20
Dövlət sosial, hüquqi, iqtisadi, tibbi və tərbiyəvi vasitələrlə
uşaqları istismarın bütün növlərindən, ağır, zərərli və təhlükəli
əməkdən və təsirlərdən mühafizə edir.
Maddə 29. Uşaqlara sosial yardımlar
Dövlət uşaqlara birdəfəlik ödəmələr, aylıq müavinətlər, kom-
pensasiyalar formasında sosial yardımlar verir.
Sosial yardımlar uşaqların mənafelərinə uyğun sərf olunmalıdır.
IV Fəsil. Əlverişsiz şəraitə düşmüş uşaqların müdafiəsi
Maddə 30. Əlverişsiz şəraitdə yaşayan uşaqların müdafi-
əsi üzrə dövlət proqramları
Dövlət hərbi əməliyyatlar, epidemiya, təbii və ekoloji
fəlakətlər zonasında yaşayan və ya onların təsirinə məruz qalan,
habelə yetim uşaqların, natamam (valideynlərdən biri olmayan),
aztəminatlı ailələrin uşaqlarının, şəhid uşaqlarının müdafiəsini
xüsusi proqramlar əsasında təmin edir.
Maddə 31. Valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaq-
ların müdafiəsi tədbirləri
Valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqların müdafiəsi
onların övladlığa, qəyyumluğa, himayəçiliyə, digər ailəyə
verilməsi, bunlar mümkün olmadıqda isə uşaqlara baxan müvafiq
müəssisələrdə yerləşdirilməsi üsulu ilə təmin edilir.
Müdafiə üsulu müəyyən edilərkən uşağın etnik mənşəyi, dini
və mədəni mənsubiyyəti, dili, tərbiyəsinin varisliyi nəzərə
alınmalıdır.
Uşaq müəssisələrində saxlanan valideyn himayəsindən
məhrum olmuş uşaqlar tam dövlət təminatındadırlar. Onlar
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş
güzəşt və imtiyazlardan istifadə edirlər.
Maddə 32. Övladlığa götürmə
Uşağın övladlığa götürülməsinə onun mənafeyi naminə
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş
qaydada yol verilir. Övladlığa götürən şəxs uşağın normal inkişa-
21
fı və tərbiyəsi üçün müvafiq imkanlara malik olmalıdır. Şəxsi
mənfəət əldə etmək məqsədilə uşağın övladlığa götürülməsi
qadağandır. Övladlığa götürənin sirri dövlət tərəfindən qorunur.
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan uşağın əcnəbilər
tərəfindən övladlığa götürülməsinin, habelə Azərbaycan Respub-
likası vətəndaşının əcnəbi uşağı övladlığa götürməsinin qaydaları
dövlətlərarası müqavilələr və Azərbaycan Respublikasının qanun-
vericiliyi ilə müəyyən edilir.
Maddə 33. İnternat müəssisələrində uşaqların saxlanma-
sının və tərbiyəsinin şərtləri
Uşaq evlərində, internat tipli uşaq müəssisələrində uşaqların
təlim-tərbiyəsinin təşkili və keyfiyyətinə görə həmin müəssisələ-
rin rəhbərləri məsuliyyət daşıyırlar.
Maddə 34. İnternat müəssisələri məzunlarının müdafiəsi
İnternat müəssisələrinin valideyn himayəsindən məhrum ol-
muş məzunlarının hüquq və mənafelərinin müdafiəsi bu müəssi-
sələrin rəhbərləri və himayə orqanları tərəfindən həyata keçirilir.
Yaşayış sahəsi olmayan məzunların yetkinlik yaşına çatana
qədər bu müəssisələrdə qalmasına icazə verilir.
Maddə 35. Əlil, əqli və fiziki çatışmazlıqları olan uşaq-
ların müdafiəsi
Əlil, əqli və fiziki çatışmazlıqları olan uşaqların növbədən-
kənar, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən
olunmuş qaydada tibbi, defektoloji və psixoloji yardım almaq
hüququ vardır.
Maddə 36. Əlil uşağa qulluq edən şəxslərə verilən
güzəştlər
16 yaşınadək əlil uşağa qulluq dövrü pensiya hüququ verən iş
stajına daxil edilir və uşağa qulluq edən şəxsə Azərbaycan
Respublikasinin qanunvericiliyində müəyyən edilmiş məbləğdə
müavinət ödənilir.
Maddə 37. Hərbi münaqişələr dövründə uşaqların
müdafiəsi
22
Azərbaycan dövləti onun hərbi münaqişələrə cəlb edildiyi
ərazidə olan uşaqların müdafiəsinin beynəlxalq hüquqi normalara
uyğun olaraq təmin etməyi öz üzərinə götürür.
Maddə 38. Təbii fəlakətlər, bədbəxt hadisələr və qəzalar
nəticəsində zərər çəkmiş uşaqların müdafiəsi
Dövlət təbii fəlakətlər, bədbəxt hadisə və qəzalar nəticəsində
əlverişsiz şəraitə düşmüş və ya zərər çəkmiş uşaqlara təcili
əvəzsiz kömək göstərir, onların təhlükəsiz yerlərə köçürülməsi
üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görür.
Maddə 39. Qaçqın və ya məcburi köçkün uşaqların
müdafiəsi
Qaçqın və ya məcburi köçkün olan uşaqların müvafiq status
almaq hüququ vardır. Dövlət onları lazımi müdafiə və humanitar
yardımla təmin etmək üçün təcili müvafiq tədbirlər görür, belə
uşaqların valideynlərinin axtarılmasını təşkil edir, bu məqsədlə
beynəlxalq
təşkilatlarla
əməkdaşlıq
edir,
qeyri-dövlət
təşkilatlarının fəaliyyətinə zəruri köməklik göstərir.
Maddə 39.1 Uşaqların baxımsızlığının və hüquq pozuntu-
larının profilaktikası
Dövlət qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada uşaqların
baxımsızlığının və hüquq pozuntularının profilaktikasını həyata
keçirir.
Maddə 40. İnzibati xəta törətmiş uşaqların işlərinə
baxılmasının xüsusiyyətləri
İnzibati xəta törətmiş uşaqların işlərinə Azərbaycan Respub-
likasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş qaydada və
orqanlar tərəfindən baxılır. Həmin uşaqlar barəsində qərar çıxarı-
larkən uşağa humanist mövqedən yanaşılmalıdır.
Tənbeh tədbirləri seçilərkən işin halları, uşağın yaşı, həyat
şəraiti, səhhəti, psixi inkişafı və təhsili nəzərə alınmalıdır.
Maddə 41. Xüsusi tərbiyə müəssisələrində olan uşaqların
hüquqları