uşaq evlərinin müdiriyyəti uşaqların hüquq və
mənafelərini müdafiə edən nümayəndələridir.
16
Maddə 8. Uşağın yaşamaq və inkişaf etmək hüququ
Hər bir uşağın yaşamaq, normal şəraitdə fiziki, əqli və mənə-
vi cəhətdən inkişaf etmək hüququ vardır. Dövlət bu şəraiti təmin
edən iqtisadi, sosial-hüquqi və digər tədbirlər görməyi, sağlam və
təhlükəsiz mühit yaratmağı öz öhdəsinə götürür.
Maddə 9. Uşağın həyatı və sağlamlığının mühafizəsi
hüququ
Hər bir uşağın həyatı və sağlamlığının mühafizə edilməsi
hüququ vardır. Dövlət uşaqların həyatının mühafizəsi və sağlam
inkişafını təmin edir, ekoloji təhlükəsizliyini təmin edən şərait
yaradır, onların keyfiyyətli yeməklə, içməli təmiz su ilə təchizi
üçün müvafiq tədbirlər görür.
Maddə 10. Uşağın ad və vətəndaşlıq almaq hüququ
Hər bir uşaq doğulduqdan sonra Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyinə uyğun olaraq qeydiyyata alınır və vətəndaşlıq
əldə edir.
Uşağa ad valideynlərin qarşılıqlı razılığı ilə, valideynləri
olmadıqda isə qəyyumluq orqanlarının razılığı və ya göstərişi
əsasında verilir.
Maddə 11. Uşağın tərbiyə almaq hüququ
Hər bir uşağın hərtərəfli inkişaf etmək, milli və ümumbəşəri
dəyərlərə uyğun, humanizm və əxlaqi pirinsiplər əsasında tərbiyə
almaq hüququ vardır.
Uşağın tərbiyəsi ailədə, məktəbdə, məktəbəqədər və məktəb-
dənkənar uşaq təlim-tərbiyə müəssisələrində aparılır.
Maddə 12. Uşağın azadlıq və şəxsi toxunulmazlıq hüququ
Uşaq azadlıq və şəxsi toxunulmazlıq hüququna malikdir.
Uşaqların hüquqları və qanuni mənafeləri pozulduqda, o
cümlədən valideynləri uşağın təhsili, tərbiyəsi üzrə vəzifələrini
yerinə yetirmədikdə və ya valideynlik hüquqlarından sui-istifadə
etdikdə uşaq öz hüquqlarını qorumaq üçün müvafiq icra hakimiy-
yəti orqanlarına, 14 yaşına çatdıqda isə məhkəməyə müraciət
etmək hüququna malikdir.